Czy powinniśmy stworzyć wyodrębnione fundusze, które należy przekazać do zakładu (np. „środki pieniężne na rachunek bankowy za granicą” czy „inwestycja w obcym środku trwałym”), ewidencjonując je w korespondencji z kontem „Wyodrębnione fundusze”? Zakład księgowałby te kwoty po stronie Wn jako majątek oraz po stronie Ma jako kapitał, co przy sporządzeniu łącznego sprawozdania finansowego wyrównałoby się do wysokości kapitału spółki.
Dane zagranicznego zakładu, mimo że prowadzi on odrębne księgi, prezentowane są w łącznym sprawozdaniu finansowym wraz z danymi jednostki macierzystej. Wzajemne rozrachunki między zakładem a jednostką macierzystą znoszą się, to samo dotyczy funduszy wydzielonych dla zakładu.
Jednostka macierzysta powinna określić dla wchodzących w jej skład jednostek samobilansujących dokumentację opisującą:
- przyjęte dla tych jednostek zasady postępowania, sporządzania, obiegu i kontroli dokumentów,
- reguły grupowania danych w księgach rachunkowych,
- zasady sporządzania sprawozdań finansowych,
- proces przekazywania dokumentów i innych informacji do komórki księgowości jednostki macierzystej.
Powyższe regulacje stanowią integralną część zasad rachunkowości jednostki macierzystej.
UWAGA!
Zakład macierzystej jednostki statutowej, prowadzony poza granicą Rzeczypospolitej Polskiej, jako jednostka samobilansująca prowadząca działalność gospodarczą, obowiązany jest prowadzić księgi rachunkowe według zasad obowiązujących w kraju, na terenie którego prowadzi tę działalność (tutaj w Niemczech).
Księgi zakładu powinny być prowadzone w taki sposób, aby zapewniać:
- ujęcie odpowiednich informacji w sprawozdaniu finansowym wymaganym przez przepisy tego kraju dotyczące rachunkowości,
- włączenie danych wynikających z bilansu samobilansującej jednostki do łącznego sprawozdania finansowego macierzystej jednostki statutowej mającej swą siedzibę w Polsce - z uwzględnieniem przepisów ustawy o rachunkowości.
Jednostka posiadająca zakłady sporządzające samodzielne sprawozdania finansowe sporządza łączne sprawozdanie finansowe. Sprawozdanie to jest sumą sprawozdania finansowego jednostki i wszystkich jej zakładów (oddziałów). W sprawozdaniu tym wyłącza się:
- aktywa i fundusze wydzielone,
- wzajemne należności i zobowiązania oraz inne rozrachunki o podobnym charakterze,
- przychody i koszty z tytułu operacji dokonywanych między jednostką a jej oddziałami (zakładami) lub między jej oddziałami (zakładami),
- wynik finansowy operacji gospodarczych dokonywanych wewnątrz jednostki, zawarty w aktywach jednostki lub jej oddziałów (zakładów).
Jeżeli jednostka posiada zakłady zagraniczne sporządzające sprawozdania finansowe, włącza się odpowiednie dane wynikające z bilansów tych oddziałów (zakładów), wyrażone w walutach obcych, przeliczone na walutę polską po obowiązującym na dzień bilansowy średnim kursie ustalonym dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski. Natomiast z rachunku zysków i strat - po kursie stanowiącym średnią arytmetyczną średnich kursów na dzień kończący każdy miesiąc roku obrotowego, a w uzasadnionych przypadkach - po kursie będącym średnią arytmetyczną średnich kursów na dzień kończący poprzedni rok obrotowy i dzień kończący bieżący rok obrotowy, ustalonych dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski. Powstałe na skutek tych przeliczeń różnice wykazuje się w łącznym sprawozdaniu finansowym jednostki, w pozycji „Różnice kursowe z przeliczenia”, jako składnik kapitału (funduszu) z aktualizacji wyceny.
Wydzielenie aktywów
Jednostka macierzysta wydziela wyłącznie do dyspozycji samobilansującego się zakładu środki gospodarcze (aktywa) oraz odpowiadające tym aktywom kapitały (fundusze) wydzielone.
Przekazanie aktywów następuje na podstawie wykazu tych składników (inwentarza), kiedy księgi zakładu otwierane są po raz pierwszy. Wykaz ten powinien powstać na podstawie inwentaryzacji i zostać zaakceptowany przez osoby reprezentujące jednostkę statutową i zakład. Ponieważ przekazane do oddziału składniki wycenia się i przyjmuje w księgach zakładu w wartościach księgowych wykazywanych przez jednostkę macierzystą, niezbędne jest podanie w inwentarzu danych dotyczących tego majątku, w szczególności:
l wartości początkowej aktywów trwałych i ich dotychczasowego umorzenia,
l wartości rzeczowych aktywów obrotowych w cenach ewidencyjnych i odchyleń od tych cen,
l informacji co do ewentualnych odpisów aktualizujących wartość aktywów zarówno trwałych, jak i obrotowych oraz skutków wyceny dla inwestycji długoterminowych,
l informacji, jaki składnik kapitałów (funduszy) własnych będzie odzwierciedlał przekazane aktywa.
