Odliczenie podatku naliczonego od podatku należnego zostało zgodnie z ogólnymi zasadami działania - podatku od wartości dodanej potwierdzonymi przepisami VI Dyrektywy EWG - wprowadzone także w ustawie niemieckiej VAT (UStG).
Przedsiębiorca może potrącić następujące kwoty podatku naliczonego:
a) osobno wyszczególnione na rachunkach podatki za dostawy lub „inne usługi”, jakie zostały wykonane przez innych przedsiębiorców na rzecz jego przedsiębiorstwa,
b) związane z importem rzeczy, sprowadzone na teren objęty ustawą na rzecz jego przedsiębiorstwa oraz rzeczy wykorzystywanych przez niego do realizowania obrotów wykonywanych przez niego na rzecz udziałowców, wspólników i członków lub bliskich im osób bez pobrania należności,
c) zapłaconego przy nabyciu rzeczy na obszarze UE dla celów własnego przedsiębiorstwa.
Przedsiębiorca nie może pomniejszyć podatku należnego o podatek naliczony, który został zapłacony przy dokonywaniu następujących obrotów, tj. dostawy lub importu towarów oraz nabycia na terenie WE towarów lub innych usług:
a) zwolnionych od podatku,
b) osiąganych poza obszarem objętym ustawą, które podlegałyby zwolnieniu od VAT, gdyby zostały zrealizowane na terenie objętym ustawą,
c) nieodpłatnych dostaw i „innych usług”, które byłyby zwolnione od podatku, gdyby zostały zrealizowane za pobraniem należności.
Ponadto rzeczy lub „inne usługi”, które przedsiębiorca wykorzystuje w celu dokonania importu towaru lub nabycia towaru bądź usługi na terenie UE, jeżeli przywieziona rzecz zostaje wykorzystana do jego realizacji.
Przedstawiony powyżej przepis, niezezwalający na pomniejszenie podatku należnego o podatek naliczony, nie ma zastosowania w odniesieniu do następujących czynności:
1) zwolnionych od podatku z prawem do odliczenia podatku naliczonego (§ 4 pkt 1–7 UStG); chodzi tu przede wszystkim o usługi przerobu uszlachetniającego rzeczy podlegających wywozowi (eksportowi); uniemożliwienie podatnikom dokonującym przerobu uszlachetniającego eksportowanych rzeczy odliczenia podatku naliczonego byłoby sprzeczne z ogólnymi zasadami działania podatku od wartości dodanej1;
2) będących „innymi usługami” zwolnionymi od podatku, jeśli nakłady przygotowawcze na cele turystyczne zostały wykonane na obszarze tzw. państw trzecich, albo mające formę przewozów samolotami lub statkami morskimi z przekroczeniem granicy bądź wyłącznie w obrębie obszaru zewnętrznego;
3) zwolnionych od podatku na podstawie układu zawartego między RFN a USA z 1955 r., dotyczącego wspólnej obrony, oraz na podstawie art. 67 ust. 3 dodatkowego układu do układu zawartego między stronami NATO w sprawie pozycji prawnej ich wojsk w stosunku do wojsk obcych etc.; w praktyce zwolnienie, o którym wyżej mowa, odnosi się do dzierżawienia nieruchomości gruntowych siłom zbrojnym NATO2;
4) zwolnionych od podatku zgodnie z § 4 pkt 8 a–g UStG3; chodzi tu o sytuacje, gdy przedsiębiorca zakupuje części do maszyny podlegającej następnie wywozowi za środki pieniężne pochodzące z kredytu;
6) zwolnionych od podatku, polegających na usługach wynikających z umowy ubezpieczeniowej – gdy odbiorca usługi znajduje się na obszarze państw trzecich.
Ponadto ww. reguły, niezezwalające na pomniejszenie VAT należnego o naliczony, nie mają zastosowania w odniesieniu do obrotów:
• dokonanych poza terenem objętym ustawą, które podlegałyby zwolnieniu z VAT, gdyby zostały zrealizowane na terenie objętym ustawą; chodzi tutaj o szeroko rozumiane usługi bankowe, np. udzielanie pożyczek, których odbiorcy mają swoją siedzibę poza obszarem UE, np. w Szwajcarii lub w Polsce4;
• polegających na nieodpłatnych dostawach i „innych usługach”, które podlegałyby zwolnieniu z VAT, gdyby zostały zrealizowane za pobraniem należności – a więc byłyby zwolnione z opodatkowania VAT w przypadkach przedstawionych powyżej w pkt 1 i 4, pod warunkiem że usługobiorca miałby swoje stałe miejsce zamieszkania lub siedzibę na obszarze „państw trzecich”; za przykład można podać tu usługi ubezpieczeniowe świadczone przez niemiecką firmę ubezpieczeniową na rzecz odbiorcy w Norwegii.
