Prawo do odliczenia podatku naliczonego stanowi jedno z podstawowych uprawnień podatnika VAT. Pozwala ono na realizację fundamentalnej zasady neutralności VAT, która oznacza, że ciężar podatku zostaje przeniesiony na ostatecznych odbiorców towarów lub usług, czyli konsumentów. Zgodnie z art. 87 ust. 1 ustawy o VAT w przypadku gdy w danym okresie rozliczeniowym łączna kwota podatku naliczonego przewyższa kwotę podatku należnego, podatnik ma prawo do obniżenia o tę różnicę kwoty podatku należnego za następne okresy (zwrot pośredni). Podatnik może również wnioskować o zwrot różnicy na rachunek bankowy (zwrot bezpośredni). Od wyłącznej decyzji podatnika zależy to, czy nadwyżka podatku naliczonego nad należnym zostanie mu zwrócona na rachunek bankowy, czy przeniesiona do rozliczenia na następny okres rozliczeniowy. Termin bezpośredniego zwrotu nadwyżki VAT naliczonego nie jest jednolity.
Termin podstawowy
W zależności od wskazanych w ustawie o VAT okoliczności zwrot podatku naliczonego może nastąpić na rachunek bankowy podatnika w terminie 180, 60 lub 25 dni, przy czym żądane przez podatnika kwoty zwrotu mogą podlegać różnym terminom zwrotu. Zgodnie z art. 87 ust. 2 zwrot różnicy podatku następuje na rachunek bankowy podatnika w banku mającym siedzibę na terytorium kraju wskazanym w zgłoszeniu identyfikacyjnym w terminie 60 dni od dnia złożenia rozliczenia przez podatnika. W przypadku jednak gdy zasadność zwrotu wymaga dodatkowego sprawdzenia, naczelnik urzędu skarbowego może przedłużyć ten termin do czasu zakończenia postępowania wyjaśniającego. Jeżeli przeprowadzone postępowanie wykaże zasadność zwrotu, organ podatkowy wypłaca podatnikowi należną kwotę wraz z odsetkami.
Ustawodawca, ustanawiając 60-dniowy termin zwrotu podatku naliczonego, jednocześnie zastrzegł jednak wiele przypadków, w których termin ten ulega wydłużeniu do 180 dni. W rezultacie analiza obowiązujących przepisów wskazuje, że zwrot w terminie 60 dni ma charaktery wyjątkowy, a zasadniczym terminem zwrotu nadwyżki podatku naliczonego nad należnym jest termin 180 dni.
Zwrot różnicy VAT w terminie 60 dni od dnia złożenia deklaracji zasadniczo następuje jedynie w zakresie tej części żądanego zwrotu, która odpowiada kwocie stanowiącej sumę:
- podatku naliczonego związanego z nabyciem towarów lub usług zaliczanych do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji,
- podatku naliczonego związanego z nabyciem gruntów i praw wieczystego użytkowania gruntów, pod warunkiem że zostały zaliczone do środków trwałych nabywcy,
- kwoty stanowiącej 22 proc. obrotu podatnika opodatkowanego stawkami niższymi niż 22 proc. (a zatem 0,3 lub 7 proc.), w tym obrotu z tytułu otrzymania należności (zaliczek, przedpłat itd.), dla którego obowiązek podatkowy powstaje zgodnie z art. 19 ust. 12 albo art. 20 ust. 3, pod warunkiem przedstawienia w urzędzie skarbowym zabezpieczenia majątkowego zgodnie z ustawowymi wytycznymi,
- kwoty stanowiącej 22 proc. obrotu z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług przez podatnika poza terytorium kraju.
Kwota zwrotu przewyższająca tak określoną wartość podlega zwrotowi w wydłużonym terminie 180 dni. Warto wskazać, że określony w powyższy sposób limit kwoty zwrotu w terminie 60 dni może jednak ulec podwyższeniu na umotywowany wniosek podatnika złożony razem z deklaracją. Dotyczy to przypadku, gdy podwyższenie kwoty zwrotu uzasadnione jest sezonowością produkcji lub wykonywanych usług bądź skupu produktów rolnych.
Zwrot podatku naliczonego w terminie 60 dni może również nastąpić w wyniku umotywowanego wniosku podatnika, w przypadku gdy podatnik, dokonując dostawy towarów lub świadczenia usług poza terytorium kraju, nie dokonuje w kraju żadnej transakcji sprzedaży opodatkowanej.
