Nasz klient prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą. Od 1 czerwca 2005 r. jest podatnikiem VAT. W roku bieżącym obrót firmy wyniósł 44 219 zł, w tym: pośrednictwo ubezpieczeniowe 4488,37 zł, doradztwo techniczne 1526,00 zł, usługi wewnątrzwspólnotowe 38 204,63 zł. Czy należy ustalić proporcję rocznego udziału obrotu z tytułu czynności, w związku z którymi przysługuje prawo do obniżenia podatku należnego?
RADA
W przedstawionej sytuacji firma powinna przede wszystkim rozważyć możliwość prowadzenia odrębnej ewidencji nabytych towarów i usług, wykorzystywanych do wykonywania czynności, w związku z którymi przysługuje prawo odliczenia podatku (opodatkowanych VAT), jak i czynności, w związku z którymi takie prawo nie przysługuje (zwolnionych z opodatkowania). Jeżeli nie jest to możliwe, należy ustalić proporcję sprzedaży na podstawie art. 90 i 91 ustawy w celu ustalenia kwoty podatku naliczonego, podlegającej odliczeniu.
UZASADNIENIE
Podstawowym prawem podatnika podatku od towarów i usług jest prawo do odliczenia od podatku należnego kwoty podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług. Prawo to przysługuje wyłącznie, gdy nabycie towarów i usług związane jest z wykonywaniem czynności podlegających opodatkowaniu. Również w tym zakresie przepisy określają różnego rodzaju wyłączenia z prawa do tego odliczenia. W sytuacji natomiast, gdy przedsiębiorca wykonuje jednocześnie czynności opodatkowane, jak i czynności, w związku z którymi prawo do odliczenia podatku nie przysługuje, jest on zobowiązany, na podstawie art. 90 ustawy o VAT, do odrębnego określania kwot podatku naliczonego, związanych z czynnościami, w stosunku do których przysługuje mu prawo do obniżenia podatku należnego – tj. z czynnościami podlegającymi opodatkowaniu VAT.
Jeżeli wyodrębnienie tego podatku nie jest możliwe, wówczas w celu ustalenia kwoty przypadającej do odliczenia stosuje się procentowy, proporcjonalny udział rocznego obrotu ze sprzedaży opodatkowanej w całkowitym obrocie uzyskanym z tytułu sprzedaży. Jeżeli nabycie nastąpiło w trakcie 2005 r., to do wyliczenia tej proporcji w celu ustalenia przypadającej kwoty odliczenia (w danym miesiącu) należy zastosować kwoty obrotu za ubiegły rok podatkowy, czyli rok 2004, a następnie, po zakończeniu roku, dokonać korekty podatku naliczonego na podstawie struktury obrotu z roku podatkowego, w którym miały miejsce te czynności.
ZAPAMIĘTAJ
Jeżeli podatnik w ramach działalności gospodarczej wykonuje czynności opodatkowane, jak i zwolnione i nie ma możliwości wyodrębnienia wydatków ponoszonych w tym celu, wówczas jest zobowiązany do ustalenia kwoty przypadającej do odliczenia na podstawie struktury obrotu.
Przepisy ustawy nie określają katalogu czynności, w związku z którymi nie przysługuje prawo do odliczenia podatku. Z pewnością są to zarówno czynności zwolnione z opodatkowania, jak i czynności niepodlegające opodatkowaniu. Usługi pośrednictwa ubezpieczeniowego podlegają zwolnieniu na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 1 (zał. nr 4 do ustawy, poz. 3), co oznacza, że poniesione w związku z ich świadczeniem wydatki nie będą uprawniały do odliczenia podatku naliczonego. Z pytania nie wynika dokładnie, w jakim zakresie świadczone są usługi doradztwa technicznego, zatem trudno zająć stanowisko, czy one również korzystają ze zwolnienia czy też podlegają opodatkowaniu.
Natomiast co do usług wewnątrzwspólnotowych, to regulacje ustawy przyznają w tym przypadku prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, jeżeli importowane lub nabyte towary i usługi dotyczą dostawy towarów lub świadczenia usług przez podatnika poza terytorium kraju (art. 86 ust. 8 ustawy). Dotyczy to sytuacji, gdy dane czynności są opodatkowane u nabywcy usługi (wewnątrzwspólnotowego usługobiorcy) zgodnie z przepisami o miejscu ich świadczenia. Są to usługi niepodlegające opodatkowaniu w kraju usługodawcy, ale z prawem do odliczenia podatku naliczonego. Podatnik może odliczyć podatek związany z tymi czynnościami pod warunkiem, że wykonując takie czynności w kraju (na rzecz polskiego usługobiorcy) miałby prawo do odliczenia takiego podatku. Oznacza to, że w stosunku do tych usług przepisy ustawy o VAT nie zakazują odliczenia podatku w związku z ich wykonaniem, albo że czynności te nie korzystają ze zwolnienia (tzn. kwoty te mogłyby być odliczone, gdyby czynności te były wykonywane na terytorium kraju, a podatnik posiada dokumenty, z których wynika związek odliczonego podatku z tymi czynnościami, mimo że czynności te niepodlegają opodatkowaniu). W pytaniu nie określono konkretnie, jakie usługi zostały wykonane. Zatem należy dokonać dokładnej ich analizy również pod względem prawa do odliczenia podatku naliczonego.
W przedstawionej w pytaniu sytuacji, ze względu na fakt, że firma wykonuje jednocześnie czynności zwolnione z opodatkowania oraz opodatkowane, z pewnością powinna prowadzić odrębną ewidencję czynności, w związku z którymi przysługuje prawo do odliczenia, jak i czynności, w związku z którymi takie prawo nie przysługuje. Jeżeli wyodrębnienie takie nie będzie możliwe, znajdzie zastosowanie przepis art. 90 i 91 ustawy i należy postąpić zgodnie z ich postanowieniami.
• art. 86, art. 90, art. 91 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług – Dz.U. Nr 54, poz. 535; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 179, poz. 1484
Mariusz Darecki
specjalista w zakresie VAT