1) kaucja dotyczy umowy najmu zawartej na czas określony, który upłynie w okresie dłuższym niż jeden rok od dnia bilansowego;
2) kaucja dotyczy umowy najmu zawartej na czas określony, który upłynie w okresie krótszym niż jeden rok od dnia bilansowego;
3) kaucja dotyczy umowy najmu zawartej na czas określony, który upłynie w okresie dłuższym niż jeden rok od dnia bilansowego, z możliwością wcześniejszego jej wypowiedzenia z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia;
4) kaucja dotyczy umowy najmu zawartej na czas określony, który upłynie w okresie krótszym niż jeden rok od dnia bilansowego, z możliwością wcześniejszego jej wypowiedzenia z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia;
5) kaucja dotyczy umowy najmu zawartej na czas nieokreślony, z możliwością wypowiedzenia z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia;
6) kaucja dotyczy umowy najmu zawartej na czas nieokreślony, z możliwością wypowiedzenia z zachowaniem 18-miesięcznego okresu wypowiedzenia.
rada
Kaucje mogą być uwzględnione w pozycji B.II.2.d) pasywów bilansu jako „Inne długoterminowe zobowiązania wobec pozostałych jednostek” lub w pozycji B.III.2.i) pasywów jako „Inne krótkoterminowe zobowiązania wobec pozostałych jednostek”. O tym, w której pozycji pasywów bilansu należy wykazać zobowiązania wobec najemców z tytułu kaucji, decyduje umowny, określony z góry okres wymagalności, czyli termin zwrotu kaucji.
uzasadnienie
Kaucje stanowią zobowiązanie spółki do wypłaty wierzycielowi (najemcy) określonej kwoty (kwota kaucji) w określonym terminie (moment zakończenia umowy najmu).
Na każdy kolejny dzień bilansowy należy dokonać analizy zobowiązań (w tym także z tytułu kaucji) pod kątem ich kwalifikacji do długoterminowych lub krótkoterminowych pasywów jednostki. Może się zdarzyć, że zobowiązanie o okresie wymagalności powyżej 12 miesięcy w pierwszym dniu bilansowym po jego powstaniu będzie zakwalifikowane jako długoterminowe, a od następnego dnia bilansowego termin będzie krótszy niż 12 miesięcy, dlatego w bilansie tego okresu będzie zaliczone do krótkoterminowych.
Tabela. Zakres przedmiotowy zobowiązań według pozycji bilansowych
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Źródło: opracowanie własne na podstawie ustawy o rachunkowości.
Jak wynika z tabeli, kaucje nie są wyszczególnione w żadnej pozycji bilansu, a treść ekonomiczna omówionych pozycji nie jest zbieżna z istotą kaucji. Z tego wynka, że należy je uwzględnić w pozycji B.II.2.d) pasywów bilansu, tj. „Inne długoterminowe zobowiązania wobec pozostałych jednostek”, lub w pozycji B.III.2.i) pasywów jako „Inne krótkoterminowe zobowiązania wobec pozostałych jednostek”, w zależności od umownego terminu wymagalności.
Co do zasady kaucje podlegają zwrotowi. Są one jedynie zabezpieczeniem przyszłych świadczeń. W przypadku niewykonania zobowiązań (np. brak zapłaty czynszu w określonej wysokości) przez najemcę kaucja może być jednak zaliczona na poczet tych zobowiązań. Kaucja może też być zatrzymana jako odszkodowanie za wyrządzone przez najemcę szkody w wynajmowanym lokalu.
Kaucja ewidencjonowana jest w księgach otrzymującego na koncie „Pozostałe rozrachunki”, w analityce „Kaucje” z podziałem na kontrahentów w zespole 2.
Przykład
Spółka prowadzi działalność gospodarczą w zakresie wynajmu lokali użytkowych we własnym budynku. Od najemców pobierane są kaucje w wysokości 2500 zł na zabezpieczenie należności czynszowych oraz na pokrycie ewentualnych szkód w wynajmowanych lokalach.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kwoty otrzymanych kaucji, niezależnie od terminu wymagalności, zarówno te do zwrotu w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego, jak i te wymagające zapłaty w okresie późniejszym, są ewidencjonowane na tym samym koncie rozrachunkowym. Na dzień bilansowy należy jednak wyszczególnić kaucje krótkoterminowe oraz długoterminowe, ponieważ będą one uwzględnione w różnych pozycjach pasywów bilansu.
Przypadek 1
Umowa najmu zawarta na czas określony, który upłynie w okresie dłuższym niż jeden rok od dnia bilansowego.
W pierwszym roku kaucja wykazana będzie w pozycji B.II.2.d) pasywów bilansu, tj. „Inne długoterminowe zobowiązania wobec pozostałych jednostek”. W ostatnim roku trwania umowy, jeżeli termin płatności przypadać będzie w ciągu 12 miesięcy, kaucję należy wykazać w pozycji B.III.2.i) pasywów jako „Inne krótkoterminowe zobowiązania wobec pozostałych jednostek”.
Przypadek 2
Umowa najmu zawarta na czas określony, który upłynie w okresie krótszym niż jeden rok od dnia bilansowego.
