Spółka jest zdania, że obniżenie takie jest dozwolone wobec braku zakazu zmiany wysokości stawek indywidualnie ustalonych.
Ponadto spółka zamierza ustalić indywidualną stawkę amortyzacyjną dla budynku zakupionego i używanego od 5 lat, z uwagi na spełnienie obowiązku używania środka trwałego przez okres powyżej 60 miesięcy. Czy słusznie?
RADA
Niestety, spółce nie przysługuje prawo do obniżenia raz przyjętej indywidualnej stawki amortyzacyjnej, nawet pomimo braku w przepisach podatkowych wyrażonego wprost zakazu dokonywania takich zmian. Spółce nie przysługuje także prawo do ustalenia indywidualnej stawki amortyzacyjnej dla budynku używanego przez nią przez okres powyżej 60 miesięcy, z uwagi na fakt, że warunek ten musi być spełniony w momencie wprowadzenia środka trwałego do ewidencji.
UZASADNIENIE
Podatnicy mogą indywidualnie ustalić stawki amortyzacyjne dla używanych lub ulepszonych środków trwałych, po raz pierwszy wprowadzonych do ewidencji danego podatnika, z tym że okres amortyzacji dla budynków (lokali) i budowli nie może być krótszy niż 10 lat. Takie środki trwałe uznaje się za używane, jeżeli podatnik wykaże, że przed ich nabyciem były wykorzystywane co najmniej przez 60 miesięcy. Ciężar udowodnienia, że środek trwały był używany przez wymagany okres, spoczywa na podatniku.
Dla powstania możliwości zastosowania indywidualnych stawek amortyzacyjnych konieczne jest łączne spełnienie dwóch przesłanek:
- środek trwały musi być ulepszony bądź używany w myśl przepisów ustawy oraz
- środek trwały musi być wprowadzony do ewidencji podatnika po raz pierwszy.
Wykluczone jest zastosowanie indywidualnej stawki amortyzacyjnej w sytuacji, gdy najpierw następuje wprowadzenie środka trwałego do ewidencji, a dopiero później jego ulepszenie bądź używanie. Miało to miejsce w sytuacji przedstawionej przez spółkę.
Co istotne, przepisy nie wprowadzają wymogu, aby środki trwałe były używane przez inny podmiot niż podatnika dokonującego wyboru stawki indywidualnej. Pozwala to zastosować taką stawkę w sytuacji, gdy podatnik najpierw używał środka trwałego na podstawie umowy leasingu operacyjnego, a następnie zakupił go i wprowadził do ewidencji.
Zmiana stawki ustalonej indywidualnie
Jak stanowią przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, podatnicy dokonują wyboru jednej z metod amortyzacji określonych przepisami dla poszczególnych środków trwałych przed rozpoczęciem ich amortyzacji oraz - co istotne - wybraną metodę stosują do pełnego zamortyzowania danego środka trwałego.
Zatem przed przystąpieniem do dokonywania odpisów amortyzacyjnych należy wybrać określoną metodę ich dokonywania, aby stosować ją do czasu pełnego zamortyzowania określonego środka trwałego.
Analizując przepisy ustawy, można wskazać następujące metody dokonywania odpisów amortyzacyjnych:
1) z zastosowaniem stawek amortyzacyjnych określonych w Wykazie rocznych stawek stanowiącym załącznik do ustawy, w tym również:
a) z podwyższonymi stawkami z zastosowaniem literalnie wymienionych współczynników,
b) z zastosowaniem stawek amortyzacyjnych obniżonych w stosunku do określonych w Wykazie,
2) z zastosowaniem stawek amortyzacyjnych ustalonych indywidualnie,
3) z zastosowaniem metody degresywnej.
Spośród wskazanych metod amortyzacji tylko w przypadku amortyzacji z zastosowaniem stawek amortyzacyjnych określonych w Wykazie możliwe jest dokonywanie ich podwyższenia lub rezygnacji z podwyższenia.
Jak słusznie zauważono w spółce, w ustawie brak jest wprost wyrażonego zakazu dokonywania zmiany wysokości wybranej stawki indywidualnej. Nie istnieją jednak przepisy, które regulowałyby sposób dokonywania takiej zmiany, tak jak ma to miejsce w przypadku opisanej amortyzacji z zastosowaniem stawek z Wykazu. Przepisów tych nie można także stosować odpowiednio. Pogląd taki zdecydowanie przeważa w doktrynie i orzecznictwie (m.in. wyrok NSA w Łodzi z 27 czerwca 2004 r., sygn. I S.A./Łd 235/03, czy też wyrok NSA w Warszawie z 18 sierpnia 2004 r., sygn. FSK 362/04).
Takie stanowisko zajął także Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w decyzji w sprawie interpretacji prawa podatkowego z 5 września 2006 r., nr 1401/BP-I/4230Z-76/06/EL, stwierdzając, iż: metoda dokonywania odpisów amortyzacyjnych przy zastosowaniu stawek amortyzacyjnych ustalonych indywidualnie, uregulowana w przepisie art. 16j, nie przewiduje ani obniżenia, ani podwyższenia stawek amortyzacyjnych. W treści przepisu art. 16j nie ma odesłania do uregulowań przepisu art. 16i. Również inne przepisy nie przewidują możliwości zastosowania przepisu art. 16i ustawy do zmiany indywidualnych stawek amortyzacyjnych.
