Europejski Trybunał Sprawiedliwości przymierza się do wprowadzenia tzw. klauzuli obejścia prawa do swojego orzecznictwa. Przed Trybunałem toczą się właśnie trzy sprawy, w których zakwestionowano działania podatników. Wykorzystali oni obowiązujące przepisy w taki sposób, aby osiągnąć korzyści podatkowe, dla których te przepisy nie były stosowane. Wszystkie trzy sprawy (sygn. C-255/02, C-419/02 oraz C-223/03) dotyczą odzyskania VAT naliczonego. Orzeczenia mają zostać ogłoszone jeszcze w tym miesiącu.
Nie ma dokładnych danych o tym, jak duża jest skala nadużyć w zakresie płacenia podatków w państwach unijnych. Wiadomo jednak, że straty niektórych państw z tytułu VAT sięgają nawet 10 proc. wpływów. Polscy specjaliści uważają, że to efekt działań podatników zmierzających do obejścia prawa.
Alicja Sarna, doradca podatkowy, ekspert Zespołu Postępowań Podatkowych i Sądowych Deloitte wyjaśniła, że w 2002 roku brytyjskie władze podatkowe zakwestionowały działania podatników, którzy skorzystali z dozwolonych prawnie struktur optymalizacyjnych. Wszystko po to, by obniżyć własne zobowiązania podatkowe w VAT. W odpowiedzi na pytanie prejudycjalne do ETS rzecznik generalny nie pozostawił żadnych wątpliwości w zakresie traktowania takich działań. Jego zdaniem VI dyrektywa ma być interpretowana zgodnie z istniejącą w prawie wspólnotowym zasadą zakazującą nadużycia przepisów. – Nie jest to pozytywna wiadomość dla polskich podatników VAT. Jeśli ETS zgodzi się z opinią rzecznika, orzeczenie stanie się częścią prawa wspólnotowego. Będzie ono stanowiło wytyczne dla polskich sądów i administracji, a odpowiedzi na pytania prejudycjalne (jeżeli takie zostaną zgłoszone przez polski sąd) mogą potwierdzić istnienie na gruncie prawa wspólnotowego zakazu obejścia prawa podatkowego w celu osiągnięcia nieuzasadnionych korzyści podatkowych. W ten sposób klauzula, choć wprost nieuregulowana w prawie polskim, może znaleźć zastosowanie do polskiej ustawy o VAT.
Natomiast dr Robert Zajdler, pracownik Departamentu Prawa Unii Europejskiej, Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej powiedział nam, że nie ma dokładnych danych co do skali nadużyć w zakresie płacenia podatków w poszczególnych państwach członkowskich. Faktem jest, iż nadużycia są rejestrowane. – Z raportu Komisji Europejskiej z kwietnia 2005 r. wynika, że tylko w zakresie VAT straty niektórych państw z tego tytułu sięgają 10 proc. wpływów. Unia wprowadziła szereg rozwiązań prawnych mających na celu przeciwdziałanie tym nadużyciom. Polegają one na wzmocnieniu współpracy administracyjnej w zakresie przepływu informacji, wzmocnieniu instytucjonalnym, redukowaniu barier prawnych. Oprócz tego prowadzone są działania upraszczające system, które w konsekwencji mają doprowadzić do większej skuteczności w zakresie ściągalności podatków. Komisja Europejska w swoim raporcie zauważa istotną poprawę w zakresie przeciwdziałania nadużyciom, jaka dokonała się na przestrzeni ostatnich trzech lat – dodał dr Robert Zajdler.
Robert Pasternak, radca prawny, partner zarządzający Zespołem Postępowań Podatkowych i Sądowych zwrócił uwagę na klauzulę obejścia prawa, odnosząc polskie regulacje do przepisów wspólnotowych. – W doktrynie UE klauzula obejścia prawa jest odpowiednio ukształtowana. W Polsce nie istnieje generalna zasada związana z tą klauzulą. Zatem jeśli nie ma generalnej klauzuli obejścia prawa, a są tylko przepisy szczególne, to nie można stosować generalnej zasady w ocenie skutków czynności prawnych, jeśli nie regulują tego przepisy szczególne. Jeśli nie istnieje przepis szczególny, to można dokonywać rzeczywistych czynności nawet wtedy, gdy z ich dokonania podatnik osiągnie korzyści finansowe. Prawo tego nie zabrania – wyjaśniał Robert Pasternak.
Ewa Matyszewska