W przypadku gdy przedsiębiorca wykorzystuje zakupy opodatkowane VAT częściowo przy realizacji obrotów bez prawa odliczenia podatku naliczonego, to prawo do odliczenia podatku naliczonego przysługuje podatnikowi proporcjonalnie do obrotów z prawem do odliczenia.
Po wprowadzeniu 1 stycznia 1993 r. na obszarze WE Wspólnego Rynku i pojawieniu się rozbieżności w obrotach z tzw. państwami trzecimi ustawodawca niemiecki dopuścił możliwość odliczania podatku naliczonego w powyżej przedstawionych przypadkach.
W § 15a UStG ustawodawca niemiecki wprowadził pojęcie „korekta wysokości podatku naliczonego”. Zgodnie z tym przepisem korektę wysokości odliczonych kwot podatku naliczonego związanych z nabyciem środków trwałych lub rzeczywistymi kosztami ich wytworzenia dokonuje się za każdy rok kalendarzowy, jeśli warunki decydujące dla potrącenia VAT naliczonego w pierwszym roku prowadzenia działalności opodatkowanej ulegną zmianie na przestrzeni 5 lat. W przypadku nieruchomości gruntowych i ich części składowych ww. okres został przedłużony do 10 lat.
W sytuacji gdy wspomniane korekty dokonywane są odrębnie za każdy rok kalendarzowy, w którym nastąpiły ww. zmiany, za podstawę ich obliczenia należy przyjąć – w okresach 5-letnich – 1/5, a w okresach 10-letnich – 1/10 całej kwoty podatku naliczonego zapłaconej przy nabyciu rzeczy, określonych powyżej. Ustawa nakazuje odpowiednie stosowanie przepisów dotyczących określenia kwot podatku naliczonego, przypadających od zakupów środków trwałych lub rzeczywistych kosztów ich wytworzenia – poniesionych w kolejnych latach kalendarzowych.
Przez pojęcie „zmiana warunków decydujących o odliczeniu podatku naliczonego” ustawodawca nakazuje rozumieć również przypadki, kiedy rzecz (dobro gospodarcze) zostaje sprzedane lub przekazane na własne potrzeby przed upływem okresu właściwego dla przeprowadzenia korekty – 5 lat lub 10 lat – przy czym korekta dokonywana jest za każdy rok kalendarzowy. W celu zmniejszenia kwoty podatku należnego, obrót ten należy określić inaczej niż poprzez odliczenie podatku naliczonego w pierwszym roku kalendarzowym.
Omówiona reguła ma zastosowanie w przypadku sprzedaży lub przekazania na własne potrzeby, dokonanych w pierwszym roku kalendarzowym jej stosowania. Korekty należy dokonywać w taki sposób, jak gdyby rzecz (dobro gospodarcze) w okresie od sprzedania lub przekazania do momentu upływu okresu określonego dla dokonania korekty – była w dalszym ciągu wykorzystywana w odpowiednio zmienionych warunkach na rzecz przedsiębiorstwa.
Przedstawiona powyżej regulacja ma za zadanie rozciągnięcie prawa do odliczenia podatku naliczonego na cały okres używania (amortyzacji) zakupionego środka trwałego, a nie jego stosowania jedynie w pierwszym roku następującym po dniu jego zakupu5.
Sposób obliczenia podatku
Zgodnie z § 16 UStG podatek oblicza się według uzgodnionych zapłat, z wyjątkiem wypadków, gdy przedsiębiorca oblicza podatek według faktycznie pobranych zapłat (§ 20 ust. 1 UStG). Wyjątek ten dotyczy przedsiębiorcy:
a) którego obrót całkowity w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczył kwoty 17 500 euro,
b) który uzyskuje obroty z wykonywania wolnego zawodu,
c) który jest zwolniony z obowiązku prowadzenia ksiąg i sporządzania regularnych bilansów na podstawie rocznych inwentaryzacji.
