RADA
Wynagrodzenia wypłacone z tytułu umów o dzieło należy zaksięgować w kolumnie 12 lub 13 podatkowej księgi przychodów i rozchodów w kwotach brutto, to znaczy z zawartym w nich podatkiem dochodowym należnym od osób wykonujących dzieło.
UZASADNIENIE
Wątpliwości podatników budzi fakt, czy należności z tytułu zawartej umowy o dzieło należy ujmować w księdze w kwocie brutto czy netto.
Odpowiadając na to pytanie, należy odwołać się do ogólnej zasady ujmowania w księdze wydatków na wynagrodzenia za pracę. Została ona wyrażona w pkt 12 Objaśnień do podatkowej księgi przychodów i rozchodów. Wynika z niego, że wynagrodzenia należy ujmować w księdze w kwocie brutto, czyli ze wszystkimi składnikami, które obciążają pracownika. Nie ma przy tym znaczenia fakt, czy pracodawca w rzeczywistości pobrał należny od pracownika podatek dochodowy lub składki na ubezpieczenia społeczne i dokonał wypłaty wynagrodzenia pomniejszonej o te kwoty, czy też nie.
Na temat sposobu księgowania w pkpir wynagrodzeń w kwocie brutto wielokrotnie wypowiadały się organy podatkowe. W piśmie Naczelnika Urzędu Skarbowego w Łęczycy z 16 czerwca 2006 r., nr US I/415-16/2006, czytamy:
Prawidłowo winien podatnik ewidencjonować w podatkowej księdze przychodów i rozchodów wypłacone (postawione do dyspozycji pracownika) wynagrodzenia w kwocie brutto.
Również w piśmie Naczelnika Urzędu Skarbowego Warszawa-Wawer z 27 kwietnia 2005 r., nr 1439/DF/410/124/2005/14a, czytamy:
(...) wynagrodzenia wypłacane przez pracodawców w oparciu o zawarte umowy o pracę ewidencjonowane są w kolumnie 13 - „Wynagrodzenia w gotówce i w naturze” (obecnie kolumna 12 - przyp. autora) - należy je ujmować w tej kolumnie w kwotach brutto, czyli łącznie ze składkami, które finansowane są ze środków pracownika, oraz zaliczkami na podatek dochodowy.
W związku z tym wynagrodzenia wypłacane przez Pana wykonawcom umów o dzieło, którzy nie prowadzą działalności gospodarczej, powinny być księgowane w kwocie brutto (czyli wraz z pobieraną przez Pana, jako płatnika, zaliczką na podatek dochodowy). W przypadku wynagrodzeń wypłacanych przyjmującym zamówienie, którzy wykonują umowy o dzieło w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, zaksięgowaniu podlega cała kwota wykazana przez nich na rachunku lub fakturze.
Przyjęcie przez Pana metody zaliczania do kosztów uzyskania przychodów osobno wynagrodzenia netto oraz należnego od wykonawców umowy o dzieło podatku byłoby błędne. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że księgowanie wynagrodzenia z tytułu umowy o dzieło w kwocie netto może zostać uznane przez organy podatkowe za księgowanie wynagrodzeń w niepełnej wysokości, czyli netto zamiast brutto. Efektem takiego działania może być uznanie księgi za nierzetelną. Zgodnie bowiem z przepisem § 11 ust. 4 pkt 3 rozporządzenia w sprawie prowadzenia pkpir:
księgę uznaje się za rzetelną, również gdy błędy spowodowały podwyższenie kwoty podstawy opodatkowania, z wyjątkiem błędów polegających na niewykazaniu kosztów zakupu materiałów podstawowych, towarów handlowych oraz kosztów robocizny.
W Pana przypadku kosztem robocizny będzie wynagrodzenie z tytułu umowy o dzieło.
Data księgowania w pkpir wynagrodzenia z umowy o dzieło
Kolejnym problemem, który należy poruszyć, jest data, pod którą należy zaksięgować rachunki (faktury) wystawione przez osoby wykonujące umowy o dzieło. Jeżeli wykonujący dzieło wystawili rachunki jako osoby nieprowadzące działalności gospodarczej, to dla Pana kosztem uzyskania przychodu będzie należne im wynagrodzenie. Momentem zaksięgowania tego wynagrodzenia w księdze będzie moment jego faktycznej wypłaty lub postawienia do dyspozycji wykonawcy dzieła. Wynika to z przepisu art. 23 ust. 1 pkt 55 updof, który stanowi, że:
nie uważa się za koszty uzyskania przychodów niewypłaconych, niedokonanych lub niepostawionych do dyspozycji wypłat, świadczeń oraz innych należności z tytułów określonych w art. 12 ust. 1 i 6, art. 13 pkt 2 i 4-9 oraz w art. 18, a także zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego wypłacanych przez zakład pracy.
W przepisie tym został wymieniony m.in. art. 13 pkt 8, który odnosi się do umów o dzieło zawieranych poza działalnością gospodarczą.