Skrócenie terminu zwrotu
Zgodnie z art. 87 ust. 6 ustawy o VAT 60-dniowy termin zwrotu różnicy podatku w związku realizacją przez podatnika obrotu opodatkowanego obniżonymi stawkami VAT lub dokonaniem zakupu środków trwałych (wartości niematerialnych i prawnych) podlegających amortyzacji może ulec skróceniu do 25 dni licząc od złożenia rozliczenia. Urząd skarbowy skraca termin zwrotu na umotywowany wniosek podatnika złożony wraz z deklaracją podatkową, w przypadku gdy kwoty podatku naliczonego wykazane w deklaracji wynikają z:
- faktur dokumentujących kwoty należności, które zostały w całości zapłacone bezpośrednio podatnikowi będącemu wystawcą faktury,
- dokumentów celnych oraz decyzji wydanych przez naczelnika urzędu celnego, jeżeli kwoty podatku zostały przez podatnika zapłacone,
- wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów lub importu usług lub dostawy towarów, dla której podatnikiem jest ich nabywca, jeżeli w deklaracji podatkowej została wykazana kwota podatku należnego od tych transakcji.
Podkreślić należy, że jeżeli zasadność zwrotu w terminie 25 dni wymaga dodatkowego sprawdzenia, naczelnik urzędu skarbowego może przedłużyć ten termin do czasu zakończenia postępowania wyjaśniającego. Jeżeli przeprowadzone postępowanie wykaże zasadność zwrotu, urząd skarbowy wypłaca podatnikowi należną kwotę wraz z odsetkami (liczonymi od 26 dnia od złożenia wniosku wraz z deklaracji) w wysokości odpowiadającej opłacie prolongacyjnej stosowanej w przypadku odroczenia terminu płatności podatku lub jego rozłożenia na raty.
W każdym przypadku, gdy w stosunku do całości lub części nadwyżki podatku naliczonego nad należnym termin zwrotu różnicy podatku w świetle ustawy o VAT wynosi 180 dni, podatnik może wraz z deklaracją złożyć umotywowany wniosek o skrócenie terminu zwrotu do 60 dni. Jest to możliwe, jeżeli podatnik spełnia opisane powyżej wymogi określone w art. 87 ust. 6 pkt 1-3. W przypadku spełnienia tych warunków i umotywowania wniosku o skrócenie terminu zwrotu różnicy podatku urząd skarbowy zobowiązany jest uwzględnić wniosek podatnika i dokonać zwrotu w krótszym terminie. Organ podatkowy ma jednak możliwość wszczęcia postępowania sprawdzającego, co spowoduje wydłużenie terminu zwrotu.
Wymogi ustawowe
Ustawodawca w art. 87 ust. 6 uzależnił możliwość otrzymania zwrotu w krótszym 25- lub 60-dniowym terminie od zapłaty kwoty podatku naliczonego wykazanej w deklaracji. Dodatkowo ustawodawca dokonał zastrzeżenia, że w przypadku gdy podatek naliczony wynika z otrzymanych przez podatnika faktur, konieczne jest, aby zapłata należności z tych faktur nastąpiła w całości bezpośrednio podatnikowi będącemu wystawcą faktury, z uwzględnieniem art. 22 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Wyjaśnijmy, że przepis ten stanowi, iż dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem rachunku bankowego przedsiębiorcy w każdym przypadku, gdy stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca, oraz jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza równowartość 15 tys. euro. Kwotę tę, przelicza się na złote według średniego kursu walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym dokonano transakcji.
UMOTYWOWANY WNIOSEK
Urząd skarbowy zwraca podatek naliczony zamiast w terminie 60 dni - w terminie 25 dni, a w przypadku kwot podlegających zwrotowi w terminie - 180 dni - w terminie 60 dni na umotywowany wniosek podatnika, który spełnia wymogi określone w art. 87 ust. 6 pkt 1-3. Umotywowanie wniosku przez podatnika oznacza konieczność wykazania przez niego spełnienia warunków, od których szybszy zwrot został uzależniony. Ocenie naczelnika urzędu skarbowego podlega sam fakt spełnienia przez podatnika powyższych wymogów.
PRZYKŁAD
TERMINY ZWROTU
Podatnik dokonuje transakcji sprzedaży opodatkowanych zarówno stawkami 7 jak i 22-proc. W tym przypadku zwrot różnicy VAT nastąpi w dwóch terminach - 60 i 180 dni. Przy opodatkowaniu stawkami niższymi niż stawka podstawowa zwrot przysługuje w ciągu 60 dni, przy czym kwota zwrotu nie może przekraczać 22 proc. obrotu opodatkowanego stawkami niższymi niż podstawowa. W pozostałej części podatnikowi przysługuje prawo do zwrotu w ciągu 180 dni.
MAGDALENA MAJKOWSKA
PODSTAWA PRAWNA
- Art. 87 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54, poz. 535 z późn. zm.).