Rezerwy na wypływ środków pieniężnych w związku z wypłatą odszkodowania

Kontrahent, dla którego nasza spółka prowadziła prace budowlane, wystąpił na drogę postępowania sądowego. Chodzi o roszczenie w stosunku do spółki o odszkodowanie ze względu na źle wykonane prace. Czy konieczne jest dokonanie przez spółkę jakichś zapisów księgowych w ewidencji, a jeśli tak, to jakich? Zgodnie z opinią prawników trzeba się bowiem liczyć z przegraną w sądzie.

Jeżeli jest prawdopodobne, że w toczącym się postępowaniu sądowym przeciwko spółce może zapaść wyrok dla niej niekorzystny, to powinna ona utworzyć rezerwę na wypływ środków pieniężnych w związku z wypłatą odszkodowania. Taką decyzję powinien podjąć kierownik jednostki m.in. na podstawie opinii prawników, jeśli przewidują oni niekorzystny wyrok.

Artykuł 3 ust. 1 pkt 21 ustawy o rachunkowości określa, że rezerwy to zobowiązania, których termin wymagalności lub kwota nie są pewne. Zgodnie zaś z art. 35d ust. 1 ustawy o rachunkowości rezerwy tworzy się na:

- pewne lub o dużym stopniu prawdopodobieństwa przyszłe zobowiązania, których kwotę można w sposób wiarygodny oszacować, a w szczególności na straty z transakcji gospodarczych w toku, w tym z tytułu udzielonych gwarancji, poręczeń, operacji kredytowych, skutków toczącego się postępowania sądowego;

- przyszłe zobowiązania spowodowane restrukturyzacją, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów jednostka jest zobowiązana do jej przeprowadzenia lub zawarto w tej sprawie wiążące umowy, a plany restrukturyzacji pozwalają w sposób wiarygodny oszacować wartość tych przyszłych zobowiązań.

Jak wybrać biegłego rewidenta do badania sprawozdania finansowego

Zgodnie z treścią pytania prawdopodobieństwo powstania przyszłego zobowiązania w związku z przegraną sprawą w sądzie na pewno istnieje. Kwotę zobowiązania można wiarygodnie określić na podstawie pozwu sądowego, albowiem kontrahent musiał podać kwotę roszczenia wobec spółki. Dodatkowo należy oszacować kwotę ewentualnych odsetek, jakie będą należne kontrahentowi, i kwotę kosztów postępowania sądowego.

W zależności od okoliczności, z którymi przyszłe zobowiązania się wiążą, to utworzenie rezerwy zalicza się odpowiednio do: pozostałych kosztów operacyjnych, kosztów finansowych, strat nadzwyczajnych.

Polecamy: Monitor Księgowego – prenumerata

Jeżeli powstanie zobowiązanie, na które uprzednio utworzono rezerwę, to należy zmniejszyć rezerwę. Jeśli zaś rezerwy nie zostaną wykorzystane w związku ze zmniejszeniem się lub ustaniem ryzyka uzasadniającego ich utworzenie, to zwiększają na dzień, na który okazały się zbędne, odpowiednio pozostałe przychody operacyjne, przychody finansowe lub zyski nadzwyczajne.

Generalnie rezerwy tworzy się zgodnie z obowiązkiem prawnym lub zwyczajowo utrwalonym obowiązkiem handlowym. Chodzi o sytuacje, gdy występuje na tyle duże prawdopodobieństwo, że zajdzie konieczność wywiązania się jednostki z ciążącego na niej obowiązku, a koszty lub straty wymagające poniesienia dla wywiązania się z tego obowiązku są na tyle znaczące, że ich nieuwzględnienie w wyniku finansowym okresu, w którym obowiązek powstał, spowodowałoby istotne zniekształcenie obrazu sytuacji majątkowej, finansowej i wyniku finansowego jednostki.

Ujęcie w ewidencji księgowej rezerwy polega na zwiększeniu:

- pozostałych kosztów operacyjnych i rezerw - jeżeli dotyczy ona pośrednio działalności operacyjnej jednostki,

- kosztów finansowych i rezerw - jeżeli dotyczy ona operacji finansowych,

- strat nadzwyczajnych i rezerw - jeżeli dotyczy ona zdarzeń związanych z innym ryzykiem niż ogólne ryzyko prowadzenia działalności operacyjnej.

Nie rzadziej niż na ostatni dzień roku obrotowego rezerwy podlegają inwentaryzacji drogą porównania danych z ksiąg rachunkowych z odpowiednimi dokumentami i weryfikacji realnej wartości tych składników.

Polecamy produkt: 50 Ściąg Księgowego z aktualizacją online

Rezerwy związane ze skutkami toczącego się postępowania sądowego tworzy się wtedy, gdy przeciwko jednostce wniesiono pozew, a prawdopodobieństwo wyroku niekorzystnego dla jednostki jest większe niż prawdopodobieństwo wyroku korzystnego. Podstawą oceny tego prawdopodobieństwa może być przebieg postępowania sądowego lub opinie prawników. Ustalając kwotę rezerwy, należy wziąć pod uwagę nie tylko kwotę roszczenia określoną w pozwie, lecz także koszty postępowania sądowego.