Są to zatem podatnicy, którzy osiągnęli niewielki obrót, wykonują wolny zawód lub zwolnieni są z obowiązków wynikających z przepisów o rachunkowości np. prowadzenia ksiąg handlowych.
Okresem opodatkowania jest, co do zasady, rok kalendarzowy. Przy obliczaniu podatku za podstawę należy przyjąć sumę obrotów, które w okresie opodatkowania zostały objęte podatkiem. Do podatku należy doliczyć następujące kwoty:
a) wyższe od podatku należnego, które zostały wyszczególnione przez przedsiębiorcę na rachunku za dostawę lub „inną usługę”,
b) które zostały wyszczególnione na fakturze przez osoby do tego nieuprawnione,
c) wynikające ze zmiany podstawy opodatkowania dla obrotu podlegającego podatkowi od wartości dodanej. Ponadto od podatku należnego trzeba odliczyć kwoty podatku naliczonego, które podlegają potrąceniu, zgodnie z § 15 UStG – omówionym w rozdziale VI niniejszej pracy. Odliczenie to musi nastąpić z uwzględnieniem korekty wysokości podatku naliczonego – § 15a UStG.
Podatek obrotowy od importu podlega odliczeniu od podatku należnego za miesiąc, w którym został zapłacony. Podatek obrotowy od importu należy wpłacić w ciągu 15 dni (tzn. do 16 dnia) od upływu okresu opodatkowania. W przypadku, gdy przedsiębiorca swoją gospodarczą lub zawodową działalność wykonał na przestrzeni krótszego okresu niż rok kalendarzowy, czas ten traktowany jest jako okres opodatkowania.
W pewnych sytuacjach, za zgodą przedsiębiorcy lub z uwagi na zagrożenie ograniczenia wpływów budżetowych, urząd podatkowy może ustalić, iż rok podatkowy trwa krócej niż jeden rok kalendarzowy6. Jest to rozwiązanie wymuszone przez obrót gospodarczy, w którym obserwuje się ciągłe powstawanie nowych podmiotów gospodarczych i likwidację podmiotów niedawno zarejestrowanych.
Obliczanie podatku od przewozu osób w ramach okazjonalnego transportu autobusami
Odrębnie została uregulowana przez ustawodawcę niemieckiego kwestia obliczania podatku należnego w przypadku przewozu osób w ramach okazjonalnego transportu autobusami, które nie są zarejestrowane na terenie objętym ustawą. W tej sytuacji podatek należny oblicza placówka celna odrębnie dla każdego przedsiębiorcy wykonującego czynności podlegające opodatkowaniu, tzw. opodatkowanie indywidualne.
Właściwą placówką celną – w rozumieniu tego przepisu – jest placówka celna, przez którą autobus wjeżdża na teren objęty ustawą lub wyjeżdża z tego obszaru. Właściwa placówka celna działa w imieniu urzędu skarbowego, w którego rejonie mieści się jej siedziba (właściwy urząd podatkowy). Jest rzeczą oczywistą, że do omawianego opodatkowania indywidualnego nie stosuje się § 16 ust. 2 UStG, nakazującego odliczenie od podatku naliczonego oraz dokonywanie korekty wysokości podatku naliczonego.
Sposoby przeliczania wartości pobranych w walucie obcej
Ustawodawca niemiecki wprowadził w § 16 ust. 6 UStG generalną zasadę, że w celu obliczenia wysokości podatku naliczonego i należnego, walory w walutach obcych należy przeliczyć na marki niemieckie po urzędowych kursach giełdowych. Federalny minister finansów obwieszcza publicznie kursy średnie wymiany walut obcych, obowiązujące w miesiącu, w którym została wykonana usługa, pobrano zapłatę bądź jej część przed wykonaniem usługi. Jeżeli natomiast świadczący usługę przedsiębiorca ma prawo obliczyć podatek według pobranych zapłat, to zapłaty należy przeliczyć po kursach średnich obowiązujących w tym miesiącu, w którym zostały pobrane. Urząd skarbowy może zezwolić na przeliczenie walorów w walutach obcych po kursie dziennym udokumentowanym informacją bankową lub notą maklerską.
