Czy usługi prowizyjne świadczone przez zagraniczną (niemiecką) osobę fizyczną nieposiadającą NIP UE i zarejestrowanej działalności gospodarczej powodują powstanie u mnie obowiązku podatkowego w zakresie VAT (import usług)? Czy daną usługę mogę księgować w koszty jedynie na podstawie pisemnej umowy zawartej z tą osobą i dokumentu KW (Kasa Wypłaci)? Czy mogę w imieniu tej osoby wystawić rachunek?
RADA
Jeżeli miejsce świadczenia wykonywanej usługi znajduje się w Polsce, to powstanie obowiązek rozliczenia świadczonej usługi na zasadach importu usług. Opisaną usługę można zaksięgować na podstawie pisemnej umowy i raportu kasowego. Fakt wypłaty potwierdza dokument KW (Kasa Wypłaci). Nie ma możliwości wystawienia rachunku w imieniu kontrahenta.
UZASADNIENIE
Jak wynika z treści zapytania, polski podatnik VAT nabywa usługi świadczone przez niemieckiego podatnika, nieuprawnionego do handlu wewnątrzwspólnotowego i nieprowadzącego działalności gospodarczej zarejestrowanej w Polsce. Wątpliwości budzi istnienie obowiązku podatkowego ciążącego na podatniku polskim z tytułu importu usług.
Zapytanie, niestety, nie precyzuje wielu dość istotnych okoliczności, które mają decydujące znaczenie dla ustalenia, czy dochodzi do importu usług. W pytaniu nie przedstawiono w szczególności, jakiego rodzaju usługi świadczy Niemiec (prowizja nie charakteryzuje usługi, a jedynie wskazuje na formę wynagrodzenia), a to z kolei nie pozwala na ustalenie na podstawie art. 27 ustawy o VAT miejsca świadczenia usług. Co do zasady, w przypadku osoby fizycznej wyznacza to miejsce stałego prowadzenia działalności lub miejsce zamieszkania. Od tej reguły istnieją jednak wyjątki. W przypadkach szczegółowo określonych w ustawie będzie to miejsce położenia nieruchomości, miejsce, gdzie transport się odbywa, miejsce faktycznego świadczenia, czy też miejsce siedziby lub zamieszkania nabywcy. O tym decyduje jednak rodzaj wykonanej usługi. Nie wskazano także, czy Niemiec ma miejsce zamieszkania w Polsce.
Trzeba więc rozważyć dwie możliwe sytuacje:
Sytuacja 1
Zakładamy, że następuje zakup usługi:
• świadczonej przez niemieckiego podatnika, niemającego miejsca zamieszkania na terytorium kraju,
• której miejsce świadczenia przypada w Polsce (zgodnie z regułami wynikającymi z art. 27 ustawy).
Przykład
Umowa z kontrahentem w Niemczech dotyczy pośrednictwa w wyszukiwaniu klientów – niemieckich nabywców towarów kontrahenta polskiego. Miejscem świadczenia i opodatkowania usługi pośrednictwa jest miejsce dokonania dostawy towarów (art. 28 ust. 5 pkt 2 lit. c) ustawy o VAT). W związku z tym, że miejscem dostawy towarów wysyłanych lub transportowanych jest miejsce, gdzie towary te znajdują się w momencie wysyłki, miejscem opodatkowania usługi pośrednictwa bezpośrednio związanej z dostawą towaru jest Polska. W takim przypadku polski podatnik dokonuje rozliczenia podatkowego tej usługi w VAT na zasadach importu usług.