Wartość bilansowa przekazanych jednostce samobilansującej składników aktywów trwałych i obrotowych tworzy fundusze wydzielone, które można ująć na jednym koncie „Fundusze wydzielone”. Konto to w jednostce macierzystej wykazuje saldo debetowe, wyrażające stan należności od zakładu samobilansującego z tytułu wydzielonych do jego dyspozycji aktywów. W zakładzie występuje wyłącznie saldo kredytowe tego konta, które oznacza stan zobowiązań wobec macierzystej jednostki statutowej z tytułu wydzielonych składników aktywów i zarazem wyraża stan funduszu własnego jednostki samobilansującej. W bilansie łącznym jednostki statutowej salda te podlegają kompensacie, tzn. znoszą się wzajemnie.
Księgowanie operacji obejmujących wydzielone jednostce samobilansującej do jej dyspozycji składniki aktywów trwałych i obrotowych następuje pod datą ich przyjęcia.
Przykład
Ze sporządzonego inwentarza wynikają następujące dane:
1. Wartość początkowa przekazanych środków trwałych:
- środki transportowe 36 000
- maszyny i urządzenia 18 000
2. Umorzenie przekazanych środków trwałych:
- środki transportowe 10 000
- maszyny i urządzenia 8 000
3. Wartość przekazanych materiałów 100 000
4. Wartość przekazanych środków pieniężnych 30 000
5. Łączna wartość wydzielonego funduszu 166 000
Ewidencja w jednostce macierzystej
1. Przekazanie składników aktywów:
Wn„Fundusze wydzielone” 184 000
Ma„Środki trwałe”
- w analityce „Środki transportowe” 36 000
- w analityce „Maszyny i urządzenia” 18 000
Ma„Materiały” 100 000
Ma„Rachunek bankowy” 30 000
2. Wyksięgowanie amortyzacji przekazanych składników majątkowych:
Wn„Odpisy umorzeniowe”
- w analityce „Środki transportowe” 10 000
- w analityce „Maszyny i urządzenia” 8 000
Ma„Fundusze wydzielone” 18 000
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Ewidencja w zakładzie będzie lustrzanym odzwierciedleniem księgowań jednostki macierzystej:
1. Otrzymanie składników aktywów:
Wn„Środki trwałe”
- w analityce „Środki transportowe” 36 000
- w analityce „Maszyny i urządzenia” 18 000
Wn„Materiały” 100 000
Wn„Rachunek bankowy” 30 000
Ma„Fundusze wydzielone” 184 000
2. Dotychczasowa amortyzacja otrzymanych składników majątkowych:
Wn„Fundusze wydzielone” 18 000
Ma„Odpisy umorzeniowe” - w analityce „Środki transportowe” 10 000
- w analityce „Maszyny i urządzenia” 8 000
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Rozliczenia wewnątrzzakładowe
Zasady wewnętrznych rozliczeń między jednostką statutową a zakładem powinien określać regulamin organizacyjny jednostki macierzystej. Ewidencję rozrachunków pomiędzy jednostką statutową a zakładem prowadzi się na koncie „Rozrachunki wewnątrzzakładowe”. Konto to prowadzi się równolegle w jednostce statutowej i w zakładzie. W bilansie łącznym jednostki macierzystej salda te znoszą się, tj. podlegają kompensacie. Ewidencja szczegółowa do tego konta powinna umożliwić ustalenie wzajemnych należności i zobowiązań według ich tytułów.
Przykłady ewidencji rozliczeń wewnątrzzakładowych:
1. Udział zakładu samodzielnie sporządzającego bilans w finansowaniu kosztów ogólnego zarządu:
a) obciążenie kosztami
Wn „Rozrachunki wewnątrzzakładowe”
Ma „Koszty zarządu”
b) przelew środków
Wn „Rachunek bankowy”
Ma „Rozrachunki wewnątrzzakładowe”
2. Odpis na ZFŚS przypadający na pracowników zakładu:
a) obciążenie kosztami
Wn „Rozrachunki wewnątrzzakładowe”
Ma „Zakładowy fundusz świadczeń socjalnych”
b) przelew środków
Wn „Rachunek bankowy”
Ma „Rozrachunki wewnątrzzakładowe”
3. Rozliczenie wyniku finansowego netto oddziału (zakładu) w księgach następnego roku obrotowego:
a) zysk zakładu podlegający podziałowi w jednostce macierzystej
- zarachowanie zysku do podziału
Wn „Rozrachunki wewnątrzzakładowe”
Ma „Rozliczenie wyniku finansowego”
- przelew środków przez Zakład
Wn „Rachunek bankowy”
Ma „Rozrachunki wewnątrzzakładowe”
b) strata oddziału pokrywana przez jednostkę statutową
- decyzja o pokryciu straty
Wn „Rozliczenie wyniku finansowego”
Ma „Rozrachunki wewnątrzzakładowe”
- przelew środków dla zakładu
Wn „Rozrachunki wewnątrzzakładowe”
Ma „Rachunek bankowy”
Ewidencja powyższych zdarzeń w księgach zakładu będzie stanowić lustrzane odbicie księgowań w jednostce macierzystej.
Podstawa prawna:
- art. 10, 19 i 51 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości - j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 208, poz. 1540
Wioletta Roman
doradca podatkowy