Odmiennie uregulowany został sposób przeliczania wartości pobranych w walucie obcej przy obliczaniu podatku należnego od importu. Ustawodawca odsyła w tej kwestii do przepisów dotyczących wartości celnej towarów, które są zawarte w aktach prawnych, wydanych przez Radę lub Komisję Wspólnot Europejskich, a także do przepisów niemieckiego prawa celnego.
Korekta odliczonego podatku naliczonego
Paragraf 17 UStG zawiera regulację dotyczącą zmiany podstawy opodatkowania dla obrotów podlegających opodatkowaniu. Przedsiębiorca dokonujący takiego obrotu ma obowiązek skorygowania kwoty podatku należnego, zaś przedsiębiorca, na rzecz którego obrót następuje, koryguje kwoty podatku naliczonego podlegające odliczeniu.
Ustawodawca niemiecki dopuścił możliwość zaniechania przeprowadzenia korekty wysokości podatku naliczonego, jeśli trzeci przedsiębiorca uiści w urzędzie skarbowym kwotę podatku należnego, wynikającą ze zmniejszenia zapłaty. W omawianym przypadku osobą zobowiązaną do zapłaty podatku należnego staje się ów trzeci przedsiębiorca.
Korekty kwoty podatku należnego dokonuje się dla tego okresu opodatkowania, w którym nastąpiła zmiana jego podstawy.
Omówione powyżej reguły dokonywania korekty podatku należnego i naliczonego obowiązują również w przypadkach, gdy:
a) uzgodniona należność za dostawę lub „inną usługę”, podlegającą opodatkowaniu, stała się nieściągalna. Jeśli należność zostanie pobrana w terminie późniejszym, konieczne staje się przeprowadzenie korekty wysokości podatku należnego i naliczonego;
b) za uzgodnioną dostawę lub „inną usługę” została uiszczona zapłata, chociaż „inna usługa” nie została wykonana;
c) dostawa lub „inna usługa” podlegająca opodatkowaniu została unieważniona.
W przypadku gdy podatek obrotowy od przewozu (importu), który uległ odliczeniu od podatku należnego, został następnie zmniejszony, umorzony lub zwrócony, przedsiębiorca ma obowiązek skorygowania wysokości potrąconego podatku naliczonego. Natomiast w sytuacji gdy wysokość należności za dostawę lub „inne usługi” opodatkowane według różnych stawek uległa zmianie (np. rabaty lub rekompensaty roczne), przedsiębiorca został ustawowo zobligowany do wystawienia usługobiorcy dokumentu korygującego, uwzględniającego zaistniałe zmiany7.
Tryb opodatkowania
Zgodnie z § 18 ust. 1 UStG przedsiębiorca zobowiązany jest w ciągu 10 dni od zakończenia każdego miesiąca (okresu przewidzianego na złożenie miesięcznej deklaracji podatkowej) do złożenia deklaracji podatkowej na ustalonym formularzu, w którym wyszczególnia się podatek należny (zaliczkę) za dany miesiąc. Przy obliczaniu wysokości podatku należnego stosuje się odpowiednio omówione w niniejszym rozdziale reguły dotyczące obliczania podatku i zmiany opodatkowania (§ 16, 17 UStG).
Jeśli przedsiębiorca nie złożył miesięcznej deklaracji podatkowej lub jeśli nieprawidłowo obliczył wysokość zaliczki, urząd podatkowy jest ustawowo upoważniony do określenia podatku należnego za dany miesiąc.
Należy zauważyć, że ustawa niemiecka przewiduje obowiązek złożenia rocznego zeznania podatkowego dla podatku od wartości dodanej, dlatego też ustawodawca w odniesieniu do podatku należnego płaconego w rozliczeniu miesięcznym posługuje się pojęciem „zaliczki”. W przypadku gdy przedsiębiorca nie złożył miesięcznej deklaracji podatkowej, urząd skarbowy określa wysokość zaliczki za dany miesiąc na podstawie szacunku wynikającego z analizy obrotów danego przedsiębiorstwa za ostatnie 2–3 lata.
Jeśli podatek za poprzedni rok kalendarzowy nie przekroczył kwoty 6136 euro, przedsiębiorca składa w urzędzie podatkowym deklarację podatkową raz na kwartał. Urząd skarbowy może jednak zezwolić na wniosek zainteresowanego podatnika lub zarządzić, w celu zabezpieczenia roszczeń podatkowych, aby zamiast rozliczenia kwartalnego okresem do złożenia deklaracji podatkowej był jeden rok kalendarzowy.