Kaucja powinna być wykazana w pozycji B.III.2.i) pasywów jako „Inne krótkoterminowe zobowiązania wobec pozostałych jednostek”.
Przypadek 3
Umowa najmu zawarta na czas określony, który upłynie w okresie dłuższym niż jeden rok od dnia bilansowego, z możliwością wcześniejszego jej wypowiedzenia z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia.
W pierwszym roku kaucja wykazana będzie w pozycji B.II.2.d) pasywów bilansu, tj. „Inne długoterminowe zobowiązania wobec pozostałych jednostek”. Fakt zawarcia klauzuli dopuszczającej możliwość wcześniejszego rozwiązania umowy pozostaje bez wpływu na wstępną klasyfikację bilansową kaucji. Jeżeli jednak strony skorzystają z opcji wcześniejszego wypowiedzenia i termin zwrotu kaucji przypadać będzie wcześniej niż 12 miesięcy od dnia bilansowego, należy ją wykazać w pozycji B.III.2.i) pasywów jako „Inne krótkoterminowe zobowiązania wobec pozostałych jednostek”.
Podobnie w ostatnim roku trwania umowy, gdy termin płatności przypadać będzie w ciągu 12 miesięcy, kaucję należy wykazać w pozycji B.III.2.i) pasywów jako „Inne krótkoterminowe zobowiązania wobec pozostałych jednostek”.
Przypadek 4
Umowa najmu zawarta na czas określony, który upłynie w okresie krótszym niż jeden rok od dnia bilansowego, z możliwością wcześniejszego jej wypowiedzenia z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia.
Kaucja wykazana będzie w pozycji B.III.2.i) pasywów bilansu jako „Inne krótkoterminowe zobowiązania wobec pozostałych jednostek”. Podstawowy okres umowy najmu jest krótszy niż 12 miesięcy od dnia bilansowego. Klauzula umożliwiająca wcześniejsze rozwiązanie umowy jest bez znaczenia dla bilansowej klasyfikacji zobowiązania z tytułu kaucji.
Przypadek 5
Umowa najmu zawarta na czas nieokreślony, z możliwością wypowiedzenia z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia.
Kwalifikacja kaucji w odpowiedniej pozycji bilansowej zależeć będzie od tego, czy na dzień bilansowy strony skorzystały z możliwości wypowiedzenia, czy też nie. Jeżeli któraś ze stron złożyła drugiej stronie umowy wypowiedzenie, które upłynie (zgodnie z umową) w okresie trzymiesięcznym, to zobowiązanie z tytułu kaucji będzie zaliczone do pozycji B.III.2.i) pasywów bilansu jako „Inne krótkoterminowe zobowiązania wobec pozostałych jednostek”. W przeciwnym wypadku, podczas trwania umowy, wykazane będzie w pozycji B.II.2.d) pasywów bilansu, tj. „Inne długoterminowe zobowiązania wobec pozostałych jednostek”.
Przypadek 6
Umowa najmu zawarta na czas nieokreślony, z możliwością wypowiedzenia z zachowaniem 18-miesięcznego okresu wypowiedzenia.
Ponieważ termin ewentualnego wypowiedzenia tej umowy wynosi 18 miesięcy, kaucja pobrana od najemcy w pierwszym roku trwania umowy zawsze będzie stanowiła „Inne długoterminowe zobowiązania wobec pozostałych jednostek”, w pozycji B.II.2.d) bilansu. Podobnie w latach następnych. Jedynie w przypadku złożenia wypowiedzenia umowy, gdy termin tego wypowiedzenia upłynie w ciągu najbliższych 12 miesięcy od dnia bilansowego, kaucja będzie zakwalifikowana do „Innych krótkoterminowych zobowiązań wobec pozostałych jednostek” w pozycji B.III.2.i) pasywów bilansu.
W przypadkach 5 i 6 mogą powstać wątpliwości co do klasyfikacji kaucji do zobowiązań. Ponieważ umowy zawarte są na czas nieokreślony, nie jest znany termin powstania zobowiązania. Ustawa o rachunkowości przewiduje pozycję w pasywach bilansu „Rezerwy na zobowiązania” - pozycja B.I. pasywów z podziałem na krótkoterminowe i długoterminowe. „Rezerwy” zdefiniowane są w ustawie (art. 3 ust. 1 pkt 21 uor) jako zobowiązania, których termin wymagalności lub kwota nie są pewne. Pozornie wydawałoby się, że kaucje w przypadku umów zawartych na czas nieokreślony spełniają definicję rezerw. Jednak po analizie art. 35d uor należy stwierdzić, że rezerwy na zobowiązania tworzy się w ciężar kosztów lub strat w zależności od zaistniałej sytuacji. Tak więc powstałe rezerwy wpływają (zmniejszają) na wynik finansowy jednostki. Taka sytuacja nie może mieć miejsca w przypadku kaucji, ponieważ wpływ kaucji od najemcy nie jest trwałym przysporzeniem i nie stanowi przychodu spółki.
lart. 3 ust. 1 pkt 20 i 21, art. 35d ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości - j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 208, poz. 1540
Krystyna Michaluk
finalistka konkursu Księgowy Roku 2006, księgowa z licencją MF