Zgodnie z zakresem informacji, które powinien zawierać bilans (załącznik nr 1 do ustawy), jednostki inne niż banki i zakłady ubezpieczeń wykazują rezerwy na zobowiązania i bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów w pasywach w poz. B.I. Rezerwy na zobowiązania - z wyodrębnieniem:

a) B.I.2 - Rezerwa na świadczenia emerytalne i podobne - w postaci biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów (tworzone na podstawie art. 39 ust. 2 pkt 2 ustawy) z podziałem na:

- długoterminowe - są to rezerwy lub ich części, których przewidywany termin wykorzystania jest dłuższy niż 12 miesięcy od dnia bilansowego,

- krótkoterminowe - są to rezerwy lub ich części, których przewidywane wykorzystanie nastąpi w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego;

b) B.I.3 - Pozostałe rezerwy, tj. rezerwy tworzone na podstawie art. 35d ustawy, a także rezerwy w postaci biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów tworzone na podstawie art. 39 ust. 2 pkt 2 ustawy (innych niż świadczenia emerytalne i podobne). Pozostałe rezerwy również wykazywane są z podziałem na długoterminowe i krótkoterminowe, jak w pkt (a).

Zmiany w rachunkowości od 2016 roku

Jednostka ujawnia w informacji dodatkowej w poz. 1.8 następujące informacje o rezerwach wykazanych w bilansie w poz. B.I.:

1) cel ich utworzenia,

2) stan na początek okresu,

3) dodatkowe rezerwy utworzone w ciągu okresu, łącznie ze zwiększeniami dotychczasowych rezerw, np. w wyniku ich wzrostu w ciągu okresu wynikającego z upływu czasu oraz skutków zmian stopy dyskontowej,

4) kwoty wykorzystane w ciągu okresu (rozliczone z zobowiązaniami),

5) kwoty niewykorzystane, rozwiązane w ciągu okresu oraz

6) stan na koniec okresu.

W informacji dodatkowej do każdej grupy rezerw ich istotnych składowych jednostka powinna ponadto ujawnić:

1) krótki opis charakteru obowiązku (zobowiązania) oraz oczekiwanych terminów wynikających z nich wypływów korzyści ekonomicznych,

2) informacje o wszelkich istotnych niepewnościach co do kwoty i terminu wystąpienia tych wypływów,

3) główne założenia, jeżeli jest to zasadne, dotyczące przyszłych zdarzeń, które zostały uwzględnione przy szacowaniu rezerwy,

4) kwotę wszelkiego zakładanego zwrotu składnika aktywów, w tym kwotę ujętą w bilansie.

Zwróćmy jeszcze uwagę na ustawę o podatku dochodowym od osób prawnych. Zgodnie z art. 16 ust. 1 ustawy o CIT nie uważa się za koszty uzyskania przychodów rezerw, jeżeli obowiązek ich tworzenia w ciężar kosztów nie wynika z innych ustaw; nie są jednak kosztem uzyskania przychodów rezerwy utworzone zgodnie z ustawą o rachunkowości, inne niż określone w ustawie jako taki koszt. ©?

PRZYKŁAD

Źle wykonane prace

Spółka Beta realizuje prace budowlane. Po wykonaniu robót spółka Delta wystąpiła do niej z roszczeniem o odszkodowanie ze względu na źle wykonane prace. W związku z odmową uznania przez spółkę Beta roszczenia spółka Delta wniosła 31 lipca 2014 r. do sądu pozew o odszkodowanie. W pozwie ustalono kwotę roszczenia na 200 000 zł i należne odsetki na kwotę 3000 zł. Zapłacone koszty postępowania sądowego to 10 000 zł. Zgodnie z opinią prawników możliwe było przegranie sprawy w sądzie. Sąd 5 listopada 2015 r. wydał wyrok nakazujący spółce Beta zapłatę odszkodowania – 200 000 zł wraz z odsetkami 6000 zł i kosztami postępowania sądowego – 10 000 zł.

EWIDENCJA

Objaśnienia:

Rok 2014

1. Utworzenie rezerwy na prawdopodobne zobowiązanie w wysokości (dane z pozwu do sądu):

a) kwota roszczenia – 200 000 zł,

b) odsetki – 3000 zł,

c) koszty postępowania sądowego – 10 000 zł.

Rok 2015

2. Wykorzystanie rezerwy w związku z powstaniem zobowiązania określonego wyrokiem sądowym – 213 000 zł;

3. Odsetki od dnia bilansowego do dnia ogłoszenia wyroku sądowego 3000 zł;

4. Zapłata roszczenia – 216 000 zł.

Prezentacja w sprawozdaniu finansowym

Rok 2014

Bilans

Pasywa B.I.3. - Pozostałe rezerwy krótkoterminowe 213 000

Rachunek zysków i strat

Wariant porównawczy

E.III. Inne koszty operacyjne 210 000

H.IV. Koszty finansowe (inne) 3000

Wariant kalkulacyjny

H.III. Inne koszty operacyjne 210 000

K.IV. Koszty finansowe (inne) 3000

Informacja dodatkowa

Rok 2015

Bilans

Pasywa B.I.3. - Pozostałe rezerwy krótkoterminowe 0,00

Rachunek zysków i strat

Wariant porównawczy

E.III. Inne koszty operacyjne 0,00

H.IV. Koszty finansowe (inne) 3000

Wariant kalkulacyjny

H.III. Inne koszty operacyjne 0,00

K.IV. Koszty finansowe (inne) 3000

Informacja dodatkowa

Gabriela Borek

specjalistka z zakresu rachunkowości

Podstawa prawna:

Art. 35d ust. 1 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 330 ze zm.).

Ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 851 ze zm.).

Zostań naszym ekspertem!

Podyskutuj o tym na naszym FORUM