Jeżeli podatek należny za poprzedni rok nie przekracza kwoty 512 euro, urząd skarbowy może zwolnić przedsiębiorcę od obowiązku składania miesięcznych deklaracji podatkowych i uiszczania zaliczek. W przypadku gdy przedsiębiorca wykonywał swoją działalność gospodarczą lub zawodową tylko przez część roku kalendarzowego – wysokość podatku, jaki należy wpłacić do urzędu podatkowego, oblicza się proporcjonalnie w stosunku do okresu, w jakim podatnik wykonywał czynności podlegające opodatkowaniu.
Jak już wcześniej wspomniano, przedsiębiorca ma obowiązek składania – na ustalonym urzędowo formularzu – zeznania podatkowego za okres roczny lub za krótszy okres opodatkowania. W zeznaniu podatkowym (rocznym) przedsiębiorca określa wysokość zapłaconego podatku należnego oraz kwotę zwrotu (nadwyżkę), którą jest zobowiązany wpłacić na rachunek urzędu skarbowego w ciągu jednego miesiąca od momentu złożenia tego zeznania. Obowiązek dokonania zwrotu (nadwyżki) różnicy podatku przez urząd skarbowy na rachunek przedsiębiorcy został uregulowany w przepisach niemieckiej ordynacji podatkowej (Abgabenordnung). Zwrot ten następuje nie wcześniej niż 10 dnia miesiąca następującego po okresie, za który została złożona miesięczna deklaracja podatkowa8.
W kontekście okoliczności ujętych w § 16 ust. 3 i 4 oraz § 17 UStG – są to sytuacje, gdy:
• przedsiębiorca rozpoczął wykonywanie działalności zawodowej lub gospodarczej w ciągu roku podatkowego,
• urząd podatkowy określił krótszy okres opodatkowania niż rok kalendarzowy.
Zeznanie podatkowe należy wtedy złożyć w ciągu miesiąca od zakończenia okresu opodatkowania.
Istnieje wymóg ustawowy zobowiązujący przedsiębiorcę do złożenia własnoręcznego podpisu na zeznaniu podatkowym. W przypadku gdy obliczona przez przedsiębiorcę kwota podatku należnego lub kwota podatku podlegająca zwrotowi odbiega od sumy wpłaconych (miesięcznych) zaliczek, kwota różnicy podlega wpłacie na rachunek urzędu skarbowego, w ciągu jednego miesiąca od dnia złożenia zeznania podatkowego. Jeżeli natomiast urząd podatkowy w drodze decyzji administracyjnej postanowi, że kwota podatku podlegająca uiszczeniu lub zwrotowi odbiega od kwot zawartych w zeznaniu podatkowym za dany rok kalendarzowy, to różnica tych kwot musi zostać wpłacona na rachunek urzędu skarbowego w ciągu miesiąca od zawiadomienia podatnika o decyzji zapadłej w tej sprawie. Omówione reguły nie dotyczą płatności zaległych zaliczek.
Ustawodawca niemiecki przewidział odrębny tryb postępowania w przypadku opodatkowania indywidualnego (określonego w § 16 ust. 5 UStG), tj. przewozu osób w ramach okazjonalnego transportu autobusami, które nie są zarejestrowane na terenie objętym ustawą. W myśl tego przepisu przewoźnik ma obowiązek złożenia we właściwej placówce celnej dwóch egzemplarzy deklaracji podatkowej – za każdy dokonany przewóz. Następnie właściwa placówka celna określa na potrzeby urzędu skarbowego wysokość podatku należnego na obu egzemplarzach deklaracji podatkowej.
Jedna deklaracja zwracana jest przewoźnikowi, na którym ciąży obowiązek natychmiastowego opłacenia podatku. Firma transportowa zobowiązana jest do posiadania podczas dokonywania przewozu otrzymanej deklaracji wraz z pokwitowaniem o dokonanej wpłacie podatku. Gdyby ilość „osobokilometrów” stanowiąca podstawę do określenia wysokości podatku należnego uległa zmianie, wówczas na przewoźniku opuszczającym teren objęty ustawą ciąży obowiązek złożenia w placówce celnej kolejnych dwóch egzemplarzy deklaracji podatkowej. Jednocześnie na rachunek urzędu skarbowego należy dokonać uzupełnienia kwoty podatku do wymaganej wysokości.
