Udzielanie pożyczki za wynagrodzeniem w postaci odsetek z tytułu korzystania z cudzego kapitału jest traktowane jako świadczenie usługi. Przez świadczenie usług rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 ustawy, tj. w szczególności przeniesienia prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (art. 8 ust. 1 ustawy o VAT).
Od 1 grudnia 2009 r. rejestracja VAT UE dla nowych podatników>>
W przypadku usług polegających na udzielaniu pożyczek obrotem są odsetki od udzielonej pożyczki, otrzymane, a także niezapłacone, których termin zapłaty upłynął, czyli odsetki, które stały się wymagalne. Odsetki te powinny być udokumentowane fakturą VAT i zaewidencjonowane w rejestrze sprzedaży w miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy. Wyjątkiem są przypadki, gdy pożyczka jest udzielana na rzecz osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej. W takiej sytuacji wystawiamy fakturę tylko na jej żądanie. Na fakturze nie wykazujemy kwoty udzielonej pożyczki, tylko kwoty wpłaconych lub należnych odsetek.
PRZYKŁAD
Spółka zajmująca się udzielaniem pożyczek udzieliła Janowi Kowalskiemu pożyczki w wysokości 15 000 zł. Kwota odsetek wynosi 16,5%. Pożyczka została udzielona na pięć lat. Rata miesięczna wynosi 415 zł. Jan Kowalski zażądał faktury. W takim przypadku faktura nie może być wystawiona na kwotę 415 zł, lecz każdorazowo na kwotę należnych odsetek.
Ustawodawca nie zawarł szczególnych unormowań w zakresie powstania obowiązku podatkowego w podatku od towarów i usług dla usług udzielania pożyczek poza systemem bankowym. W związku z tym należy uznać, że obowiązek podatkowy przy pożyczkach finansowych świadczonych poza systemem bankowym powstaje z momentem wykonania usługi. Na podstawie art. 19 ust. 1 ustawy obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wydania towaru lub wykonania usługi. Jeżeli dostawa towaru lub wykonanie usługi powinny być potwierdzone fakturą, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury, nie później jednak niż w siódmym dniu, licząc od dnia wydania towaru lub wykonania usługi. Przepis ten stosuje się odpowiednio do faktur za częściowe wykonanie usługi (art. 19 ust. 5 ustawy).
Poznaj zmiany w VAT, które będą obowiązywać od 1 stycznia 2010 r.>>
Za moment wykonania usługi należy uznać zapłatę należnych odsetek lub upływ terminu zapłaty należnych odsetek określonego w umowie. W sytuacji natomiast, gdy zawarta umowa przewiduje spłatę kwoty pożyczki wraz z odsetkami w ratach, obowiązek podatkowy będzie powstawał częściowo, z momentem otrzymania każdej kwoty odsetek lub z upływem każdego określonego terminu zapłaty odsetek.
Zatem zapłata należnych odsetek dokonana przed upływem terminu zapłaty lub upływ terminu ich zapłaty, określonego w umowie, będą rodzić obowiązek podatkowy, a jeżeli wykonanie usługi powinno być udokumentowane fakturą, to obowiązek podatkowy powstanie z chwilą jej wystawienia, nie później niż w siódmym dniu od dnia wykonania usługi, tzn. otrzymania każdej kwoty należnych odsetek lub upływu terminu zapłaty. Na takim stanowisku stoją obecnie również organy podatkowe, czego przykładem jest m.in. interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 5 lutego 2009 r., sygn. IPPP3-443-113/08-4/JK, czy interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 21 marca 2008 r., sygn. ILPP1/443-21/08-2/HW.
Zasadami ustalania obowiązku podatkowego od udzielanych pożyczek zajmował się również NSA. W wyroku z 17 czerwca 2009 r., sygn. akt I FSK 398/08, stwierdził: Państwa członkowskie mogą postanowić, że w niektórych przypadkach ciągłe dostawy towarów i świadczenie usług, dokonywane przez pewien okres, uważa się za dokonane z upływem okresów nie dłuższych niż jeden rok. W przypadku transakcji związanych z wpłatą zaliczki lub płatnością rat państwa członkowskie mają więc jedynie możliwość postanowienia, że okresy rozliczeniowe, które wyznaczają moment uznania dostaw ciągłych za wykonane nie mogą być dłuższe niż jeden rok. Z wskazanych wyżej przepisów Dyrektyw wynika, że w każdym przypadku, gdy należność za usługę płatna jest w formie płatności okresowych w ustalonych terminach, za moment wykonania w tej części tej usługi uważa się upływ terminu, w jakim ta okresowa płatność ma być dokonana. Brak w polskiej ustawie uregulowania określającego szczególny moment powstania obowiązku podatkowego w przypadku umowy pożyczki świadczy o nieprawidłowej implementacji uregulowań zawartych w powołanych przepisach Dyrektyw. Podobne stanowisko tyle, że odnośnie kredytu kupieckiego zaprezentowane zostało w wyroku NSA z 25 września 2008 r. w sprawie sygn. akt I FSK 1284/07 (wyrok dostępny na stronie internetowej NSA).
(...) Przepis art. 19 ust. 1 u.p.t.u. nie definiuje bowiem terminu „wykonania usługi”. Nie było wobec tego przeszkód by przepis ten zinterpretować w świetle treści i celu zawartego we wskazanych wyżej unormowaniach Dyrektyw. Nie ma wobec tego znaczenia to, że polski ustawodawca jedynie w odniesieniu do jednej z usług finansowych dostosował moment powstania obowiązku podatkowego do uregulowań wspólnotowych.
Reasumując, w Państwa przypadku obowiązek podatkowy powstanie z chwilą otrzymania należnych odsetek bądź upływu terminu płatności odsetek określonego w umowie, w zależności od tego, które z tych zdarzeń nastąpi wcześniej. Fakt ich spłaty w terminie późniejszym niż określony w umowie pozostaje bez znaczenia dla momentu powstania obowiązku podatkowego w podatku od towarów i usług. Gdy będzie istniał obowiązek wystawienia faktury, obowiązek podatkowy powstanie nie później niż siódmego dnia od dnia wykonania usługi, tj. od dnia otrzymania należnych odsetek bądź upływu terminu płatności odsetek określonego w umowie, w zależności od tego, które z tych zdarzeń nastąpi wcześniej.
PRZYKŁAD
Spółka zajmująca się udzielaniem pożyczek udzieliła Janowi Kowalskiemu pożyczki w wysokości 15 000 zł. Kwota raty miesięcznej, wraz z odsetkami, wynosi 415 zł i jest płatna do 8 każdego miesiąca. Jeżeli zapłata nastąpi przed 8 danego miesiąca, obowiązek podatkowy powstanie z chwilą zapłaty. Jeśli nie - ostatecznie powstanie 8 każdego miesiąca.
• art. 19 ust. 1 i 4 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - Dz.U. Nr 54, poz. 535; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 116, poz. 979
Marcin Jasiński
ekspert w zakresie VAT