Prowadzę pkpir i jestem podatnikiem VAT. Proszę o wyjaśnienie i pokazanie na przykładach zakupu produktów rolnych u: rolników produkujących i sprzedających towar, posiadających rachunek bankowy, oraz rolników niebędących producentami i nieposiadających kont bankowych, a więc płatnych gotówką.
Kiedy stosujemy stawkę 3%, a kiedy 5%?
RADA
Stawka VAT 3% jest stosowana przez rolników będących podatnikami VAT na „zwykłych” fakturach VAT. Wystawiają je sprzedawcy produktów rolnych. W tym przypadku rolnicy niebędący producentami. Podatek naliczony podlega więc odliczeniu na ogólnych zasadach. Stawka 5% jest stosowana na fakturach VAT RR. Kwota tego podatku stanowi zryczałtowany zwrot podatku dla rolnika ryczałtowego (tutaj: produkującego i sprzedającego towar). Może on być odliczony jako podatek naliczony u nabywcy produktów po spełnieniu warunków wskazanych w uzasadnieniu.
UZASADNIENIE
Przypomnijmy, że faktura VAT RR dokumentuje transakcję kupna-sprzedaży dokonaną z rolnikiem ryczałtowym. Stanowi ponadto dokument księgowy, na podstawie którego można dokonać zapisów w pkpir oraz ewidencjach VAT.
Stosowanie 5% stawki VAT
Dokonywanie transakcji z rolnikami ryczałtowymi
Rolnikiem ryczałtowym jest rolnik dokonujący dostawy produktów rolnych pochodzących z własnej działalności rolniczej lub świadczący usługi rolnicze (tutaj: rolnik produkujący i sprzedający towar, posiadający rachunek bankowy). Korzysta on ze zwolnienia przedmiotowego od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 3 ustawy o VAT. Wyjątek stanowią rolnicy obowiązani na podstawie odrębnych przepisów do prowadzenia ksiąg rachunkowych.
Posiadanie statusu rolnika ryczałtowego oznacza w praktyce zwolnienie od opłacania VAT i jednocześnie prawo do otrzymania 5% zryczałtowanego zwrotu podatku. Wypłaty tej na rzecz rolnika dokonuje jego kontrahent, czyli nabywca produktów rolnych lub usług rolniczych. Ponadto to właśnie nabywca jest zobowiązany do wystawienia faktury VAT RR. Oryginał faktury przekazuje rolnikowi, a kopię zatrzymuje sobie.
Oznacza to, że nabywając produkty rolne od rolnika ryczałtowego nabywca do kwoty należności musi doliczyć 5% VAT i całość wypłacić rolnikowi. Te 5% podatku (dla rolnika – zryczałtowanego zwrotu podatku) może podlegać odliczeniu jako podatek naliczony.
Fakt, iż rolnik nie posiada rachunku bankowego, nie oznacza, że nie może być rolnikiem ryczałtowym. Jednak uregulowanie należności gotówką za zakup produktów rolnych od takiej osoby pozbawi nabywcę prawa do odliczenia podatku zawartego w fakturze VAT RR.
Jak już bowiem wspomniano, 5% zryczałtowany zwrot podatku wykazany na fakturze VAT RR jest dla nabywcy podatkiem naliczonym. Podlega on jednak odliczeniu na szczególnych zasadach.
Warunki odliczenia podatku naliczonego z faktury VAT RR
Otóż chcąc odliczyć taki podatek, nabywca musi spełnić łącznie następujące warunki:
• nabycie produktów rolnych musi być związane ze sprzedażą opodatkowaną,
• zapłaty należności za nabycie tych produktów (łącznie z 5% zryczałtowanym zwrotem podatku) należy dokonać na rachunek bankowy rolnika ryczałtowego nie później niż w ciągu 14 dni, licząc od dnia zakupu, z wyjątkiem przypadku, gdy rolnik zawarł umowę z nabywcą określającą dłuższe terminy płatności,
• w dokumencie stwierdzającym dokonanie zapłaty zostaną podane numer i data wystawienia faktury potwierdzającej nabycie produktów rolnych.
Odliczenia można dokonać dopiero w tym miesiącu, w którym nastąpi zapłata.
Analiza tych warunków prowadzi do wniosku, że gotówkowa realizacja zapłaty za nabycie produktów rolnych od rolnika ryczałtowego uniemożliwia nabywcy odliczenie 5% zwrotu podatku, mimo że go dokona na rzecz tego rolnika.