Nadwyżka zapłaconego podatku należnego podlega zwrotowi na rachunek przewoźnika. Placówka może jednak odstąpić od obowiązku żądania deklaracji podatkowej na piśmie, gdy kwota różnicy między podatkiem zapłaconym a podatkiem należnym jest mniejsza niż 5 marek9. Ustawodawca niemiecki upoważnił federalnego ministra finansów do wydania rozporządzenia – za zgodą Bundesratu – w którym termin składania miesięcznych deklaracji podatkowych i wpłacania zaliczek mógłby zostać przedłużony o jeden miesiąc. Rozporządzenie może nałożyć na przedsiębiorcę obowiązek opłacenia specjalnej zaliczki na podatek od wartości dodanej za dany rok kalendarzowy, a także określić bliższe szczegóły dotyczące trybu opodatkowania.
Korzystając z delegacji ustawowej zawartej w § 18 ust. 6 UStG, federalny minister finansów określił, że miesięczne przedłużenie terminu na złożenie deklaracji można przyznać przedsiębiorcy zobowiązanemu do składania miesięcznej deklaracji podatkowej pod warunkiem, że uiści on specjalną zaliczkę na podatek obrotowy za dany rok kalendarzowy. Wysokość tej zaliczki stanowi ułamkowa (1/11) część zaliczek zapłaconych w poprzednim roku kalendarzowym. Jeśli przedsiębiorca rozpoczął swoją działalność gospodarczą lub zawodową w trakcie poprzedniego roku podatkowego, wówczas sumę zaliczek za ten okres należy przeliczyć w stosunku rocznym. Rozpoczęte miesiące kalendarzowe należy traktować jako pełne miesiące10.
Natomiast w sytuacji gdy przedsiębiorca rozpoczął działalność gospodarczą lub zawodową w bieżącym roku kalendarzowym, specjalną zaliczkę należy obliczyć na podstawie przewidywanych miesięcznych zaliczek za ten rok kalendarzowy.
Ponadto w celu usprawnienia procedury podatkowej federalny minister finansów może, za zgodą Bundesratu, określić w przepisach wykonawczych do ustawy, kiedy określone obroty nie będą podlegały opodatkowaniu. Chodzi tu o:
1) dostawy złota, srebra i platyny oraz „inne usługi” w transakcjach tymi metalami, świadczone przez przedsiębiorców, którzy dopuszczeni są na giełdę papierów wartościowych – działającą na terenie objętym ustawą – z prawem uczestniczenia w handlu; omawiana reguła nie ma zastosowania do obrotów dokonywanych za pośrednictwem monet i medali wykonywanych z metali szlachetnych;
2) dostawy importowe w sytuacji, gdy podmiot inny niż przedsiębiorca, dla którego przedsiębiorstwa dana rzecz została sprowadzona z zagranicy, może odliczyć od własnego podatku należnego podatek od przewozu, będący dla niego podatkiem naliczonym; chodzi tu o przewidywany w ustawie niemieckiej przypadek (§ 15 ust. 5 pkt 2 lit. b ust. 6, gdy inna osoba niż przedsiębiorca, dla którego przedsiębiorstwa dana rzecz została przywieziona, uiszcza lub zleca swojemu zleceniobiorcy uiszczenie podatku obrotowego od importu.
Odrębną kwestią, którą zajął się ustawodawca niemiecki w omawianym § 18 UStG, jest opodatkowanie „w trybie potrącenia podatku u źródła”. Chodzi tu o sytuację, gdy przedsiębiorca nieposiadający stałego miejsca zamieszkania lub siedziby na terenie objętym ustawą wykonuje podlegającą opodatkowaniu dostawę dzieła wykonanego z materiału zamawiającego lub „inną usługę” podlegającą opodatkowaniu. Wprowadzone w RFN regulacje prawne zobowiązały usługobiorcę do potrącenia podatku od wzajemnego świadczenia i do odprowadzenia podatku należnego do właściwego dla niego urzędu skarbowego. Jeśli świadczenie wzajemne wykonywane jest w częściach, usługobiorca zobowiązany jest także do częściowego potrącenia i odprowadzenia podatku. Istnieją jednak pewne ograniczenia dotyczące usługobiorcy, a mianowicie, jest on zobowiązany do potrącenia i odprowadzenia podatku tylko wówczas, gdy należy do grona przedsiębiorców lub grona osób prawnych prawa publicznego. Dla osoby prawnej prawa publicznego właściwym urzędem skarbowym jest ten, w którego okręgu posiada ona swoją siedzibę11.
