1. Wprowadzenie definicji „członka organu jednostki”
W ustawie o rachunkowości pojawiła się definicja członka organu jednostki:
Ilekroć w ustawie jest mowa o: (...) członku organu jednostki - rozumie się przez to osobę fizyczną, pełniącą funkcję członka zarządu lub innego organu zarządzającego, członka rady nadzorczej lub innego organu nadzorującego, jak również innego organu administrującego jednostki, powołaną do pełnienia tej funkcji zgodnie z postanowieniami umowy spółki, statutu lub innymi obowiązującymi jednostkę przepisami prawa. - nowy art. 3 ust. 1 pkt 5a.
Definicja ta została wprowadzona, by określić obowiązek i odpowiedzialność członków organów spółki za sporządzenie i publikację sprawozdania finansowego i sprawozdania z działalności.
2. Zmiana definicji „kierownika jednostki”
Oprócz oczywistej zmiany, będącej wynikiem konieczności uwzględnienia nowej definicji członka organu jednostki, wprowadzono również zmianę dotyczącą syndyków i zarządców ustanowionych w postępowaniu upadłościowym. Zmiana polega na wykreśleniu z definicji warunku prowadzenia przez nich przedsiębiorstwa upadłego. Obecnie każdy syndyk lub zarządca jest zatem uważany za kierownika jednostki (niezależnie od tego, czy prowadzi, czy też nie) przedsiębiorstwa upadłego.
Ilekroć w ustawie jest mowa o: (...) kierowniku jednostki - rozumie się przez to członka zarządu lub innego organu zarządzającego, a jeżeli organ jest wieloosobowy - członków tego organu, z wyłączeniem pełnomocników ustanowionych przez jednostkę. W przypadku spółki jawnej i spółki cywilnej za kierownika jednostki uważa się - wspólników prowadzących sprawy spółki, w przypadku spółki partnerskiej - wspólników prowadzących sprawy spółki albo zarząd, a w odniesieniu do spółki komandytowej i spółki komandytowo-akcyjnej - komplementariuszy prowadzących sprawy spółki. W przypadku osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą za kierownika jednostki uważa się tę osobę; przepis ten stosuje się odpowiednio do osób wykonujących wolne zawody. Za kierownika jednostki uważa się również likwidatora, a także syndyka lub zarządcę ustanowionego w postępowaniu upadłościowym. - art. 3 ust. 1 pkt 6.
3. Wprowadzenie obowiązku i odpowiedzialności organów jednostki za sporządzanie i publikację sprawozdań finansowych
Ze względu na konieczność wdrożenia dyrektywy (2006/46/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 14 czerwca 2006 r. - Dz.Urz. UE L 224 z 2006 r.) do ustawy o rachunkowości został wprowadzony art. 4a:
1. Kierownik jednostki oraz członkowie rady nadzorczej lub innego organu nadzorującego jednostki są zobowiązani do zapewnienia, aby sprawozdanie finansowe oraz sprawozdanie z działalności spełniały wymagania przewidziane w niniejszej ustawie.
2. Kierownik jednostki oraz członkowie rady nadzorczej lub innego organu nadzorującego jednostki odpowiadają solidarnie wobec spółki za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem stanowiącym naruszenie obowiązku wynikającego z ust. 1.
Skutkiem wprowadzenia zmiany jest nie tylko obowiązek członków organów jednostki sporządzania i publikacji sprawozdań finansowych i sprawozdań z działalności zgodnie z wymogami ustawy, ale także ich solidarna odpowiedzialność wobec jednostki za szkodę wyrządzoną naruszeniem powyższych obowiązków.
4. Dodanie do sprawozdania z działalności informacji o stosowaniu ładu korporacyjnego (dla jednostek, których papiery zostały dopuszczone do obrotu na jednym z rynków regulowanych EOG)
Sprawozdanie z działalności jednostki zostało rozszerzone o informację o:
stosowaniu zasad ładu korporacyjnego w przypadku jednostek, których papiery wartościowe zostały dopuszczone do obrotu na jednym z rynków regulowanych Europejskiego Obszaru Gospodarczego. - art. 49 ust. 2 pkt 8.
Zapis ten jest podyktowany dostosowaniem ustawy o rachunkowości do przepisów dyrektywy (2006/46/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 14 czerwca 2006 r. - Dz.Urz. UE L 224 z 2006 r.), gdzie wprowadzono taki obowiązek w stosunku do spółek, których papiery wartościowe zostały dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym w myśl art. 4 ust. 1 pkt 14 dyrektywy 2004/39/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 21 kwietnia 2004 r. w sprawie rynków instrumentów finansowych.
Na skutek wprowadzenia tego przepisu w sprawozdaniu z działalności jednostek, których papiery zostały dopuszczone do obrotu na jednym z rynków regulowanych EOG, musi znaleźć się również informacja o stosowaniu zasad ładu korporacyjnego.
5. Dodanie do sprawozdania z działalności gospodarczej informacji o charakterze i celu gospodarczym zawartych umów nieuwzględnionych w bilansie
Załącznik nr 1 w ustawie o rachunkowości „Dodatkowe informacje i objaśnienia” rozszerzono o katalog informacji o charakterze i celu gospodarczym zawartych umów nie uwzględnionych w bilansie i istotnych transakcjach zawartych przez jednostkę na warunkach innych niż rynkowe:
Dodatkowe informacje i objaśnienia obejmują w szczególności (...)
