Zaniechane inwestycje do 30 listopada 2008 r.
Do 30 listopada 2008 r. urzędy skarbowe uznawały, że podatnik traci prawo do odliczenia VAT, gdy zaniechał inwestycji. Powoływały się na przepis art. 88 ust. 1 pkt 2 ustawy, który zakazywał prawa do odliczania VAT, gdy poniesiony wydatek nie mógł być zaliczony do kosztów uzyskania przychodów. A wydatki na zaniechane inwestycje nie stanowiły kosztów uzyskania przychodów. Dlatego podatnik, który zaniechał inwestycji, tracił prawo do odliczonego już podatku i był zobowiązany skorygować odliczony wcześniej podatek.
Stanowisko to było błędne, co potwierdzały sądy w licznych wyrokach. Jak czytamy w wyroku WSA w Warszawie z 30 marca 2009 r., sygn. akt III SA/Wa 2450/08: W tej sytuacji uznać należy, że skoro spółka planowała realizację inwestycji w P. i nie doszło do niej z przyczyn od skarżącej niezależnych, pozbawienie Spółki możliwości odliczenia naliczonego podatku VAT godziłoby w wynikającą z art. 17 ustęp 2 VI Dyrektywy zasadę neutralności podatku VAT. Sąd wskazuje, że organy zarówno pierwszej jak i drugiej instancji nie kwestionowały związku nabytych usług z działalnością opodatkowaną podatnika w momencie ich nabywania, uznały jedynie, że przestał on istnieć z chwilą zaniechania inwestycji.
Zaniechane inwestycje od 1 grudnia 2008 r.
Od 1 grudnia 2008 r. nie obowiązuje już przepis art. 88 ust. 1 pkt 2 ustawy, który zabraniał odliczenia VAT, gdy wydatek nie mógł być zaliczony do kosztów uzyskania przychodów. Dlatego obecnie jedynym kryterium, które pozwala ocenić, czy można odliczyć VAT, jest związek poniesionych wydatków z czynnościami, które dają prawo do odliczenia VAT (art. 86 ust. 1 ustawy). Mogłoby się wydawać, że obecnie organy podatkowe nie będą kwestionować prawa do odliczenia VAT, gdy podatnik zaniecha inwestycji. Jednak tak nie jest. Część organów podatkowych w interpretacjach wydawanych już w nowym stanie prawnym uważa, że na podstawie art. 91 ust. 8 ustawy podatnik jest zobowiązany skorygować odliczony podatek.
Według art. 91 ust. 8 ustawy: Korekty, o której mowa w ust. 5-7, dokonuje się również, jeżeli towary i usługi nabyte do wytworzenia towaru, o którym mowa w ust. 2, zostały zbyte lub zmieniono ich przeznaczenie przed oddaniem tego towaru do użytkowania.
Jak czytamy w piśmie z 19 stycznia 2009 r. Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie, nr IPPP1-443- -1978/08-2/JB: Jednakże, gdy Spółka podejmie decyzję o zaniechaniu, rezygnacji z prac związanych z przygotowaniem Spółki do debiutu giełdowego, zobowiązana będzie do dokonania korekty uprzednio odliczonego podatku naliczonego. Podjęcie decyzji o zaniechaniu prac oznacza, że z chwilą jej podjęcia zmienia się zamiar podatnika dotyczący przeznaczenia nabytych towarów i usług i nie będą one wykorzystane przez Spółkę do czynności opodatkowanych. Zmienia się tym samym prawo do obniżenia podatku należnego o kwotę podatku naliczonego od tych towarów i usług. A zatem zastosowanie znajdzie art. 91 ust. 7 ustawy i Wnioskodawca zobowiązany będzie do dokonania korekty odliczonego podatku naliczonego, w deklaracji podatkowej składanej za okres rozliczeniowy, w którym podjęto decyzję o zaniechaniu przedmiotowych prac.
