Osoby samodzielnie prowadzę usługowo księgi rachunkowe czy też pracujące w działach księgowości narażone są w swojej pracy na błędy. Najczęściej takie błędy pojawiają się z powodu pośpiechu i nawału pracy, rzadziej z rozmysłu. Jeśli w trakcie kontroli podatkowej kontrolujący znajdą takie błędne zapisy, to wcale nie oznacza, że księgowa, która wprowadziła takie błędne zapisy, będzie ukarana, w oparciu o treść art. 61 Kodeksu karnego skarbowego.
Mianowicie w myśl art. 53 § 22 kodeksu karnego skarbowego księga nierzetelna jest to księga prowadzona niezgodnie ze stanem rzeczywistym. Taka definicja nierzetelności księgi jest zgodna z definicją zawartą w ustawie o rachunkowości. W świetle definicji zamieszczonej w art. 24 ust. 2 ustawy o rachunkowości rzetelne są księgi rachunkowe, jeżeli dokonane w nich wpisy odzwierciedlają stan rzeczywisty.
Rzetelność rozumiana jest więc w tym przepisie w sposób obiektywny. W tym sensie błędne dane wprowadzone przez księgową w księgach rachunkowych są a priori nierzetelne. W potocznym znaczeniu nierzetelne zapisy w księgach rachunkowych są niczym innym niż błędne zapisy. Nierzetelność w rozumieniu kodeksu karnego skarbowego oraz ustawy o rachunkowości jest utożsamiana z błędnymi zapisami zawartymi w księgach.
Warto podkreślić, że przestępstwo, jak i wykroczenie skarbowe mogą być popełnione umyślne, a nie umyślnie tylko wówczas, gdy konkretny przepis o tym stanowi. Przestępstwa z art. 61 kks mają charakter umyślny, dlatego sąd by ewentualnie skazać księgową musi takiej osobie udowodnić umyślność, w dużym uproszczeniu: zamiar wprowadzenia tych nierzetelnych danych do ksiąg rachunkowych. Gdyby doszło do procesu sąd w uzasadnieniu swego wyroku powinien wskazać, dlaczego i na jakiej podstawie przyjął, że księgowa miała zamiar zamieszczania w księgach i konsekwentnie w sprawozdaniu finansowym nierzetelnych danych.
Liczba błędnych zapisów nie przesądza jeszcze o umyślności działania osoby, która je wprowadzenia do ksiąg. Możliwe jest przecież umyślne wprowadzenie jednego nierzetelnego zapisu do księgi rachunkowej, jak też możliwe jest prowadzenie ksiąg w sposób niedbały i nieumyślne wprowadzenie do nich wielu niezgodnych z rzeczywistością zapisów. Podobnie na ten temat wypowiedział się Sąd Najwyższy w swym wyroku z 30 maja 2001 r., sygn.akt II KKN 85/99.
Polecamy: Ustawa o rachunkowości z komentarzem do zmian (książka)
Autorzy: prof. dr hab. Irena Olchowicz, dr Agnieszka Tłaczała, dr Wanda Wojas, Ewa Sobińska, Katarzyna Kędziora, Justyna Beata Zakrzewska, dr Gyöngyvér Takáts
Radosław Michał Stępień
Adwokat