Zlikwidowałam działalność z dniem 30 września 2004 r., w tym też dniu sprzedałam środek trwały firmy - samochód. W urzędzie skarbowym dowiedziałam się, że likwidując działalność w dniu 30 września 2004 r. nie byłam już podatnikiem VAT i nie miałam prawa wystawiać faktury VAT, a podmiot kupujący samochód od wyrejestrowanego podatnika nie będzie mógł odzyskać VAT. Czy rzeczywiście tak jest?
Zgodnie z art. 96 ust. 6 ustawy o VAT podatnik, który zaprzestał wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu, jest obowiązany zgłosić ten fakt naczelnikowi urzędu skarbowego. Zgłoszenie to stanowi dla naczelnika podstawę do wykreślenia podatnika z rejestru jako podatnika VAT. Zgłoszenie powinno być złożone na formularzu VAT-Z.
Podmiot, który traci identyfikację do celów VAT i przestaje być zarejestrowany jako podatnik VAT czynny, nie może korzystać z prawa do obniżenia kwoty lub zwrotu różnicy podatku należnego (art. 88 ust. 4 ustawy o VAT), nie ma też prawa do wystawiania faktur VAT, które dają nabywcom prawo do zmniejszenia podatku należnego. Paragraf 11 rozporządzenia Ministra Finansów z 27 kwietnia 2004 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom,... stanowi, że prawo do wystawiania faktur VAT mają tyko podatnicy zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni. Z kolei art. 86 ust. 2 ustawy mówi, że kwotę podatku naliczonego stanowi suma kwot podatku w określonych fakturach otrzymanych przez podatnika z tytułu nabycia towarów i usług. Przypisanie fakturze decydującej roli w procesie realizacji prawa do odliczenia podatku naliczonego oznacza, że powinien to być dokument wystawiony zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami. Tylko sformalizowany dokument wystawiony przez uprawniony do tego podmiot jest fakturą VAT i tylko taki dokument stanowi podstawę do obniżenia podatku należnego.
Skoro odliczenie z dokumentów wystawionych przez podmiot niezarejestrowany jest niemożliwe, rozważenia wymaga to, kiedy utraciła Pani status podatnika VAT czynnego. Z pytania wynika, że działalność zlikwidowano 30 września 2004 r. Wprawdzie nie jest to wprost sformułowane, ale należy przypuszczać, że właśnie ten dzień został wpisany w VAT-Z jako dzień zaprzestania wykonywania czynności opodatkowanych.
Podatnik sam decyduje o tym, czy działalność gospodarcza jest prowadzona czy likwidowana. Składając we właściwym urzędzie skarbowym formularz VAT-Z określa konkretny dzień jako datę zaprzestania wykonywania czynności opodatkowanych. Złożenie VAT-Z skutkuje wykreśleniem podatnika z rejestru podatników VAT czynnych z datą, jaka została podana na formularzu (poz. 20). Z tą datą następują prawnopodatkowe skutki wykreślenia z rejestru, co oznacza, że podatnik nie jest już uprawniony do wystawiania faktur.
Podobne stanowisko zajął NSA w wyroku z 25 czerwca 2002 r., sygn. akt I SA/Ka866/01, onSA 2003/3/101 (wyrok odnosi się do ustawy o VAT z 1993 r., lecz ze względu na podobieństwo regulacji w zakresie rejestracji, zachowuje aktualność): „Jeżeli więc podatnik, na skutek zgłoszenia urzędowi skarbowemu zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, został wykreślony z rejestru podatników na podstawie art. 9 ust. 4 ustawy o VAT w dniu oznaczonym datą kalendarzową, to z nastąpieniem tego dnia (tej daty) nie jest już uprawniony do wystawiania faktur, a do tak określonego momentu wykreślenia z rejestru nie mają zastosowania przepisy odnoszące się do sposobu obliczania terminu oznaczonego w dniach (art. 161 § 1 ordynacji podatkowej). (...) W konsekwencji transakcje nabycia towarów, potwierdzone fakturami wystawionymi przez podatnika wykreślonego z rejestru podatników, nie dawały skarżącej prawa do odliczenia zawartego w nich podatku naliczonego od podatku należnego”.
Wydaje się, że w omawianej sytuacji możliwe jest złożenie do właściwego urzędu skarbowego ponownego zgłoszenia – korekty VAT-Z oraz korekty druku NIP-1 z prawidłową datą zakończenia działalności. Powinno się także dokonać sprostowania daty zakończenia działalności gospodarczej. Czynności tych należy dokonać niezwłocznie, przed rozpoczęciem ewentualnej kontroli podatkowej. Trzeba także pamiętać, że nie należy zbyt pospiesznie składać zgłoszenia o zaprzestaniu wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu (VAT-Z), szczególnie gdy nie zakończono jeszcze procesu wyprzedaży majątku. Brak rejestracji powoduje bowiem utratę zasadniczych dla podatnika uprawnień.
Agata Wojtkowska
Podstawa prawna:
• art. 86 ust. 2, art. 88 ust. 4 oraz art. 96 ust. 6 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 54, poz. 535),
• § 11 rozporządzenia Ministra Finansów z 27 kwietnia 2004 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, zaliczkowego zwrotu podatku, zasad wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 97, poz. 971).