Dochód z transakcji związanych z kupnem i sprzedażą papierów wartościowych na giełdzie jest opodatkowany. Kwestie te reguluje art. 30b ustawy z 26 lipca 1991 r. o PIT (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.). Z przepisów tych wynika, że od dochodów uzyskanych z odpłatnego zbycia papierów wartościowych podatek wynosi 19 proc. uzyskanego dochodu.
Dochodów tych nie łączy się z dochodami opodatkowanymi według progresywnej skali PIT ze stawkami 19, 30 i 40 proc. oraz według jednolitej 19-proc. stawki przez podatników osiągających przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej.
Podatnicy tacy są natomiast zobowiązani w terminie do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym składać urzędom skarbowym odrębne zeznania o wysokości osiągniętego w roku podatkowym dochodu (poniesionej straty) z kapitałów opodatkowanych na zasadach określonych we wspomnianym art. 30b ustawy o PIT. Obowiązek ten wynika z uregulowań zawartych art. 45 ust. 1a pkt 1 ustawy o PIT.
PRZYKŁAD: ZŁOŻENIE ODRĘBNEGO ZEZNANIA PIT-38
Podatnik pracuje na podstawie umowy o pracę i jednocześnie prowadzi małą firmę konsultingową opodatkowaną liniową stawką PIT. W 2007 roku zainwestował też na giełdzie papierów wartościowych. Przepisy określają, że opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów zwolnionych oraz dochodów, od których zaniechano poboru podatku. Jeżeli podatnik uzyskuje dochody z więcej niż jednego źródła, przedmiotem opodatkowania w danym roku podatkowym jest suma dochodów ze wszystkich źródeł przychodów. Z drugiej jednak strony te same przepisy przewidują, że nie łączy się ich i nie rozlicza we wspólnym zeznaniu podatkowym, jeśli mają one różne źródła. Tak będzie w przypadku przychodów uzyskiwanych z tytułu sprzedaży papierów wartościowych i umowy o pracę oraz działalności gospodarczej opodatkowanej podatkiem liniowym. W sytuacji gdy podatnik pracuje na etacie i jednocześnie prowadzi firmę oraz przeprowadza operacje giełdowe, należy złożyć trzy zeznania roczne. Dochody z pracy na etacie łączy się w jednym zeznaniu PIT-37 i oblicza podatek według skali, czyli 19, 30 lub 40 proc., w zależności od wysokości łącznego dochodu. W przypadku działalności gospodarczej opodatkowanej podatkiem liniowym złożyć trzeba zeznanie PIT-36L. Z kolei rozliczenia dochodu (straty) z tytułu odpłatnego zbycia papierów wartościowych na giełdzie należy dokonać na oddzielnym formularzu PIT-38.
Co w zeznaniu
Zgodnie z brzmieniem regulacji zawartych w art. 30b ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, 19-procentowy podatek dochodowy pobierany jest od dochodów uzyskanych m.in. z odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych, i z realizacji praw z nich wynikających. Do rozliczeń podatkowych służy PIT-38. Formularz ten przeznaczony jest dla podatników, którzy w roku podatkowym uzyskali przychody z tytułu odpłatnego zbycia: papierów wartościowych, pożyczonych papierów wartościowych (sprzedaż krótka), pochodnych instrumentów finansowych oraz realizacji praw z nich wynikających, udziałów w spółkach mających osobowość prawną; a także objęcia udziałów (akcji) w spółkach mających osobowość prawną albo wkładów w spółdzielniach w zamian za wkład niepieniężny w innej postaci niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część.
Nie trzeba płacić podatku od akcji nabytych przed 1 stycznia 2004 r.
Podatek od dochodu
Podatek płacony jest od dochodu. Jest nim przychód pomniejszony o koszty.
Podstawową kategorię kosztów uzyskania przychodów stanowią wydatki na nabycie akcji (niekoniecznie odpłatny zakup). Koszty te są bezpośrednio przypisane do konkretnych transakcji kapitałowych, więc podatnicy z reguły nie powinni mieć problemów z ich identyfikacją. W przypadku transakcji giełdowych stosowne informacje zawarte są w deklaracjach PIT-8C, przesyłanych przez biura maklerskie. W przypadku obrotu akcjami na rynku pozagiełdowym odpowiednich wyliczeń należy dokonać samodzielnie - na przykład na podstawie informacji zawartych w umowie kupna sprzedaży.
Do kosztów uzyskania przychodu ze sprzedaży akcji zalicza się nie tylko wydatki na ich nabycie, ale również inne faktycznie poniesione. Mogą to być m.in. koszty prowizji maklerskich, wydatki związane z kredytem na zakup akcji czy opłaty za dostęp do serwisów notowań giełdowych.
PRZYKŁAD: ODLICZENIE STRATY W PIT-38
W rozliczeniu za 2006 rok wykazałem stratę z inwestycji giełdowych w wysokości 100 tys. zł. Nie miałem też żadnych innych dochodów. W 2007 roku inwestycje przyniosły mi 40 tys. dochodu, od którego muszę zapłacić podatek. Czy od dochodu tego wolno mi odjąć stratę wykazaną w poprzednim roku? Czy pozostała kwota może pomniejszyć dochód z pracy?
