Remanent, inwentaryzacja i spis z natury na zakończenie roku 2018
DOROTA ADAMEK-HYSKA
Podstawę prawną, określającą skutki nieprzeprowadzenia lub niewłaściwego przeprowadzenia inwentaryzacji w jednostkach sektora finansów publicznych stanowi artykuł 18 ustawy z 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Przepis ten stanowi, że zaniechanie przeprowadzenia lub rozliczenia inwentaryzacji albo przeprowadzenie lub rozliczenie inwentaryzacji w sposób niezgodny z przepisami ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (dalej: uor) jest naruszeniem dyscypliny finansów publicznych.
Jedną z trzech metod inwentaryzacji wskazanych przez prawo bilansowe jest metoda „potwierdzania sald z bankami i kontrahentami”. W artykule 26 uor uregulowano, iż otrzymanie od banków i uzyskanie od kontrahentów potwierdzeń prawidłowości stanu wykazanego w księgach rachunkowych jednostki oraz wyjaśnienie i rozliczenie ewentualnych różnic dotyczy wyłącznie:
• aktywów finansowych zgromadzonych na rachunkach bankowych lub przechowywanych przez inne jednostki,
• należności,
• udzielonych pożyczek,
• powierzonych kontrahentom własnych składników aktywów.
ZAPAMIĘTAJ!
Metodą „potwierdzenia sald z bankami i kontrahentami” nie inwentaryzuje się należności spornych i wątpliwych, należności i zobowiązań wobec osób nieprowadzących ksiąg rachunkowych, należności od pracowników oraz z tytułów publicznoprawnych.
W przypadku środków pieniężnych znajdujących się na rachunkach bankowych posiadanych przez jednostkę, jednostka nie musi wysyłać prośby o potwierdzenie salda, gdyż banki obligatoryjnie wystawiają potwierdzenia sald na dzień kończący rok kalendarzowy.
Potwierdzenie przez kontrahenta posiadanych rzeczowych składników obcej jednostki, np. najem, obróbka obca, przerób, wymaga określenia na piśmie nazwy przedmiotu, ilości, ceny i wartości.
Należności, których nie udało się uzgodnić, inwentaryzuje się w drodze weryfikacji. Przeprowadzenie i wyniki inwentaryzacji należy odpowiednio udokumentować i powiązać z zapisami ksiąg rachunkowych.
Terminy inwentaryzacji metodą „potwierdzenia sald z bankami i kontrahentami”
Terminy inwentaryzacji metodą potwierdzenia salda przedstawiają się następująco:
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kto i w jaki sposób dokonuje potwierdzania sald
Potwierdzenia sald z bankami i kontrahentami dokonuje wyłącznie wierzyciel.
Salda należności wynikające z rachunków z poszczególnymi kontrahentami uzgadniane są przez pisemne wysłanie informacji i pisemne potwierdzenie lub zgłoszenie zastrzeżeń do jego wysokości (przykład poniżej). Ten sposób inwentaryzacji ma miejsce na wniosek jednej ze stron, przy czym obowiązek inicjatywy ciąży na wierzycielu. Jeśli jednostka, która jest wierzycielem, nie przejmie inicjatywy potwierdzenia stanu swoich należności, dłużnik nie ma obowiązku potwierdzania sald.
Ustawa o rachunkowości nie zabrania mu jednak wystąpić o potwierdzenie wysokości długu, jaki na nim ciąży - jeżeli uzna to za potrzebne lub stosowne. Ponadto z artykułu 26 uor wynika, że posiadane zobowiązania jednostki inwentaryzują metodą porównania danych ksiąg rachunkowych z odpowiednimi dokumentami i weryfikacji realnej wartości tych składników. Dlatego też, aby nie narazić się na zarzut naruszenia dyscypliny finansów publicznych, jednostki sektora budżetowego powinny ujmować salda swoich zobowiązań w protokołach porównań ewidencji z posiadaną dokumentacją i ich weryfikacji. Jeżeli jednostka posiada potwierdzenie salda zobowiązania przez wierzyciela, wymienia je w takim protokole, jako główny (lub jedyny) dokument potwierdzający realność i wiarygodność salda.
„Potwierdzenie salda” powinno zawierać:
1) nazwę „POTWIERDZENIE SALDA NALEŻNOŚCI”
2) nazwę i adres wierzyciela,
3) nazwę i adres dłużnika,
4) specyfikację należności, w tym:
• kwotę należności (saldo),
• wskazanie dokumentu, z którego wynika należność, np. Faktura VAT nr 0999/2007, Rachunek nr 77/2007, nota obciążeniowa 12/2007,
• z jakiego dnia jest ten dokument,
• rodzaj operacji, np. wynajem lokalu za 12/2007,
5) podpis osoby upoważnionej do wystawiania potwierdzenia salda.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
„Milczące” potwierdzanie sald
Nie ma obecnie przepisów prawa w zakresie inwentaryzacji zezwalających na tzw. milczące potwierdzenie salda. Brak odpowiedzi dłużnika na wysłane przez wierzyciela potwierdzenie salda oznacza saldo niepotwierdzone. Jeżeli saldo należności nie zostanie potwierdzone przez kontrahenta, należy dokonać inwentaryzacji takiej należności w drodze weryfikacji realnej wartości należności.
Potwierdzanie tzw. sald zerowych
Przepisy bilansowe nie przewidują także rezygnacji z uzgadniania sald niewielkich, tzw. zerowych. Dla sald, które zostały wcześniej uregulowane, potwierdzenie sald jest tylko formalnością. Jednakże, gdy salda dotyczą kontrahentów, z którymi łączą jednostkę różnorodne transakcje, nie można uchylić się od ich weryfikacji.
Formy potwierdzenia sald długoterminowych należności budżetowych
Uzgodnienie sald należności może się odbywać w różnych formach, a mianowicie:
• pisemnej na drukach ogólnie dostępnych - w praktyce stosowane są gotowe druki w trzech egzemplarzach, przy czym dwa z nich (A i B) wysyłane są do dłużnika (kontrahenta), a ostatni zostaje w jednostce, w aktach księgowości. Jeden z egzemplarzy powinien zostać zwrócony jednostce - z potwierdzeniem salda lub wyjaśnieniem jego niezgodności;
• poprzez potwierdzenie na wydruku komputerowym z systemu finansowo-księgowego - w praktyce jest to wygodna do zastosowana forma, tym bardziej że wydruk często zawiera wykaz dowodów źródłowych składających się na saldo - z potwierdzeniem salda lub wyjaśnieniem jego niezgodności;
• poprzez potwierdzenie faksem lub pocztą elektroniczną - pod warunkiem że forma taka będzie uwzględniona w „Instrukcji inwentaryzacyjnej”.
Bez względu na zastosowaną formę, saldo winno być potwierdzone poprzez umieszczenie wyrażenia: „Potwierdzam saldo” lub „Saldo niezgodne z powodu ....”.
Podstawy prawne
• Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 208, poz. 1540)
• Ustawa z 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (Dz.U. z 2005 r. Nr 14, poz. 114; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 79, poz. 551)