Obowiązek badania sprawozdania finansowego dotyczy jednostek, które:
• prowadzą działalność gospodarczą i w poprzedzającym roku (za które sporządzono sprawozdanie finansowe) spełniają dwa z trzech warunków:
- średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło co najmniej 50 osób,
- suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego stanowiła równowartość w walucie polskiej co najmniej 2,5 mln euro,
- przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych za rok obrotowy stanowiły równowartość w walucie polskiej co najmniej 5 mln euro.
Wyrażone w euro wartości przelicza się na walutę polską według średniego kursu - ustalonego przez Narodowy Bank Polski na dzień bilansowy;
• są organizacjami pożytku publicznego i spełniają łączne warunki określone w rozporządzeniu Ministra Finansów w sprawie obowiązku badania sprawozdań finansowych organizacji pożytku publicznego, a mianowicie:
- realizują zadania publiczne zlecone jako powierzone do wykonywania lub wspierania zadania publicznego,
- otrzymały w roku obrotowym łączną kwotę dotacji na realizację tych zadań w wysokości co najmniej 50 000 zł,
- osiągnęły w roku obrotowym przychody w wysokości co najmniej 3 mln zł.
Jednostka non profit, która nie prowadzi działalności gospodarczej i nie jest organizacją pożytku publicznego, może dobrowolnie podjąć decyzję o badaniu sprawozdania finansowego. Dla aktualnych i potencjalnych darczyńców oraz kierownictwa może być bowiem istotne, czy ewidencja księgowa i dokumentacja są prowadzone w sposób przejrzysty i czy sprawozdanie finansowe przedstawia wiarygodne, prawidłowe i godne zaufania informacje, które ułatwiają im podejmowanie poprawnych decyzji.
Kto bada sprawozdanie finansowe jednostki non profit
Zgodnie z normą nr 1 „ogólne zasady badania rocznych sprawozdań finansowych”, określoną przez Krajową Radę Biegłych Rewidentów, „(...) badanie ma na celu uzyskanie dowodów pozwalających z dostateczną pewnością na jednoznaczną ocenę przez podmiot uprawniony (w którego imieniu działa biegły rewident), czy księgi rachunkowe wraz z dowodami księgowymi, stanowiącymi podstawę dokonanych w nich zapisów, oraz sporządzone na podstawie ksiąg roczne sprawozdanie finansowe odpowiadają we wszystkich istotnych aspektach wymogom określonym w ustawie o rachunkowości, to znaczy, czy są prawidłowe, a sprawozdanie finansowe rzetelnie i jasno przedstawia sytuację majątkową, finansową i wynik finansowy badanej jednostki”1.
Zgodnie z ustawą o biegłych rewidentach i ich samorządzie podmiotami uprawnionymi do badania sprawozdań finansowych są:
• biegli rewidenci prowadzący działalność gospodarczą we własnym imieniu i na własny rachunek,
• spółki cywilne, jawne, partnerskie, komandytowe z wyłącznym udziałem biegłych rewidentów,
• osoby prawne zatrudniające do badania sprawozdań finansowych biegłych rewidentów, w których większość członków zarządu stanowią biegli rewidenci, a także większość głosów w organach nadzorczych mają biegli rewidenci.
Rejestr biegłych rewidentów i podmiotów uprawnionych do badania sprawozdań finansowych prowadzi Krajowa Izba Biegłych Rewidentów jako samorząd zrzeszający obligatoryjnie wszystkich biegłych rewidentów (osoby fizyczne).
Listy te zawierają dane identyfikacyjne podmiotów uprawnionych do badania sprawozdań finansowych i biegłych rewidentów wpisanych na listę podmiotów uprawnionych. Jest ona publikowana w „Monitorze Polskim” (załączniki nr 1 i nr 2 do uchwały KRGR z 6 września 2005 r. w sprawie publikacji listy podmiotów uprawnionych do badania sprawozdań finansowych i listy biegłych rewidentów wpisanych na listę podmiotów uprawnionych do badania sprawozdań finansowych - M.P. Nr 63, poz. 870). Jest także dostępna w Internecie (np. na stronie www.kibr.org.pl).
