Czy podatnik zwolniony z podatku VAT w Polsce, nabywający towary od kontrahenta z kraju Unii, powinien rozliczyć transakcję jako wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów?
Wyłączenie z opodatkowania: W stosunku do podatników, którzy są zwolnieni z podatku VAT, ustawodawca przewidział wyłączenie z opodatkowania podatkiem VAT transakcji wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów. Dotyczy to zarówno podatników zwolnionych podmiotowo, jak i przedmiotowo. Wyłączenie to dotyczy podatników, u których całkowita wartość wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów na terytorium kraju nie przekroczyła w trakcie roku podatkowego kwoty wyrażonej w złotych odpowiadającej równowartości 10 000 euro.
Przez wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju rozumie się nabycie prawa do rozporządzania jak właściciel towarami, które w wyniku dokonanej dostawy są wysyłane lub transportowane na terytorium państwa członkowskiego inne niż terytorium państwa członkowskiego rozpoczęcia wysyłki lub transportu przez dokonującego dostawy, nabywcę towarów lub na ich rzecz. Warunkiem uznania tej transakcji za wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów i opodatkowania według określonych ustawowo zasad jest:
1) posiadanie przez nabywcę towarów statusu:
a) podatnika, o którym mowa w art. 15 ustawy VAT, lub podatnika podatku od wartości dodanej, przy czym nabywane towary mają służyć czynnościom wykonywanym przez niego jako podatnika,
b) osoby prawnej niebędącej podatnikiem, o którym mowa w pkt a,
2) posiadanie przez dostawcę towarów statusu podatnika, o którym mowa w art. 15 ustawy o VAT, lub podatnika podatku od wartości dodanej.
Zasadniczo więc stronami transakcji, której przedmiotem jest wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów, są zarejestrowani podatnicy podatku VAT.
Wyjątkiem w tym zakresie jest wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów w przypadku, gdy przedmiotem nabycia są nowe środki transportu. Wówczas wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów ma również miejsce w sytuacji, gdy:
a) nabywca towaru nie jest podatnikiem, o którym mowa w art. 15 ustawy VAT, podatnikiem podatku od wartości dodanej lub osobą prawną niebędącą podatnikiem,
b) dostawca towarów nie jest podatnikiem, o którym mowa w art. 15 ustawy VAT lub podatnikiem podatku od wartości dodanej.
Przedstawione zasady opodatkowania wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów nie będą jednak miały zastosowania do podatników, którzy w kraju są objęci zwolnieniem podmiotowym lub przedmiotowym z podatku VAT. Ustawodawca w art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT wyłączył z zakresu opodatkowania wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów dokonane w niewielkich rozmiarach przez wskazaną grupę podatników.
Wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów nie wystąpi zatem w przypadku, gdy dotyczy towarów nabywanych przez:
a) rolników ryczałtowych do celów prowadzonej przez nich działalności rolniczej (zwolnienie przedmiotowe w zakresie dostawy produktów rolnych pochodzących z własnej działalności rolniczej, dokonywanej przez rolnika ryczałtowego),
b) podatników, którzy wykonują jedynie czynności inne niż opodatkowane podatkiem i którym nie przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług (zwolnienie przedmiotowe),
c) podatników zwolnionych od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 (zwolnienie podmiotowe ze względu na kwotę obrotu, która nie przekracza równowartości 10 000 euro),
d) osoby prawne, które nie są podatnikami,
jeżeli całkowita wartość wewnątrz-wspólnotowego nabycia towarów na terytorium kraju nie przekroczyła w trakcie roku podatkowego kwoty wyrażonej w złotych odpowiadającej równowartości 10 000 euro.
Stronami transakcji wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów są zarejestrowani podatnicy VAT, z wyjątkiem przypadków gdy przedmiotem nabycia są nowe środki transportu.
Opodatkowanie prowadzonego w niewielkich rozmiarach wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów przez wymienionych podatników powodowałoby obowiązek dokonywania wcale niełatwych rozliczeń podatkowych związanych z nabyciem. Poza tym wyłączenie opodatkowania tej czynności ze względu na status nabywcy oznacza, że transakcja zostanie opodatkowana po stronie dostawcy towaru, w związku z czym zostaną zachowane zasadnicze cechy systemu podatku od wartości dodanej. Z tych wszystkich powodów ustawodawca uznał za uzasadnione zastosowanie wyłączenia podmiotowego w tym zakresie.
Wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów dokonane przez polskiego zwolnionego podatnika VAT powoduje opodatkowanie tej transakcji przez kontrahenta, który dokonał sprzedaży na jego rzecz.
