Procedura podatkowa przewiduje, że organy podatkowe w ściśle określonych przypadkach mogą dochodzić zaspokojenia zobowiązania podatkowego od innej osoby niż podatnik. W takim przypadku osoba trzecia staje się zobowiązana do zapłaty "nie swojego" podatku. Odpowiedzialność osoby trzeciej za zobowiązanie podatnika jest solidarna z podatnikiem, ale może powstać po wydaniu decyzji orzekającej taką odpowiedzialność. Kiedy osoby trzecie będą ponosić odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe innych osób?
Postępowanie w sprawie odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej może zostać wszczęte przez organ podatkowy dopiero po upływie terminu płatności ustalonego zobowiązania lub po dniu doręczenia decyzji, w przypadku gdy jest to decyzja określająca wysokość zobowiązania podatkowego, o odpowiedzialności podatkowej płatnika lub inkasenta, w sprawie zwrotu zaliczki naliczonego podatku od towarów i usług, czy określającej wysokość należnych odsetek za zwłokę.
W przypadku wystawienia tytułu wykonawczego na podstawie deklaracji przed orzeczeniem o odpowiedzialności osoby trzeciej nie jest konieczne uprzednie wydanie decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego. Postępowanie dotyczące odpowiedzialności osoby trzeciej może być jednak wszczęte dopiero po dniu wszczęcia postępowania egzekucyjnego skierowanego do podatnika.
Inaczej mówiąc, postępowanie w sprawie ustalenia odpowiedzialności osób trzecich nie może zostać wszczęte zanim podatek nie będzie wymagalny względem podatnika.
Moment wszczęcia postępowania o odpowiedzialności osoby trzeciej należy odróżnić od ewentualnej egzekucji względem takiej osoby. Egzekucja zobowiązania wynikającego z decyzji o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej może być wszczęta dopiero wówczas, gdy egzekucja z majątku podatnika okazała się w całości lub w części bezskuteczna.
Decyzji o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej nie można jednak wydać, jeżeli od końca roku kalendarzowego, w którym powstała zaległość podatkowa, upłynęło 5 lat. Przedawnienie zobowiązania wynikającego z decyzji o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej następuje po upływie 3 lat od końca roku kalendarzowego, w którym została doręczona taka decyzja.
Rozwiedziony małżonek podatnika odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z byłym małżonkiem za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań podatkowych powstałych w czasie trwania wspólności majątkowej, jednak tylko do wysokości wartości przypadającego mu udziału w majątku wspólnym.
Członek rodziny podatnika odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem prowadzącym działalność gospodarczą za zaległości podatkowe wynikające z tej działalności i powstałe w okresie, w którym stale współdziałał z podatnikiem w jej wykonywaniu, osiągając korzyści z prowadzonej przez niego działalności. Odpowiedzialność nie dotyczy tych osób bliskich, które w okresie stałego współdziałania z podatnikiem były osobami, wobec których na podatniku ciążył obowiązek alimentacyjny – w zakresie wynikającym z obowiązku alimentacyjnego.
Odpowiedzialność podatkowa dotyczy również tych małżonków, którzy zawarli umowę o ograniczeniu lub wyłączeniu wspólności majątkowej, jeżeli wspólność majątkowa została zniesiona przez sąd, oraz małżonków pozostających w separacji. Odpowiedzialność osób bliskich jest ograniczona do uzyskanych korzyści.
Podstawa prawna
• Rozdział 15 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).
Trajan Szuladziński
doradca podatkowy