Stanowisko to jest jednak błędne. Przy ocenie obowiązku korekty podatku naliczonego należy wziąć pod uwagę tylko to, czy w chwili dokonywania zakupów były one związane ze sprzedażą opodatkowaną. Jeśli tak, podatnik nie jest zobowiązany dokonać korekty odliczonego podatku. Organy podatkowe nie biorą pod uwagę stanowiska ETS, który wypowiadał się na ten temat. W wyroku z 15 stycznia 1998 r., sygn. akt C-37/95 (LEX nr 84296, ECR 1998/1/I-00001), ETS wskazał, że art. 17 VI Dyrektywy należy interpretować w taki sposób, aby umożliwić podatnikowi działającemu w ramach swojej działalności opodatkowanej odliczenie VAT przypadającego do zapłaty z tytułu nabycia towarów i usług stanowiących inwestycje z przeznaczeniem na działalność opodatkowaną. Nabyte prawo do odliczenia pozostaje w mocy, nawet jeśli z powodów niezależnych od podatnika nigdy nie wykorzystał on nabytych towarów i usług do transakcji podlegających opodatkowaniu. W orzeczeniu tym Trybunał przywołał orzeczenie wydane w sprawie INZO (C 0-9), w którym wskazane zostało, że prawo do odliczenia pozostaje w mocy, gdy podatnik nie mógł wykorzystać towarów lub usług w transakcjach podlegających opodatkowaniu w wyniku okoliczności od niego niezależnych.
Dlatego w przypadku gdy podatnik nie z własnej winy zaniecha inwestycji, nie musi korygować odliczonego VAT. Co ważne, część organów podatkowych również zajmuje takie stanowisko: Reasumując, z uwagi na spełnienie podstawowej pozytywnej przesłanki warunkującej prawo do odliczenia podatku naliczonego, jaką jest związek zakupów z wykonywaniem w przyszłości czynności opodatkowanych (tj. udzielenie licencji na korzystanie z praw autorskich bądź sprzedaż tych praw), Wnioskodawcy będzie przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wynikającego z faktur zakupu towarów i usług wykorzystywanych do realizacji opisanego projektu badawczego, zarówno w przypadku gdy po 2011 r. nastąpi sprzedaż opodatkowana VAT, jak i w przypadku gdy z przyczyn niezależnych od Zainteresowanego, w szczególności w przypadku nieosiągnięcia zakładanych rezultatów, planowana sprzedaż opodatkowana VAT nie zostanie zrealizowana (pismo Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 13 marca 2009 r., nr ILPP2/443-5/09-2/JK).
Sprzedaż zaniechanej inwestycji
Jeżeli podatnik sprzeda zaniechaną inwestycję, może być zobowiązany do skorygowania odliczonego podatku. Tak będzie w przypadku, gdy w okresie korekty (5 lat lub 10 w przypadku nieruchomości) podatnik odliczał VAT w części, gdyż inwestycja miała służyć sprzedaży opodatkowanej i zwolnionej, a następnie sprzedał rozpoczętą inwestycję ze stawką:
• 7%, 22% - może skorygować nieodliczony w całości podatek,
• zwolnioną - musi skorygować odliczony podatek w części.
Obowiązek korekty wystąpi również wtedy, gdy podatnik odliczał VAT, a przy sprzedaży zastosował zwolnienie, lub nie odliczał VAT, a przy sprzedaży nie zastosował zwolnienia.
PRZYKŁAD
W 2009 r. spółka nabyła towary, które wykorzystała do budowy budynku biurowego. Ponieważ miał on służyć sprzedaży opodatkowanej i zwolnionej, odliczyła 80% podatku naliczonego, tj. 78 000 zł x 80% = = 64 000 zł. W październiku zaniechała inwestycji. W grudniu sprzedała rozpoczętą inwestycję, stosując stawkę 22%. W związku z tym w deklaracji za grudzień może odliczyć pozostały VAT w wysokości 14 000 zł.
• art. 86, art. 91 ust. 8 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - Dz.U. Nr 54, poz. 535; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 3, poz. 11
Marcin Jasiński
ekspert w zakresie VAT