Odmowa przez rolnika podania danych niezbędnych do wystawienia faktury VAT RR
Może się zdarzyć, że rolnik odmówi podania danych niezbędnych do wystawienia faktury VAT RR. Wówczas nabywca, który prowadzi ewidencję w formie podatkowej księgi przychodów i rozchodów, może takie nabycie udokumentować dowodem wewnętrznym. Dowód taki można wystawić m.in. w przypadku dokonania zakupu bezpośrednio od krajowego producenta lub hodowcy produktów:
• roślinnych i zwierzęcych,
• nieprzerobionych sposobem przemysłowym albo przerobionych, gdy polegało to wyłącznie na:
• kiszeniu produktów roślinnych,
• przetwórstwie mleka,
• uboju zwierząt i
• obróbce poubojowej.
Oczywiście na dowodzie wewnętrznym nabywca nie wykaże 5% zwrotu podatku, ponieważ ten może zostać naliczony wyłącznie na fakturze VAT RR.
Stosowanie 3% stawki VAT
Stawkę 3% podatku VAT w stosunku do sprzedaży produktów rolnych stosują natomiast sprzedawcy, którzy nie zawsze są rolnikami i są zarejestrowanymi podatnikami VAT (tutaj: rolnicy niebędący producentami i nieposiadający kont bankowych, a więc płatnych gotówką). Stawka ta dotyczy sprzedaży towarów wymienionych w załączniku nr 6 do ustawy o podatku od towarów i usług. Nabycie od takich osób produktów rolnych nie podlega wykazaniu na fakturze VAT RR, tylko na „zwykłej” fakturze VAT. Ponadto warto zauważyć, że fakturę tę wystawia rolnik-sprzedawca, a nie nabywca. Dla rolnika 3% VAT jest podatkiem należnym, a dla nabywcy naliczonym.
Ujęcie zakupu produktów rolnych w pkpir
Księgowanie zakupu produktów rolnych w pkpir zależy od tego, w jaki sposób został on udokumentowany. W przypadku gdy jest to faktura VAT RR, zakup należy ująć w wartości pomniejszonej o 5% VAT (zryczałtowany zwrot podatku), ponieważ podlega on odliczeniu jako podatek naliczony. Nabycie udokumentowane fakturą VAT podlega ujęciu w księdze w kwocie netto. Oczywiście w obu przypadkach ma to miejsce wówczas, gdy nabycie jest związane ze sprzedażą opodatkowaną i podatnikowi przysługuje prawo odliczenia VAT zawartego w fakturze.
Natomiast zakup udokumentowany dowodem wewnętrznym podlega ujęciu w pełnej wartości, w jakiej został wystawiony.
W ewidencji VAT zawierającej zestawienie zakupów dających prawo do odliczenia VAT należy ująć zarówno faktury VAT, jak i faktury VAT RR. Właściwe będzie ich ujęcie oczywiście w rozliczeniu za te miesiące, w których spełniono wszystkie warunki do dokonania odliczenia.
PRZYKŁAD
Pan Zygmunt prowadzi sklep spożywczo-warzywniczy. Warzywa i owoce nabywa bezpośrednio od rolników. 4 czerwca nabył:
– owoce o łącznej wartości 200 zł od rolnika ryczałtowego. Zakup udokumentowano fakturą VAT RR, doliczając do tej kwoty 5% zwrot podatku, czyli 10 zł (zapłaty w kwocie 210 zł dokonano na rachunek bankowy rolnika w ciągu 7 dni),
– warzywa od rolnika będącego zarejestrowanym podatnikiem VAT, co udokumentowano fakturą VAT: netto 300 zł, VAT 3% 9 zł, brutto 309 zł,
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
– owoce o łącznej wartości 90 zł od rolnika, który nie podał danych niezbędnych do wystawienia faktury VAT RR. Na potwierdzenie tego zakupu pan Zygmunt wystawił dowód wewnętrzny.
Ujęto to w księdze:
W ewidencji VAT za czerwiec ujęto zakupy dokonane na podstawie faktury VAT RR i faktury VAT, odliczając odpowiednio: 5% podatku (10 zł) i 3% podatku (9 zł).
• art. 2 pkt 19, art. 86 ust. 2 pkt 3, art. 115–118, art. 146 ust. 1 pkt 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług – Dz.U. Nr 54, poz. 535; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 179, poz. 1484
• § 12 ust. 3 pkt 1, § 14 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Finansów z 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów – Dz.U. Nr 152, poz. 1475; ost.zm. Dz.U. z 2004 r. Nr 282, poz. 2807
Joanna Krawczyk
doradca podatkowy, właścicielka kancelarii podatkowej