Po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej staliśmy się jednym z uczestników rynku wspólnotowego. Dotyczy to także dorobku prawnego. Czy podatnicy mogą wykorzystywać przepisy unijne we własnych sprawach, zwłaszcza że często są one korzystniejsze niż przepisy krajowe?
Stosując przepisy podatkowe warto pamiętać, że prawo wspólnotowe jest również źródłem prawa dla polskich podatników. I rzeczywiście jest ono na ogół korzystniejsze dla podatników niż przepisy krajowe. Oczywiście opieranie się na przepisach prawa wspólnotowego możliwe jest wyłącznie w przypadku, gdy przepisy podatkowe podlegają harmonizacji lub gdy krajowe przepisy naruszają ogólne prawo europejskie (np. normy traktatowe). Dlatego prawo wspólnotowe może być stosowane przede wszystkim w odniesieniu do VAT oraz akcyzy, które w dużym stopniu podlegają harmonizacji w Unii Europejskiej.
Jeśli krajowe przepisy podatkowe niezgodne są z prawem wspólnotowym, podatnik może skorzystać z kilku opcji. Jeśli przepisy dyrektywy są wystarczająco precyzyjne do ich bezpośredniego stosowania oraz są one dla państw członkowskich bezwzględnie obowiązujące, podatnik może zastosować bezpośrednio przepis dyrektywy, z pominięciem niezgodnego z prawem wspólnotowym przepisu krajowego. Jeśli przepisy krajowe nakładające podatek zostały nałożone z naruszeniem prawa wspólnotowego, podatnik ma prawo do zwrotu takiego podatku. Wreszcie podatnik może wystąpić o odszkodowanie na drodze cywilnej przeciwko skarbowi państwa w przypadku, gdyby poniósł szkodę wskutek naruszenia przez państwo członkowskie prawa wspólnotowego.
Warto wskazać, że omawiane możliwości wynikające z prawa wspólnotowego nie są możliwościami teoretycznymi, lecz, jak wskazuje zapoczątkowana w tym zakresie praktyka sądów administracyjnych, są źródłem rzeczywistych korzyści dla podatników. Należy mieć nadzieję, że pierwszy wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w sprawie polskiej (dotyczący akcyzy na samochody używane), który powinien zapaść w ciągu najbliższych miesięcy, potwierdzi skuteczność stosowania prawa wspólnotowego przy wykładni krajowych przepisów podatkowych.
Organy państwa nie mogą powoływać się na niezgodność krajowych przepisów z prawem wspólnotowym w celu ograniczenia prawa podatnika (powyższe zostało potwierdzone m.in. w wyroku ETS w sprawie 80/86 Kolpinguis Nijmegen). Trudno bowiem zaakceptować sytuację, w której państwo czerpie korzyści z dokonania nieprawidłowej implementacji przepisów wspólnotowych.
Prawo wspólnotowe jest cenną wskazówką interpretacyjną przy stosowaniu krajowego prawa podatkowego. Biorąc pod uwagę, że krajowe przepisy dotyczące na przykład VAT są często źródłem istotnych wątpliwości interpretacyjnych, opieranie się na tekstach dyrektyw czy orzecznictwie ETS umożliwia dokonanie prawidłowej wykładni przepisu. Również organy skarbowe powinny kierować się przepisami prawa wspólnotowego oraz jego wykładni dokonanej przez ETS przy interpretacji krajowych przepisów, co zresztą w praktyce coraz częściej ma miejsce.
Jerzy Martini
doradca podatkowy
Baker & McKenzie