W opinii Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie brak jest podstaw do stosowania wnioskowania per analogiam przy interpretacji przepisów art. 16i, 16j i 16k ustawy.
Przepis art. 16h ust. 2 ustawy wskazuje na trzy odrębnie uregulowane metody dokonywania odpisów amortyzacyjnych. Metoda przyjęta przy rozpoczęciu dokonywania odpisów amortyzacyjnych nie może ulec zmianie przez cały okres amortyzacji. Przepisy nie przewidują wyjątku od tej zasady. Podwyższenie lub obniżenie stawek jest możliwe tylko w przypadku wyboru metody unormowanej w przepisie art. 16i.
Podsumowując, spółce nie przysługuje prawo do zmiany raz wybranej stawki indywidualnej.
PRZYKŁAD
Po rozwiązaniu przed czasem umowy leasingu finansowego spółka (leasingobiorca) zakupiła budynek będący przedmiotem tej umowy i używany przez spółkę w czasie 6-letniego okresu jej trwania. Budynek został wzniesiony przez leasingodawcę specjalnie na potrzeby podpisania umowy leasingu ze spółką. Spółka zakupiła także inny budynek i poddała go modernizacji, której koszt przekraczał 30% wartości początkowej budynku. Po zakończeniu prac budynek wprowadzono do ewidencji.
Czy dla budynków tych możliwe jest ustalenie indywidualnych stawek amortyzacyjnych?
Możliwość zastosowania indywidualnej stawki amortyzacyjnej jest wyłączona w pierwszym przypadku. Wynika to z faktu, iż umowa leasingu finansowego zakłada, że odpisów amortyzacyjnych od środka trwałego będącego jej przedmiotem dokonuje leasingobiorca (a więc spółka), co z kolei wymagało wprowadzenia budynku do ewidencji, a w chwili takiego wprowadzenia budynek nie spełniał warunków do uznania go za używany. Spółka może natomiast zastosować indywidualną stawkę dla budynku ulepszonego. Jej wysokość ograniczona jest konstrukcją minimalnego okresu amortyzacji, który dla budynków (lokali) i budowli wynosi 10 lat. Oznacza to, iż spółka może przyjąć dla budynku stawkę indywidualną w przedziale od 2,5% do 10% (według wyliczenia 100% : 10 lat = 10%), a więc nawet 4-krotnie więcej niż wynosi stawka podstawowa określona w Wykazie. Wybraną stawkę spółka będzie stosować do pełnego zamortyzowania budynku.
Zmiany w 2007 r.
Od przyszłego roku ulegną zmianie przepisy dotyczące stosowania indywidualnej stawki amortyzacyjnej. Wyróżniona zostanie nowa kategoria środków trwałych, tj. budynki i lokale niemieszkalne, dla których ulegnie ograniczeniu możliwość stosowania tak wysokiej jak obecnie (tj. nawet do 10% rocznie) stawki amortyzacyjnej. Modyfikacji ulegnie sposób obliczania dla nich minimalnego okresu amortyzacji. Nie będzie on już tak jak w przypadku budynków (lokali) mieszkalnych wartością stałą (10 lat), lecz zostanie powiązany bezpośrednio z dotychczasowym okresem używania budynku lub lokalu. Minimalny okres amortyzacji będzie wynosić 40 lat, pomniejszony o pełną liczbę lat, które upłynęły od oddania (budynków/lokali niemieszkalnych) po raz pierwszy do używania do dnia (ich) wprowadzenia do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych prowadzonej przez podatnika. Z tym że okres amortyzacji nie będzie mógł być krótszy niż 10 lat. Oczywiście takie określenie minimalnego okresu amortyzacji przełoży się bezpośrednio na wysokość stawki indywidualnej.
Maksymalną, możliwą do zastosowania stawkę obliczymy bowiem ze wzoru:
100% : (40 lat - "wiek budynku/lokalu")
Na przykład - dla budynku 20-letniego stawka ta wyniesie maksymalnie 5% według wyliczenia 100% : (40 - 20) = 5% , podczas gdy dla budynku 2-letniego będzie to 2,6% (100% : [40 - 2] = 2,63) .
Dla budynków i lokali mieszkalnych w dalszym ciągu maksymalną, możliwą do zastosowania stawką będzie stawka 10%. Bez zmian pozostaną także definicje ulepszonego i używanego środka trwałego.
W praktyce zmiany oznaczają więc, że zastosowanie wobec budynku niemieszkalnego stawki 10% będzie możliwe dopiero po trzydziestu latach od jego oddania do używania po raz pierwszy, podczas gdy na mocy obowiązujących jeszcze przepisów wystarczy już 5-letni okres jego używania.
Zgodnie z brzmieniem przepisów przejściowych podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych, którzy przed 1 stycznia 2007 r. rozpoczną amortyzację środków trwałych z zastosowaniem stawek indywidualnych, będą stosować do amortyzacji tych środków przepisy w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2006 r. Przepis ten będzie więc gwarantem zachowania praw nabytych.
Nowe zasady amortyzacji będą obowiązywały również podatników podatku dochodowego od osób fizycznych.
- art. 16h ust. 2, art. 16i ust. 1 i 2, art. 16j ust. 1 i 3 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych - Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 217, poz. 1589
Piotr Stański
konsultant podatkowy