RADA
Czytelnik nie ponosi odpowiedzialności za to, że usługodawca nie rozliczył należnego VAT wykazanego w wystawionej dla Czytelnika fakturze VAT. Gdyby jednak wystawca tej faktury był podmiotem niezarejestrowanym (nieistniejącym) lub nieuprawnionym do wystawienia faktury (zwolnionym z VAT), otrzymana od niego faktura nie uprawniałaby do odliczenia wykazanego w niej VAT.
uzasadnienie
Sprzedawca, dokonując sprzedaży towarów (usług), ma obowiązek wystawić fakturę i zapłacić podatek wynikający z tej faktury. Nabywca natomiast ma prawo do odliczenia kwoty tego podatku od swojego podatku należnego (zasada neutralności). Prawo to gwarantuje nabywcy zarówno przepis art. 86 ustawy o VAT, jak i art. 167 nowej Dyrektywy 2006/112/WE RADY (art. 17 VI Dyrektywy UE). Bezsporne jest, że gdy podatek wynikający z faktury nie zostanie zapłacony przez sprzedawcę (tj. nie zostanie uwzględniony w jego podatku należnym w złożonej deklaracji), to odliczenie tego podatku przez nabywcę prowadzi do uszczuplenia należności budżetowych. Nabywca nie może jednak ponosić konsekwencji za nienależyte wypełnienie obowiązków przez sprzedawcę. Ponosi je sam sprzedawca.
Przysługujące nabywcy prawo do odliczenia VAT może zostać ograniczone wyłącznie przepisem pozbawiającym go tego prawa. W obecnym stanie prawnym (opartym na regułach Dyrektywy UE) żaden z przepisów ustawy o VAT nie ogranicza prawa odliczenia VAT z otrzymanej faktury, w sytuacji gdy wystawca faktury nie ujął podatku z tej faktury w rejestrze sprzedaży i deklaracji VAT. W takiej sytuacji przepisy dyscyplinują sprzedawcę poprzez nałożenie na niego sankcji za nieprawidłowe rozliczenie VAT. Służą temu również przeprowadzane przez organy skarbowe tzw. „kontrole krzyżowe”. Organy podatkowe nie mogą zatem kwestionować prawa do odliczenia VAT, opierając się wyłącznie na samej konstrukcji VAT. Musiałyby wskazać podstawę tego ograniczenia. Stanowisko takie zajął również m.in. WSA w Warszawie w wyroku z 22 lutego 2005 r., sygn. akt III SA/Wa 1576/04 (mimo że został on wydany na gruncie poprzedniej ustawy o VAT, zachowuje aktualność).
Jeżeli usługodawca wystawił fakturę VAT, to ciąży na nim w każdej sytuacji obowiązek rozliczenia tego podatku z fiskusem. Obowiązek ten wynika z art. 99 i 103 ustawy o VAT. Z kolei na podstawie art. 108 ustawy do zapłaty podatku zobowiązana jest każda osoba (również niebędąca podatnikiem VAT), która wystawi fakturę i wykaże w niej kwotę tego podatku. Obowiązek zapłaty dotyczy również sytuacji, gdy na fakturze wykazana zostanie kwota wyższa od rzeczywistej kwoty podatku należnego z tytułu danej transakcji, gdy dana czynność nie jest objęta zakresem opodatkowania VAT lub podlega zwolnieniu z VAT, a także gdy faktura w ogóle nie odzwierciedla żadnej transakcji (tzw. pusta faktura). Zasada ta wynika ze szczególnej roli faktury w podatku VAT, czyli z faktu, że dla podatnika otrzymującego fakturę (nabywcy) jest ona podstawowym dokumentem do odliczenia VAT (poza przypadkami, w których prawo to zostaje ograniczone regulacją prawną).
Ograniczenia odliczenia VAT z otrzymanych faktur wynikają m.in. z art. 88 ust. 3a. Zgodnie z tym przepisem nie można odliczyć VAT, gdy:
1) sprzedaż została udokumentowana fakturami lub fakturami korygującymi:
a) wystawionymi przez podmiot nie-
istniejący lub nieuprawniony do wystawiania faktur lub faktur korygujących,
b) w których kwota podatku wykazana na oryginale faktury lub faktury korygującej jest różna od kwoty wykazanej na kopii,
2) transakcja udokumentowana fakturą nie podlega opodatkowaniu, jest zwolniona od podatku, a kwota wykazana w fakturze nie została uregulowana,
3) wystawiono więcej niż jedną fakturę dokumentującą tę samą sprzedaż,
4) wystawione faktury, faktury korygujące lub dokumenty celne:
a) stwierdzają czynności, które nie zostały dokonane - w części dotyczącej tych czynności,
b) podają kwoty niezgodne z rzeczywistością - w części dotyczącej tych pozycji, dla których podane zostały kwoty niezgodne z rzeczywistością,
c) potwierdzają czynności, do których mają zastosowanie przepisy art. 58 i 83 Kodeksu cywilnego - w części dotyczącej tych czynności,
5) faktury, faktury korygujące wystawione przez nabywcę zgodnie z odrębnymi przepisami nie zostały zaakceptowane przez sprzedającego,
6) zaświadczenie potwierdzające spełnienie warunków technicznych wymaganych dla samochodów uznawanych za ciężarowe zawiera informacje niezgodne ze stanem faktycznym.
Z pytania nie wynika, czy którakolwiek z sytuacji przedstawionych w tej regulacji miała miejsce. Nie jest znana również przyczyna nierozliczenia podatku przez sprzedawcę. Niezależnie jednak od tej przyczyny to sprzedawca poniesie konsekwencje nierozliczenia VAT z faktury. Nabywca nie miałby prawa do odliczenia VAT, tylko gdyby wystawca faktury okazał się podmiotem nieuprawnionym do wystawienia faktury (nie był czynnym podatnikiem VAT) lub podmiotem nieistniejącym (niezarejestrowanym). Jeżeli natomiast wystawca faktury jest czynnym podatnikiem VAT, żadne konsekwencje takiego postępowania sprzedawcy nie grożą nabywcy.
Podstawa prawna
- art. 86, art. 88 ust. 3a, art. 99, art. 103, art. 108 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - Dz.U. Nr 54, poz. 535; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 143, poz. 1029
Mariusz Darecki
ekspert w zakresie VAT