4. Informacje o
1) charakterze i celu gospodarczym zawartych przez jednostkę umów nieuwzględnionych w bilansie w zakresie niezbędnym do oceny ich wpływu na sytuację majątkową, finansową i wynik finansowy jednostki,
2) istotnych transakcjach (wraz z ich kwotami) zawartych przez jednostkę na innych warunkach niż rynkowe ze stronami powiązanymi, przez które rozumie się jednostki powiązane oraz:
a) osobę, która jest członkiem organu zarządzającego, nadzorującego lub administrującego jednostki lub jednostki z nią powiązanej, lub
b) osobę, która jest małżonkiem lub osobą faktycznie pozostającą we wspólnym pożyciu, krewnym lub powinowatym do drugiego stopnia, przysposobionym lub przysposabiającym, osobą związaną z tytułu opieki lub kurateli w stosunku do którejkolwiek z osób będących członkami organu zarządzającego, nadzorującego lub administrującego jednostki lub jednostki z nią powiązanej, lub
c) jednostkę kontrolowaną, współkontrolowaną lub inną jednostkę, na którą znaczący wpływ wywiera lub posiada w niej znaczącą ilość głosów, bezpośrednio albo pośrednio osoba, o której mowa w lit. a i b, lub
d) jednostkę realizującą program świadczeń pracowniczych po okresie zatrudnienia, skierowany do pracowników jednostki lub innej jednostki będącej jednostką powiązaną w stosunku do tej jednostki
- wraz z informacjami określającymi charakter tych transakcji. Informacje dotyczące poszczególnych transakcji mogą być zgrupowane według ich rodzaju, z wyjątkiem przypadku, gdy informacje na temat poszczególnych transakcji są niezbędne dla zrozumienia ich wpływu na sytuację majątkową, finansową i wynik finansowy jednostki.
6. Dodanie do sprawozdania z działalności gospodarczej informacji o wynagrodzeniu biegłego rewidenta
Sprawozdania finansowe za rok obrotowy rozpoczynający się w 2008 r. w części „Dodatkowe informacje i objaśnienia” będą również musiały zawierać informację o wynagrodzeniu biegłego rewidenta lub podmiotu uprawnionego do badania sprawozdań finansowych, wypłaconym lub należnym za rok obrotowy odrębnie za:
a) obowiązkowe badanie rocznego sprawozdania finansowego,
b) inne usługi poświadczające,
c) usługi doradztwa podatkowego,
d) pozostałe usługi.
7. Szczegółowe regulacje dotyczące usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych
W 2008 r. należy spodziewać się wydania rozporządzeń dotyczących nowego rozdziału w ustawie o rachunkowości (rozdziału 8a, który wejdzie w życie od 1 stycznia 2009 r.) w sprawie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. W formie rozporządzeń będą uregulowane:
l wykaz dokumentów składanych przez osoby ubiegające się o wydanie certyfikatu księgowego, uwzględniając możliwość składania urzędowo poświadczonych kopii dokumentów,
l wzór certyfikatu księgowego oraz sposób postępowania przy wydawaniu duplikatów certyfikatów księgowych w przypadku ich utraty, a także wysokość opłaty, uwzględniając uzasadnione koszty wydania duplikatu,
l wykaz dokumentów składanych przez osoby ubiegające się o zakwalifikowanie do egzaminu,
l wysokość wynagrodzeń przewodniczącego, członków i sekretarzy Komisji, biorąc pod uwagę nakład ich pracy i zakres obowiązków,
l wysokość i sposób wnoszenia opłaty egzaminacyjnej oraz tryb dokonywania zwrotu opłaty, biorąc pod uwagę, że wysokość opłaty nie może być wyższa niż połowa minimalnego wynagrodzenia za pracę,
l szczegółowe zadania Komisji, przewodniczącego Komisji, sekretarzy Komisji oraz regulamin działania Komisji, biorąc w szczególności pod uwagę konieczność: precyzyjnego podziału zadań, obowiązków i odpowiedzialności w ramach Komisji, zapewnienia obiektywnego sposobu przeprowadzenia egzaminu oraz zapewnienia możliwości sprawowania efektywnego nadzoru przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych nad działalnością Komisji,
l sposób organizowania i regulamin przeprowadzenia egzaminu sprawdzającego kwalifikacje osób ubiegających się o certyfikat księgowy, szczegółowy zakres tematyczny egzaminu, uwzględniając zakres wiedzy niezbędnej do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych oraz wzór zaświadczenia, potwierdzającego zdanie egzaminu z wynikiem pozytywnym oraz sposób postępowania przy wydawaniu duplikatów zaświadczenia w przypadku jego utraty,
l wykaz dokumentów będących podstawą do dokonania zmian danych w wykazie osób, które uzyskały certyfikat księgowy, uwzględniając możliwość składania urzędowo poświadczonych kopii dokumentów.
l art. 1 pkt 3 lit. a tiret pierwszy i drugi, pkt 4, pkt 19 i pkt 47 lit. a ustawy z 23 stycznia 2008 r. o zmianie ustawy o rachunkowości (do dnia oddania „MONITORA księgowego” do druku nie opublikowano jeszcze ustawy w Dzienniku Ustaw)
Paweł Muż
ekonomista, księgowy