Badanie sprawozdania finansowego jednostki non profit przeprowadza biegły rewident w imieniu podmiotu uprawnionego. Wyboru podmiotu uprawnionego do badania sprawozdania finansowego dokonuje organ zatwierdzający sprawozdanie finansowe organizacji (chyba że statut, umowa lub inne wiążące jednostkę przepisy prawa stanowią inaczej).
Dokumentacja z badania
Efektem badania jest opinia wraz z raportem sporządzona przez biegłego rewidenta. W dokumencie tym biegły rewident powinien stwierdzić, czy sprawozdanie finansowe zostało sporządzone na podstawie prawidłowo prowadzonych ksiąg, zgodnie z określonymi ustawą zasadami rachunkowości, przepisami prawa obowiązującymi jednostkę, statutem lub umową, a także czy sprawozdanie finansowe przedstawia rzetelnie i jasno wszystkie istotne informacje umożliwiające ocenę jednostki.
W opinii należy również poinformować o złożeniu we właściwym rejestrze sądowym (oraz do ogłoszenia) sprawozdania finansowego za lata poprzedzające rok obrotowy, a ponadto wskazać na stwierdzone podczas badania poważne zagrożenia dla kontynuowania działalności przez jednostkę.
Opinia o zbadanym przez biegłego rewidenta sprawozdaniu finansowym może być:
- bez zastrzeżeń,
- z zastrzeżeniami,
- negatywna.
Warto dodać, że biegły może odmówić wydania opinii ze względu na zaistnienie okoliczności uniemożliwiających ich sformułowanie. W takim przypadku zamiast niej stwierdza, że zrzeka się wydania opinii. Wszelkie zastrzeżenia biegły musi wyraźnie sprecyzować, określić ich zasięg i stopień istotności.
O zakwalifikowaniu opinii do właściwego rodzaju decyduje ta jej część, w której są podane powody i zasięg zastrzeżeń. Ich zakres i charakter stanowi kryterium rozgraniczające rodzaj opinii.
Zgłoszenie zastrzeżeń lub zamieszczenie dodatkowych objaśnień nie podważa ogólnie pozytywnej oceny prawidłowości, rzetelności i jasności badanego rocznego sprawozdania finansowego jednostki.
Opinia bez zastrzeżeń jest wyrażana, gdy biegły rewident jest przekonany, że sprawozdanie finansowe i księgi rachunkowe spełniają wymagania określone w art. 65 ustawy o rachunkowości, a błędy i niedociągnięcia, których nie usunięto, nie są istotne.
Opinia z zastrzeżeniem jest wyrażana, jeśli wystąpiły istotne, a niezależne od biegłego rewidenta ograniczenia zakresu lub metod badania, nieprawidłowości (niezgodność ze stanem faktycznym) lub braki (tj. przedstawienie niekompletnego sprawozdania finansowego).
Z kolei opinia negatywna jest wydawana wówczas, gdy stwierdzone i nieusunięte w wyniku badania nieprawidłowości lub niezgodności rocznego sprawozdania finansowego ze stanem faktycznym zniekształcają obraz sytuacji majątkowej, finansowej oraz wynik finansowy.
Odmowa wydania opinii nastąpi gdy możliwe skutki ograniczenia zakresu i metody badania są tak istotne, że biegły rewident nie może uzyskać wystarczających i właściwych dowodów rewizyjnych, by ograniczyć swą niepewność co do stanu faktycznego i stwierdzeń zawartych w sprawozdaniu finansowym.