Straty ze zbycia akcji, papierów wartościowych czy pochodnych instrumentów finansowych podlegają rozliczeniu na zasadach ogólnych, czyli dokładnie takich samych, na jakich rozliczają je podatnicy prowadzący działalność gospodarczą. Podatnik ma więc prawo obniżyć o nie dochód uzyskany w najbliższych kolejno po sobie następujących pięciu latach podatkowych, z tym że wysokość obniżenia w którymkolwiek z tych lat nie może przekroczyć 50 proc. kwoty straty.
Jeżeli podatnik wykazał w 2006 roku stratę na sprzedaży akcji w wysokości 100 tys. zł, ma możliwość rozliczenia jej do 2011 roku, z tym że jednorazowo w ciągu roku podatkowego może on obniżyć dochód o maksymalnie 50 tys. zł. Czyli w zeznaniu za 2007 rok może odpisać maksymalnie 50 tys. zł. Oczywiście warunkiem wykorzystania straty jest osiągnięcie dochodu w danym roku podatkowym. W tym przypadku, skoro dochód to 40 tys. zł, w zeznaniu uda się odpisać tylko tyle.
Trzeba też pamiętać, że osoba fizyczna ma możliwość potrącenia straty jedynie z dochodu uzyskanego w ramach tego samego źródła - strata poniesiona przy sprzedaży akcji, papierów wartościowych czy pochodnych instrumentów finansowych może więc być potrącona jedynie z dochodów uzyskanych z kapitałów pieniężnych oraz praw majątkowych. Nie można ich odliczyć od dochodów z pracy.
I ostatnia ważna rzecz. Z uwagi na mechanizm opodatkowania tych dochodów uwzględnienie straty w kolejnych latach podatkowych możliwe jest jedynie w zeznaniu rocznym. Podatnik ma prawo obniżyć dochód o straty z lat ubiegłych, jeśli wykazał je w zeznaniach za poprzednie lata (formularz PIT-38).
Jeśli zamiast dochodu podatnik poniósł stratę, może ją w zeznaniu rozliczyć.
Czego nie trzeba wykazać
Poza rozliczanym w zeznaniu PIT-38 podatkiem od dochodów kapitałowych płacimy także inny podatek związany z inwestycjami kapitałowymi i oszczędnościami (tzw. podatek Belki). Ma on charakter podatku zryczałtowanego, który rozliczany jest przez płatników i pobierany według stawki 19 proc. Oznacza to, że ani tego podatku, ani opodatkowanych nim przychodów nie wykazuje się w zeznaniu rocznym PIT-38 (gdy podatek został pobrany przez płatnika). Taki zryczałtowany podatek pobierany jest:
l z odsetek od pożyczek, z wyjątkiem gdy udzielanie pożyczek jest przedmiotem działalności gospodarczej,
l z odsetek i dyskonta od papierów wartościowych,
l z odsetek lub innych przychodów od środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku podatnika lub w innych formach oszczędzania, przechowywania lub inwestowania, prowadzonych przez podmiot uprawniony na podstawie odrębnych przepisów, z wyjątkiem środków pieniężnych związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą,
l z dywidend i innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych,
l od dochodu z tytułu udziału w funduszach kapitałowych,
l od kwot wypłacanych po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub spadkobiercy, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych,
l od dochodu członka pracowniczego funduszu emerytalnego z tytułu przeniesienia akcji złożonych na rachunku ilościowym do aktywów tego funduszu,
l z tytułu zbycia prawa poboru akcji nowej emisji przez pracowniczy fundusz emerytalny w imieniu członka funduszu,
l od kwot jednorazowo wypłacanych przez otwarty fundusz emerytalny członkowi funduszu, któremu rachunek funduszu otwarto w związku ze śmiercią jego współmałżonka,
l od dochodu oszczędzającego na indywidualnym koncie emerytalnym z tytułu zwrotu, w rozumieniu przepisów o indywidualnych kontach emerytalnych, środków zgromadzonych na tym koncie,
l od dochodu uczestnika pracowniczego programu emerytalnego z tytułu zwrotu środków zgromadzonych w ramach programu, w rozumieniu przepisów o pracowniczych programach emerytalnych.
Można odliczyć 1 procent
W części H formularza PIT-38 można wnioskować o przekazanie 1 proc. podatku na rzecz organizacji pożytku publicznego (OPP). Naczelnik urzędu skarbowego - na wniosek podatnika - przekazuje na rzecz OPP kwotę w wysokości nieprzekraczającej 1 proc. podatku należnego wynikającego z zeznania podatkowego, po zaokrągleniu do pełnych dziesiątek groszy w dół. Wskazanie w zeznaniu podatkowym OPP poprzez podanie jej nazwy i numeru wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego traktuje się na równi ze złożeniem wniosku. Zgodnie z przepisami ustawy o PIT można wskazać tylko jedną organizację, znajdującą się w wykazie organizacji pożytku publicznego. Listę takich organizacji zawiera obwieszczenie ministra pracy i polityki społecznej z 28 grudnia 2007 r. w sprawie wykazu organizacji mających status organizacji pożytku publicznego na 30 listopada 2007 r.
Ważne!
Jeżeli podatnik sprzedaje akcje nabyte po różnych cenach i nie można określić ich ceny nabycia, przy ustalaniu dochodu stosuje się księgową metodę FIFO (ang. First In First Out), według której najpierw sprzedawane są papiery kupione najwcześniej
KRYSTYNA GÓRCZAK
Podstawa prawna
l Art. 21 ust. 1 pkt 105, art. 22, art. 30b, ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).