Przedsiębiorstwo, w którym pracuję, przygotowuje się właśnie do pierwszej inwentaryzacji. Z czego wynika obowiązek przeprowadzania inwentaryzacji oraz w jaki sposób przeprowadzić ją w najbardziej efektywny sposób?
RADA
Obowiązek przeprowadzenia rocznego spisu posiadanych aktywów i pasywów wynika z zapisów ustawy o rachunkowości. Jednak nierozsądnie byłoby traktować inwentaryzację tylko i wyłącznie jako wypełnienie wymogów stawianych przez przepisy prawne. Nakład pracy, a tym samym ponoszone znaczne koszty, każą oczekiwać większych korzyści z przeprowadzenia inwentaryzacji.
Aby jednak tak się stało, niezbędne jest właściwe przygotowanie się do niej, a w szczególności określenie najważniejszych elementów, które muszą zostać wypełnione podczas jej trwania.
Wytyczne dotyczące inwentaryzacji zostały ujęte w rozdziale 3 (art. 26– –27) ustawy o rachunkowości. Zawiera on wskazanie, jakimi metodami inwentaryzować poszczególne składniki aktywów i pasywów oraz jakie są obligatoryjne terminy jej przeprowadzania. Pozostałe wytyczne dotyczące inwentaryzacji wynikają z praktyki i nie są uregulowane żadnymi oficjalnymi normami.
UZASADNIENIE
Inwentaryzację mogą przeprowadzić pracownicy jednostki, wyspecjalizowana jednostka lub specjalnie zatrudnieni do tego pracownicy. Ważne jest, aby spisu dokonywały osoby niezwiązane bezpośrednio z inwentaryzowanym składnikiem. Wyznaczając pracowników do inwentaryzacji należy zwracać szczególną uwagę na ich nieskazitelną opinię oraz wykluczyć możliwe nieformalne powiązania.
Wyznaczeni do spisu pracownicy, „komisja inwentaryzacyjna” na czele z przewodniczącym, powinni zostać podzieleni na:
• zespoły spisowe,
• kontrolerów.
Liczba osób wyznaczonych do poszczególnych zadań zależy od wielkości jednostki oraz zakresu inwentaryzowanych składników. W mniejszych jednostkach przewodniczący może równocześnie pełnić funkcję kontrolera. W dużych podmiotach gospodarczych zarówno zespołów spisowych, jak i kontrolerów będzie kilku. Może wystąpić potrzeba powołania nie tylko przewodniczącego, ale również i jego zastępcy.
Głównym zadaniem przewodniczącego komisji inwentaryzacyjnej jest sprawowanie ogólnego nadzoru oraz organizacja inwentaryzacji jako całości. Jego zadaniem jest czuwanie nad spisem oraz natychmiastowe reagowanie na zauważone nieprawidłowości. Musi również czuwać nad terminowym wykonywaniem prac.
Pozycja w firmie przewodniczącego komisji inwentaryzacyjnej powinna być na tyle silna, aby wydawane przez niego polecenia nie podlegały dyskusji. Wskazane jest, aby posiadał on również doświadczenie w inwentaryzacji.
Zasadniczą część prac, szczególnie podczas spisu z natury, wykonują zespoły spisowe. Liczba zespołów jest w zasadzie nieograniczona. W ich skład wchodzą 2–3 osoby niezwiązane bezpośrednio ze spisywanym składnikiem. Obowiązkowo w spisie z natury musi uczestniczyć osoba (osoby) odpowiedzialna materialnie (np. magazynier, kasjerka) za dany składnik. Ale uwaga – liczenia nie może dokonywać ta osoba. Jej zadaniem jest pomoc w identyfikacji składnika zapasów. W sposób naturalny dokonuje ona również weryfikacji pracy zespołów spisowych. Jeżeli przedmiotem spisu są składniki wymagające np. przenoszenia, warto przypisać do zespołu osobę do obsługi technicznej.
UWAGA!
Kluczową osobą podczas inwentaryzacji jest kontroler. Zadaniem kontrolera jest wyrywkowe dokonanie weryfikacji, czy zinwentaryzowana wielkość wpisana do arkusza spisowego jest zgodna ze stanem faktycznym. Kontroler nigdy nie powinien dokonywać weryfikacji sam.
Fakt dokonania kontroli powinien znaleźć swoje odzwierciedlenie w arkuszu spisowym.
Trudno wyobrazić sobie zarówno spis z natury, jak i całą inwentaryzację, bez dobrego kontrolera. Inwentaryzacja ma na celu przede wszystkim ustalenie, czy dane składniki aktywów i pasywów istnieją oraz jaka jest ich przydatność. Zadaniem kontrolera jest weryfikacja wcześniej dokonanych pomiarów i wydanie opinii, czy dany zespół spisowy prawidłowo wykonywał swoją pracę. Kontroler powinien również ocenić przygotowanie pola spisowego do spisu oraz oceniać kompetencje osób odpowiedzialnych materialnie (np. magazynierów), jak również osób dokonujących inwentaryzacji.
Sprawne przeprowadzenie inwentaryzacji zależy w dużej mierze od umiejętnego podziału przedmiotu inwentaryzacji na pola spisowe. Pole spisowe to dające się wyodrębnić miejsce, które może zostać objęte spisem przez jeden lub więcej zespołów spisowych.
Dużo mniej absorbującym całą jednostkę są pozostałe dwie metody inwentaryzacji. Wysyłkę potwierdzeń sald oraz ich rozliczanie, a także weryfikację w drodze porównania z dokumentami mogą przeprowadzać w zasadzie pracownicy księgowości. Tylko w niektórych przypadkach uzasadnione jest powołanie innych osób, np. przy inwentaryzacji gruntów czy trudno dostępnych środków trwałych. Jednak i w tym przypadku osoby te powinny raczej służyć pomocą w identyfikacji odpowiednich dokumentów, a odpowiedzialność za przeprowadzenie inwentaryzacji powinna spoczywać na innych osobach. Również w tym przypadku kontroler powinien dokonywać wyrywkowo oceny prawidłowości tych prac.
Jednym z istotnych elementów dobrze przeprowadzonej inwentaryzacji jest przeszkolenie wyznaczonych pracowników. Szkolenie powinno nie tylko nauczyć zasad przeprowadzania inwentaryzacji (techniki), ale także określać zasady postępowania w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości. Warto, aby szkolenie przeprowadziła osoba spoza firmy – specjalista z zakresu inwentaryzacji. Szkolenia przeprowadzane przez pracowników często prowadzą do powielania błędów z lat ubiegłych.
Ważne jest, aby podczas szkolenia pracownicy otrzymali najważniejsze wytyczne w formie pisemnej. I nie należy zapominać o liście obecności.
Dokumentem wieńczącym przygotowania do inwentaryzacji jest zarządzenie w sprawie rocznej inwentaryzacji wydane przez kierownika jednostki (zarząd). Powinno ono zostać wydane przed rozpoczęciem inwentaryzacji. Jeżeli jednostka podlega badaniu przez biegłego rewidenta lub planuje poddać się takiemu badaniu, biegły rewident powinien zostać poinformowany o terminach inwentaryzacji odpowiednio wcześniej, aby mógł uczestniczyć (jako obserwator) w spisie istotnych składników majątku.
Piotr Rybicki
specjalista z dziedziny finansów i rachunkowości
• art. 26 i 27 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości – Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 10, poz. 66