Wyłączenie z opodatkowania podatkiem VAT czynności wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów przez podatników, którzy na terytorium kraju są zwolnieni z tego podatku, będzie miało zastosowanie w przypadku, kiedy całkowita wartość wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów na terytorium kraju nie przekroczyła w trakcie roku podatkowego kwoty wyrażonej w złotych odpowiadającej równowartości 10 000 euro.
Stosownie do art. 151 ust. 1 ustawy o VAT w 2004 r. kwota limitu ustalona w proporcji do okresu maj–grudzień 2004 r. wynosiła 30 500 zł. W 2005 r. limit odpowiada kwocie 43 800 zł. Wyłączenie wewnątrz-wspólnotowego nabycia towarów z opodatkowania, dokonanego przez podatników zwolnionych podmiotowo lub przedmiotowo z podatku VAT, ma jednak zastosowanie w trakcie roku podatkowego dopiero wówczas, kiedy całkowita wartość wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów na terytorium kraju nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym kwoty wyrażonej w złotych odpowiadającej równowartości 10 000 euro. Zgodnie z art. 151 ust. 2 ustawy o VAT dla 2005 r. przyjęto, że jest to za 2004 r. kwota 30 500 zł. Aby zatem skorzystać z wyłączenia wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów w 2005 r., wartość wewnątrz-wspólnotowego nabycia w 2004 r. nie mogła przekroczyć kwoty 30 500 zł. Przy ustalaniu tych wartości nie wlicza się kwoty podatku od wartości dodanej należnego lub zapłaconego na terytorium państwa członkowskiego, z którego towary te są wysyłane lub transportowane. Ponadto do wartości tych nie wlicza się wartości z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia nowych środków transportu oraz wyrobów akcyzowych zharmonizowanych.
Przekroczenie limitu powoduje konieczność opodatkowania transakcji wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów od kontrahenta unijnego od momentu przekroczenia tej kwoty.
Omówione uregulowania w zakresie wyłączeń od opodatkowania wewnątrz-wspólnotowego nabycia towarów nie będą miały zastosowania, jeżeli przedmiotem nabycia są:
1) nowe środki transportu,
2) wyroby akcyzowe zharmonizowane.
Nasuwa się pytanie, czy podatnik może zrezygnować z wyłączenia opodatkowania wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów.
Podatnicy, którzy są objęci zwolnieniem podmiotowym lub przedmiotowym z podatku VAT i których transakcje wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów objęto wyłączeniem z opodatkowania, mogą z tego wyłączenia zrezygnować, co jest uwarunkowane złożeniem przez podatnika naczelnikowi urzędu skarbowego pisemnego oświadczenia o wyborze opodatkowania tych czynności.
Podatnicy zwolnieni z VAT, których transakcje wewnątrzwspólnotowego nabycia zostały wyłączone z opodatkowania, mogą zrezygnować z wyłączenia przez złożenie stosownego oświadczenia.
Oświadczenie składa się przed dokonaniem wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów. Wybór dokonany na podstawie złożonego oświadczenia będzie obowiązywał przez kolejne 2 lata, licząc od końca miesiąca, w którym zostało ono złożone.
Przykład
Jan K. prowadzi od września 2004 r. działalność gospodarczą w zakresie produkcji opon. Wartość dokonanego przez niego wewnątrzwspólnotowego nabycia w 2004 r. wyniosła 3000 zł. Na dzień 31 marca 2005 r. jest podatnikiem zwolnionym podmiotowo z podatku VAT. Od stycznia do 31 marca 2005 r. dokonał zakupu od kontrahenta z Niemiec na kwotę 7000 zł. W związku z tym jest on podatnikiem, w stosunku do którego ustawodawca przewidział wyłączenie z opodatkowania transakcji wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów. Mimo to Jan K. chce zrezygnować z wyłączenia z opodatkowania. 5 kwietnia 2005 r. Jan K. złożył do naczelnika właściwego urzędu skarbowego stosowne oświadczenie, w którym wskazał, że rezygnuje z wyłączenia opodatkowania transakcji wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów.
W takiej sytuacji Jan K. w ciągu kolejnych 2 lat, licząc od końca kwietnia 2005 r., w którym złożył oświadczenie, opodatkowuje czynności wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów.
Po upływie dwuletniego okresu podatnik może ponownie skorzystać z wyłączenia z opodatkowania, jeżeli zawiadomi pisemnie naczelnika urzędu skarbowego o rezygnacji z opodatkowania przed początkiem miesiąca, od którego chce skorzystać z wyłączenia.
Aneta Szwęch
Podstawa prawna
• ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług – Dz.U. Nr 54, poz. 535; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 14, poz. 113