Jeżeli natomiast wykonujący dzieło robi to w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, datą, pod którą powinien Pan zaksięgować należne mu wynagrodzenie, jest data wystawienia rachunku (faktury). Nie ma w tym przypadku znaczenia, kiedy należność została wypłacona. Takie postępowanie wynika z przepisu art. 22 ust. 6b updof, zgodnie z którym:
za dzień poniesienia kosztu uzyskania przychodu w przypadku podatników, którzy prowadzą podatkową księgę przychodów i rozchodów, uważa się dzień wystawienia faktury (rachunku) lub innego dowodu stanowiącego podstawę do zaksięgowania (ujęcia) kosztu.
Kolumna przeznaczona do księgowania wynagrodzeń z tytułu umowy o dzieło
Wynagrodzenia wypłacane z tytułu umów zlecenia i umów o dzieło, co do zasady, należy zaksięgować w kolumnie 12 księgi. Taki obowiązek wynika z Objaśnień do podatkowej księgi przychodów i rozchodów. W ust. 12 tych objaśnień wskazano, że w kolumnie 12 oprócz wynagrodzeń wypłacanych pracownikom należy również ewidencjonować wynagrodzenia wypłacane osobom z tytułu zawartych z nimi umów zlecenia i umów o dzieło.
Należy jednak podkreślić, że w praktyce w przypadku umów zlecenia i umów o dzieło zawieranych z osobami prowadzącymi działalność gospodarczą wielu podatników decyduje się na ich księgowanie w kolumnie 13 księgi, jako tzw. usługi obce. W takim przypadku, jeżeli umowa zlecenia lub umowa o dzieło jest zawierana z podmiotem prowadzącym działalność gospodarczą, to podlega ona zaksięgowaniu w kolumnie 13 księgi. Jeżeli zaś wykonawca dzieła lub zleceniobiorca jest podmiotem nieprowadzącym działalności gospodarczej, to wypłacane mu wynagrodzenie jest ujmowane w kolumnie 12 księgi.
Decyzja o sposobie księgowania umów zlecenia i umów o dzieło zawieranych z osobami prowadzącymi działalność gospodarczą należy do podatnika. Ponieważ, jak wcześniej wspomniano, praktyka w tym zakresie jest różna i nie wpływa na prawidłowość ustalenia dochodu, to żaden ze sposobów nie powinien zostać zakwestionowany przez organy podatkowe.
Warto również wspomnieć, że dla osób, z którymi są zawierane umowy zlecenia i umowy o dzieło, nie ma Pan obowiązku prowadzenia indywidualnych kart przychodów.
PRZYKŁAD
Pan Andrzej Morawski prowadzi firmę budowlaną specjalizującą się w budowie domów z bali. W działalności swojej korzysta z usług podwykonawców. Zawiera z nimi umowy o dzieło na wykonanie konkretnych robót budowlanych. W sierpniu przyjmujący zamówienie wystawili rachunki za wykonane przez siebie usługi na łączną kwotę 4500 zł brutto:
• Marek Rostocki wystawił 27 sierpnia rachunek nr 14/2008 na kwotę brutto 2000 zł. Umowę wykonał jako osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej. Wynagrodzenie zostało mu wypłacone 31 sierpnia 2008 r. Datą księgowania wystawionego przez niego rachunku jest data dokonania wypłaty wynagrodzenia, czyli 31 sierpnia 2008 r.
• Tomasz Kowalski wystawił 25 sierpnia rachunek nr 3/08/2008 na kwotę brutto 2500 zł. Wynagrodzenie zostało wypłacone 31 sierpnia 2008 r. Umowa została wykonana w ramach prowadzonej przez Tomasza Kowalskiego działalności gospodarczej. Pan Tomasz korzysta ze zwolnienia podmiotowego z VAT. Datą księgowania wystawionego przez niego rachunku jest data jego wystawienia, czyli 25 sierpnia 2008 r.
1. WZÓR RACHUNKU WYSTAWIONEGO PRZEZ PANA MARKA ROSTOCKIEGO
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
2. WZÓR RACHUNKU WYSTAWIONEGO PRZEZ PANA TOMASZA KOWALSKIEGO
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Pan Andrzej powinien zaksięgować:
• rachunek od pana Kowalskiego w kolumnie 13 - pozostałe wydatki - prowadzonej przez siebie podatkowej księgi przychodów i rozchodów, ponieważ jest to rachunek wystawiony przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą,
• rachunek od pana Rostockiego w kolumnie 12 - wynagrodzenia w gotówce i w naturze - prowadzonej przez siebie podatkowej księgi przychodów i rozchodów, ponieważ jest to wynagrodzenie z tytułu umowy o dzieło zawartej z osobą nieprowadzącą działalności gospodarczej.
Wyciąg z księgi za sierpień 2008 r.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
• art. 13 ust. 1 pkt 8, art. 22 ust. 6b oraz art. 23 ust. 1 pkt 55 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 143, poz. 894
• § 11 ust. 4 pkt 3 rozporządzenia Ministra Finansów z 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów - Dz.U. Nr 152, poz. 1475; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 140, poz. 988
Leszek Porowski
doradca podatkowy, współwłaściciel Biura Rachunkowego Porowski Consulting