W takim przypadku mamy do czynienia z importem usług (art. 2 pkt 9). Występuje on, gdy dochodzi do nabycia przez podatnika VAT usług świadczonych przez podatnika niemającego siedziby, miejsca zamieszkania czy pobytu w Polsce (art. 17 ust. 1 pkt 4). W zakładanym stanie faktycznym do takiego nabycia dojdzie, tak więc powstanie z tego tytułu obowiązek podatkowy. Na usługobiorcy (polskim podatniku) spocznie więc obowiązek rozliczenia podatku należnego, bo nie zostanie on rozliczony na terenie Polski (miejscu świadczenia wyznaczającego właściwy kraj do rozliczenia VAT) przez usługodawcę. Obowiązek podatkowy w przypadku importu usług jest wyznaczany w zależności od rodzaju nabytych usług, odpowiednio tak jak przy świadczeniu usług na terytorium kraju (art. 19 ust. 19 ustawy o VAT). Podstawą opodatkowania z tytułu importu usług jest co do zasady kwota, którą usługobiorca jest zobowiązany zapłacić usługodawcy (art. 29 ust. 17 ustawy). Podatnik jest obowiązany udokumentować import usług, wystawiając fakturę wewnętrzną (art. 106 ust. 7), do której wystawienia stosuje się odpowiednio przepisy rozdziału 4 rozporządzenia MF z 25 maja 2005 r. w sprawie faktur.
Sytuacja 2
Zakładamy nabycie usługi:
• świadczonej przez podatnika niemieckiego, niemającego miejsca zamieszkania w Polsce,
• której miejsce świadczenia zgodnie z art. 27 ustawy jest wyznaczone poza terytorium Polski.
Przykład
Umowa z kontrahentem niemieckim polega na wyszukiwaniu dla polskiego podatnika usługobiorców na terytorium Niemiec. Miejsce świadczenia usługi pośrednictwa, a zarazem miejsce opodatkowania znajduje się w Niemczech, ponieważ tam znajduje się miejsce zamieszkania pośrednika. W związku z tym usługa pośrednictwa nie jest opodatkowana w Polsce na zasadach importu usług.
W opisanym stanie zakup usługi obcej nie spowoduje żadnego zdarzenia, z którym ustawa o VAT wiąże powstanie obowiązku podatkowego. W szczególności nie dojdzie do importu usług, pomimo nabycia przez podatnika VAT usług świadczonych przez podatnika niemającego siedziby, miejsca zamieszkania czy pobytu w Polsce. Należy bowiem zauważyć, że ustawa o VAT w art. 5 określa zakres przedmiotowy, tj. czynności podlegające opodatkowaniu VAT. Wśród nich brak jest usług świadczonych poza terytorium kraju. Przepis art. 17 ustawy o VAT nie wyznacza nowego przedmiotu opodatkowania, jest jedynie normą wskazującą na osobę zobowiązaną do zapłaty podatku (podatnika), którą w przypadku importu usług jest usługobiorca (nabywca), jeśli podatku należnego, który powinien być rozliczony w Polsce, nie zapłaci usługodawca, a w niektórych rodzajach usług (art. 27 ust. 3 i 4) podatnikiem tym jest zawsze usługobiorca. Przepis ten ma zastosowanie jednak tylko wtedy, gdy mamy do czynienia z nabyciem usługi, której miejsce świadczenia zgodnie z regułami opisanymi w art. 27 przypada w Polsce.
Otrzymane obciążenia za poniesione koszty powinny być zaksięgowane do celów podatku dochodowego na podstawie prawidłowego dowodu księgowego. Dowodami księgowymi w tym przypadku są: umowa z kontrahentem oraz raport kasowy. Fizyczny fakt dokonania wypłaty potwierdza dokument kasowy KW (Kasa Wypłaci). Nie może Pan wystawić rachunku zamiast kontrahenta. Jeżeli wypłata następuje w walucie obcej, przeliczenia dokonuje się według średniego kursu NBP z dnia poniesienia kosztu.
• art. 2 pkt 9, art. 17 ust. 1 pkt 4, art. 19 ust. 19, art. 29 ust. 17, art. 106 ust. 7 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług – Dz.U. Nr 54, poz. 535; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 179, poz. 1484
Iwona Skrok
ekspert w zakresie VAT