Jesteśmy małą spółdzielnią mieszkaniową. Zajmujemy się eksploatacją i utrzymaniem zasobów (wszystkie z prawem własnościowym) - lokali mieszkalnych, usługowych i garaży w podziemiach. Dotychczas obciążaliśmy lokale usługowe i mieszkalne notami księgowymi z wyszczególnieniem pozycji: eksploatacja, sprzątanie, wieczysta dzierżawa, podatek od nieruchomości, ubezpieczenie, fundusz remontowy, ochrona, śmieci, zimna woda, c.o. stałe, c.o. zmienne, ciepła woda, garaż.
Od 1 maja 2004 r. korzystaliśmy ze zwolnienia podmiotowego VAT (lokale usługowe i garaże).
Próg zwolnienia wyliczony proporcjonalnie (30 591,53 zł) przekroczyliśmy 1 września 2004 r. – na podstawie ewidencji w rachunku narastającym (od 1 maja sumowanie not dotyczących lokali usługowych i garaży = 32 137,61 zł). Do tej pory nie złożyliśmy zgłoszenia rejestracyjnego VAT-R.
Co powinniśmy zrobić, oprócz konieczności zarejestrowania się, żeby dopełnić obowiązku rozliczenia VAT z urzędem skarbowym?
Czy po zarejestrowaniu można wystawić faktury VAT do września, czy wystawić inny dokument – jaki? Jak to przeprowadzić technicznie, żeby mimo opóźnień było jak najmniej nieprawidłowości? Czy zrobić korektę not, kwoty z not potraktować jako brutto i z tego wyjść na netto (kwota ogółem czy poszczególnymi pozycjami noty)? Przez to uszczupli się obrót, ale należny podatek będzie mniejszy i zawarty w zapłaconych notach.
Oprócz złożenia VAT-R spółdzielnia jest zobowiązana do złożenia zaległych deklaracji, wystawienia zaległych faktur oraz sporządzenia ewidencji VAT za miesiące, w których nie miała prawa do zwolnienia podmiotowego. Nie przysługuje jej odliczenie VAT naliczonego za te miesiące, w których nie była zarejestrowanym podatnikiem VAT.
W wyniku przekroczenia progu zwolnienia określonego w art. 113 ust. 1 oraz ust. 9 ustawy o VAT Czytelnik traci zwolnienie podmiotowe i z tą chwilą powstanie u niego obowiązek podatkowy. Opodatkowaniu podlega nadwyżka sprzedaży ponad wartość kwoty zwolnienia przewidzianego w danym roku kalendarzowym.
Podatnicy zobowiązani są do złożenia zgłoszenia rejestracyjnego VAT-R przed dniem, w którym utracili prawo do zwolnienia (art. 96 ustawy o VAT). Fakt złożenia deklaracji powoduje, iż naczelnik urzędu skarbowego rejestruje zgłoszenie, przez co spółdzielnia otrzymuje status podatnika VAT czynnego. Niedopełnienie obowiązku rejestracji do VAT nie tylko naraża podatnika na poniesienie kar, lecz również pozbawia prawa do rozliczenia podatku naliczonego (art. 88 ust. 4 ustawy o VAT). W związku z tym spółdzielnia powinna niezwłocznie dopełnić obowiązku rejestracji do VAT.
Ponadto przekroczenie progu zwolnienia obliguje podatnika do składania comiesięcznych deklaracji podatkowych. Uzupełnienia będą wymagały deklaracje za kolejne miesiące, począwszy od zeznania za wrzesień. Na deklaracjach złożonych po terminie należy wykazać jedynie podatek należny z faktur sprzedaży.
W przypadku opisanym przez podatnika uzupełnienie ewidencji wiąże się z koniecznością korekty wystawionych not obciążeniowych/rachunków po 1 września 2004 r. W wyniku przekroczenia progu zwolnienia spółdzielnia zobligowana jest do wystawiania faktur sprzedaży VAT, obciążając lokale usługowe i garaże. Do kwot podanych na notach powinien zostać doliczony VAT. Nie ma natomiast konieczności korygowania not wystawionych na lokale mieszkalne. Zasady naliczania obciążeń pozostają bez zmian. Wynika to z art. 43 ust. 1 pkt 11 ustawy o VAT mówiącego, iż zwalnia się od podatku czynności wykonywane na rzecz członków spółdzielni, którym przysługują spółdzielcze prawa do lokali mieszkalnych, członków spółdzielni będących właścicielami lokali mieszkalnych lub na rzecz właścicieli lokali mieszkalnych niebędących członkami spółdzielni, za które są pobierane opłaty, zgodnie z art. 4 ust. 1, 2, 4 i 5 ustawy z 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych. Z zapisów tych wynika, że właściciele lokali spółdzielczych obowiązani są uczestniczyć w wydatkach związanych z eksploatacją i utrzymaniem ich lokali, eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości wspólnych, eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości stanowiących mienie spółdzielni oraz w zobowiązaniach spółdzielni z innych tytułów przez uiszczanie opłat zgodnie z postanowieniami statutu, w tym również dokonywanie wpłat na fundusz remontowy.
W myśl art. 43 ust. 1 pkt 11 ustawy o VAT czynności związane z lokalami mieszkalnymi są zwolnione z opodatkowania VAT. Natomiast czynności wykonywane na rzecz członków posiadających spółdzielcze własnościowe prawa do garaży lub lokali użytkowych lub właścicieli takich lokali, niebędących członkami spółdzielni, za które pobierane są opłaty, o których mowa w art. 4 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych (z wyjątkiem członków i właścicieli oczekujących na ustanowienie prawa), nie są zwolnione z podatku od towarów i usług.
Dodatkowo spółdzielnia powinna po przekroczeniu progu zwolnienia prowadzić ewidencję pozwalającą na określenie przedmiotu i podstawy opodatkowania, wysokości podatku należnego, kwoty podatku naliczonego obniżającego kwotę podatku należnego oraz kwoty podatku podlegającej wpłacie do urzędu skarbowego lub zwrotowi z tego urzędu oraz danych służących do prawidłowego sporządzenia deklaracji podatkowej (art. 109 ustawy o VAT). Jest to ewidencja bardziej szczegółowa niż ta wymagana w okresie zwolnienia.
W przedstawionym przypadku, niestety, nieterminowe złożenie VAT-R pozbawi spółdzielnię prawa do odliczenia podatku naliczonego za te miesiące.
Za zgodą naczelnika urzędu skarbowego podatnik może pomniejszyć kwotę podatku należnego o podatek naliczony wynikający z dokumentów celnych, faktur dokumentujących zakupy dokonane przed dniem utraty zwolnienia czy też z kwot zapłaconych w związku z wewnątrzwspólnotowym nabyciem towarów. Warunkiem dokonania odliczenia jest sporządzenie spisu z natury towarów posiadanych w dniu utraty zwolnienia i przedłożenie go w urzędzie skarbowym w ciągu 14 dni od dnia utraty zwolnienia. W odniesieniu do opisywanego przez Czytelnika przypadku takie odliczenie za zgodą naczelnika organu podatkowego nie jest możliwe, gdyż upłynął już termin, w którym należało wspomniany spis przedstawić.
• art. 43 ust. 1 pkt 11, art. 96, art. 113 ust. 1, 5 i 9, art. 109 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług – Dz.U. Nr 54, poz. 535; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 14, poz. 113
Agnieszka Pajurek
prawnik, specjalista w zakresie VAT