W uzupełnieniu warto wyjaśnić, że przedsiębiorcą nieposiadającym stałego miejsca zamieszkania lub siedziby na terenie objętym ustawą – w rozumieniu przepisów niemieckich – jest ten przedsiębiorca, który nie posiada stałego miejsca zamieszkania, swojej siedziby, kierownictwa przedsiębiorstwa lub filii na terenie objętym ustawą ani w jednym z obszarów wolnocłowych. Usługobiorca może zaniechać pomniejszenia podatku należnego o podatek naliczony i odprowadzenia kwoty różnicy podatkowej tylko wówczas, gdy przedsiębiorca udokumentuje przedstawiając zaświadczenie pisemne wystawione przez urząd skarbowy właściwy dla jego obrotów – że nie spełni on wyżej opisanych warunków. Ponadto należy dodać, że świadczeniem wzajemnym, w myśl omawianych przepisów podatkowych, jest zapłata z doliczeniem podatku należnego, przy czym decydujący jest termin, w którym świadczenie wzajemne zostało wykonane. Istnieją wyjątki od omówionego potrącenia podatku u źródła, które są przedmiotem szczegółowych przepisów podatkowych (aktów wykonawczych).
Inną istotną kwestią jest dokonywanie zwrotu podatku naliczonego przedsiębiorcom nieposiadającym na terenie objętym ustawą stałego miejsca zamieszkania lub siedziby. Przedsiębiorca ten jest zobowiązany do złożenia wniosku o zwrot – na ustalonym urzędowo formularzu – w Federalnym Urzędzie Skarbowym lub urzędzie skarbowym właściwym na podstawie przepisów zawartych w ustawie o administracji finansowej. Wniosek należy złożyć w ciągu 6 miesięcy od momentu zakończenia roku kalendarzowego, w którym pojawiło się roszczenie o zwrot. Przedsiębiorca wykazuje we wniosku kwoty podatku podlegające zwrotowi. Jako załącznik do składanego wniosku muszą zostać złożone oryginały rachunków i kwitów importowych12.
Przedsiębiorca musi udowodnić właściwym władzom finansowym, że nie realizował obrotów podlegających opodatkowaniu na terenie objętym ustawą lub realizował wyłącznie obroty zwolnione od podatku13. W tym celu powinien przedłożyć zaświadczenie wystawione przez odpowiednie władze państwa, w którym ma on swoje miejsce zamieszkania lub siedzibę, będące dowodem, że jest tam zarejestrowany jako przedsiębiorca pod odrębnym numerem podatkowym.
dr WOJCIECH MARUCHIN
doradca podatkowy, MDDP Michalik Dłuska Dziedzic i Partnerzy spółka doradztwa podatkowego sp. z o.o.
1 Por. P. Soelch, K. Ringleb, H. List, Umsatzsteuergesetz – Kommentar, Monachium 1995, s. 70.
2 Ibidem, s. 71.
3 Por. P. Soelch, K. Ringleb, H. List, Umsatzsteuer..., op. cit., s. 73 i nast.
4 Por. H.Bathe, T. Karch, R. Sikorski, Steuerrecht I, Monachium 1992, s. 307.
5 Por. W. Soelch, K. Ringleb, H. List, Umsatzsteuergesetz..., op. cit., s. 80.
6 Por.W. Jakob, Umsatzsteuer..., Monachium 1992, s. 105.
7 Por. M. Langer, Umsatzsteuer im Binnenmarkt, Kolonia 1991, s. 91.
8 Por. W. Soelch, K. Ringleb, H. List, Umsatzsteuergesetz..., op. cit., s. 21 i nast.
9 Por. W. Jakob, Umsatzsteuer..., op. cit., s. 120 i nast.
10 Por. H. D. Rondorf, Umsatz..., op. cit., s. 62 i nast.
11 Są to przewozy rzeczy (towarów) z przekroczeniem granicy lub przewozy dokonywane w ramach międzynarodowego transportu kolejowego towarów.