Wraz z opinią biegły rewident sporządza raport, który powinien zawierać:
- ogólną charakterystykę badanej jednostki,
- potwierdzenie uzyskania od badanej jednostki żądanych informacji i wyjaśnień,
- ocenę prawidłowości stosowanego systemu rachunkowości i kontroli wewnętrznej,
- charakterystykę pozycji lub grupy bilansu oraz rachunku zysków i strat, jeżeli zdaniem biegłego rewidenta wymagają one omówienia,
- przedstawienie sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego jednostki ze wskazaniem na zjawiska, które w porównaniu z okresem poprzednim w istotny sposób wpływają negatywnie na te sytuację, a zwłaszcza zagrażają kontynuowaniu działalności przez jednostkę.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
W razie stwierdzenia naruszeń prawa, statutu lub umowy jednostki wykrytych przez biegłego w toku badania, o fakcie tym powinna zostać zamieszczona informacja w raporcie, a w razie potrzeby również w opinii.
Opinia i raport powinny wynikać z zebranej i opracowanej w toku badania dokumentacji rewizyjnej. Powinny one umożliwić ustalenie przebiegu badania i znaleźć uzasadnienie dla opinii wyrażonej w badanym sprawozdaniu finansowym.
Jakie warunki powinien spełniać biegły rewident
Biegły rewident musi spełniać warunki do wyrażenia bezstronnej i niezależnej opinii o sprawozdaniu finansowym. Warunków tych nie spełnia biegły rewident, który (art. 66 ust. 2 ustawy o rachunkowości):
- posiada udziały, akcje lub inne tytuły własności w badanej jednostce (albo z nią stowarzyszonej, zależnej, współzależnej, dominującej), z wyłączeniem udziałów w spółdzielni mieszkaniowej,
- w ostatnich trzech latach uczestniczył w prowadzeniu ksiąg rachunkowych jednostki non profit lub sporządzaniu sprawozdań finansowych będących przedmiotem badania,
- jest małżonkiem lub krewnym w stosunku do osób będących w organach zarządzających lub nadzorczych badanej jednostki.
Podejmując decyzje o badaniu sprawozdania finansowego, jednostka powinna zawrzeć z podmiotem uprawnionym umowę o badanie w takim terminie, który umożliwi mu udział w inwentaryzacji znaczących składników majątkowych. Dlatego właśnie w praktyce umowa taka zawierana jest najczęściej już we wrześniu lub październiku roku, za który będzie dokonywane badanie. W celu zapewnienia sprawnego przeprowadzenia badania i uniknięcia sporów w umowie ustalane są obowiązki organizacji jako badanej jednostki i obowiązki podmiotu uprawnionego.
Obowiązki dla jednostki non profit wynikające z badania
Zgodnie z przepisami i warunkami ustalonymi w umowie o badanie kierownik jednostki jest zobowiązany udostępnić biegłemu rewidentowi księgi rachunkowe oraz dokumenty stanowiące podstawę dokonanych zapisów księgowych, a także wszelkie inne dokumenty potrzebne do sformułowania opinii. Ponadto, powinien udzielić biegłemu żądanych informacji, wyjaśnień i oświadczeń. Z kolei biegły rewident jest uprawniony do uzyskania informacji związanych z badaniem sprawozdania od kontrahentów jednostki (z upoważnienia danej jednostki również od banków i jej doradców prawnych) oraz od innych biegłych, którzy przeprowadzali badanie sprawozdania finansowego danej jednostki za rok poprzedzający rok obrotowy.
Koszty badania sprawozdania finansowego pokrywa badana jednostka samodzielnie.
Zbadanie przez biegłego rewidenta rocznego sprawozdania finansowego jednostki non profit podlega zatwierdzeniu przez organ do tego upoważniony (radę fundatorów, założycieli itp.) i złożeniu go w sądzie lub innym organie prowadzącym rejestr w ciągu 15 dni od daty zatwierdzenia. Do sprawozdania dołącza on opinię biegłego rewidenta (jeżeli sprawozdanie podlega obligatoryjnie badaniu), odpis uchwały bądź postanowienia organu zatwierdzającego sprawozdanie finansowe. Jeżeli jednostka jest zobowiązana do ogłaszania sprawozdań finansowych w Monitorze Polskim B, to jej kierownik składa wymienione dokumenty do ogłoszenia w ciągu 15 dni od daty zatwierdzenia sprawozdania.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Podstawa prawna:
ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 z późn.zm.).