Omawiając problematykę otrzymania dotacji na gruncie regulacji ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, należy wskazać zarówno na przepisy ustalające zasady opodatkowania, jak i na kluczowe dla opodatkowania tym podatkiem reguły określające uprawnienie w zakresie odliczenia podatku naliczonego. Tym samym trzeba omówić zagadnienie opodatkowania dotacji oraz kwestię uprawnienia do odliczenia podatku naliczonego wynikającego z nabycia towarów lub usług sfinansowanych w całości lub części otrzymaną dotacją.
Czy dotacja podlega opodatkowaniu
Zgodnie z art. 5 ust 1 ustawy o VAT opodatkowaniu podlegają: odpłatna dostawa towarów, odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, a także wewnątrzwspólnotowa dostawa i wenątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju oraz eksport i import towarów.
Tym samym można zauważyć, iż pojęcie dotacji rozumianej w myśl definicji wyrażonej „Słownikiem języka polskiego” PWN jako bezzwrotna pomoc finansowa udzielona przedsiębiorstwu, instytucji lub organizacji ze środków publicznych nie mieści się w wyrażonym art. 5 ust 1 ustawy o VAT katalogu czynności podlegających opodatkowaniu. Niemniej jednak przytoczenia wymaga norma wyrażona w art. 29 ust. 1 powołanej ustawy, zgodnie z którą (z zastrzeżeniem art. 29 ust. 2-22, art. 30-32, 119 oraz art. 120 ust. 4 i 5) podstawę opodatkowania stanowi obrót rozumiany jako kwota należna z tytułu sprzedaży pomniejszona o wartość podatku należnego obejmująca całość należnego od nabywcy świadczenia, a co szczególnie istotne pod kątem omawianej problematyki - powiększona o otrzymane dotacje, subwencje lub inne dopłaty mające bezpośredni wpływ na cenę (kwotę należną) towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika, pomniejszone o kwotę należnego podatku. Konsekwencję powyższych norm stanowi zatem wniosek, iż otrzymana dotacja stanowi element wchodzący w skład podstawy opodatkowania VAT wyłącznie w sytuacji, w której jej otrzymanie ma bezpośredni wpływ na cenę dostarczanego towaru lub świadczonej usługi (np. część należnej ceny dostarczanego przez podatnika towaru finansowana jest za pomocą dotacji). Tym samym należy stwierdzić, iż dotacja, która nie ma bezpośredniego wpływu na cenę dostarczanego towaru lub świadczonej usługi (a za taką niewątpliwie należy uznać dotację otrzymaną ze środków unijnych na cele inwestycyjne podatnika), nie podlega opodatkowaniu VAT. Pogląd taki znajduje również potwierdzenie w opinii Ministra Finansów, który interpretacją z 30 grudnia 2004 r. (PP3-812-1341/2004/BL) skierowaną do Dyrektorów Izb Skarbowych oraz Dyrektorów Urzędów Kontroli Skarbowej, stwierdził, iż: „... otrzymana dotacja, subwencja lub inna dopłata o podobnym charakterze, niemająca bezpośredniego wpływu na wartość dostawy lub usługi, nie wchodzi do podstawy opodatkowania podatkiem od towarów i usług”.
Dotacja a podatek naliczony
Odrębnym zagadnieniem wymagającym omówienia jest problematyka uprawnienia do odliczenia podatku naliczonego wynikającego z nabycia towarów sfinansowanego otrzymaną przez podatnika dotacją. Zgodnie z art. 86 ust. 1 w zakresie, w jakim nabyte towary lub usługi wykorzystywane są dla wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi (w rozumieniu art. 15 ustawy) przysługuje prawo do obniżenia podatku należnego o wartość podatku naliczonego (z zastrzeżeniem regulacji szczególnych art. 114, art. 119 ust. 4, art. 120 ust. 17 i 19 oraz art. 124). Ponieważ jednak obowiązujące przepisy ustalają również wiele przypadków, których zaistnienie wyłącza lub ogranicza stosowanie powyższego uprawnienia, przytoczenia wymaga treść art. 88 ust. 1 pkt 2 ustawy, w myśl którego obniżenia kwoty lub zwrotu różnicy podatku naliczonego nie stosuje się w stosunku do towarów lub usług, jeżeli wydatki na ich nabycie nie mogły być zaliczone do kosztów uzyskania przychodów w rozumieniu przepisów ustaw o podatkach dochodowych, z wyjątkiem jednak sytuacji, w której brak możliwości zaliczenia wydatku do kosztów uzyskania przychodów pozostaje w bezpośrednim związku ze zwolnieniem od podatku dochodowego. Artykuł 88 ust. 3 pkt 1 i 2 ustawy o VAT stanowi, iż wyłączenie to nie znajduje zastosowania w przypadku wydatków związanych z nabyciem towarów zaliczanych przez podatnika do środków trwałych podlegających amortyzacji oraz gruntów i praw wieczystego użytkowania gruntów, a także wydatków związanych z nabyciem towarów i usług zaliczanych u podatnika do środków trwałych niepodlegających amortyzacji, jeżeli fakt ten pozostaje w ścisłym związku ze zwolnieniem od podatku dochodowego. Z kolei, zgodnie z regulacjami ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (art. 23 ust. 1 pkt 56), jak też ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (art. 16 ust. 1 pkt 58) nie uznaje się za koszty uzyskania przychodów wydatków pochodzących z powołanych tymi przepisami przychodów zwolnionych od podatku, w tym również wskazanych tymi normami dotacji.
Jeżeli zatem podstawę dla dokonania odliczenia podatku naliczonego stanowi nabycie towaru lub usługi, które nie pozwala na zaliczenie poniesionych wydatków do kosztów uzyskania przychodów, to z wyłączeniem przypadków wyrażonych regulacjami art. 88 ust. 3 ustawy o VAT podatnik nie może dokonać odliczenia podatku naliczonego. W efekcie, ponieważ dyspozycja art. 88 ust. 3 pkt 1 uchyla stosowanie art. 88 ust. 1 pkt 2, to w stosunku do nabytych za pomocą otrzymanej dotacji urządzeń na potrzeby przyszłej produkcji, które zostaną zaliczone przez podatnika do środków trwałych podlegających amortyzacji, podatnikowi przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego na warunkach określonych przepisami ustawy o VAT, bez względu na to, iż ich nabycie zostało sfinansowane z pomocą otrzymanej dotacji.
PRZYKŁAD
Podatnik VAT otrzymał dotację w wysokości 50 000 PLN stanowiącą dofinansowanie nabycia maszyny na potrzeby produkcji o wartości 122 000 PLN (wraz z VAT - 22 proc.). Nabyte urządzenie jest wykorzystywane dla potrzeb prowadzenia produkcji opodatkowanej VAT i zostało ujęte w ewidencji środków trwałych oraz poddane amortyzacji.
Przedstawiony stan faktyczny wyczerpuje przesłanki wskazane art. 86 ust. 1 oraz art. 88 ust. 3 pkt 1 ustawy o VAT. Tym samym podatnik może na zasadach ogólnych dokonać odliczenia podatku naliczonego wynikającego z nabycia maszyny, jeżeli urządzenie to stanowi jego środek trwały. W stosunku do nabytych towarów i usług stanowiących podlegający amortyzacji środek trwały podatnika nie znajduje bowiem zastosowania regulacja art. 88 ust. 1 pkt 2, która wyłącza możliwość odliczenia podatku naliczonego wynikającego z nabycia towarów lub usług, jeżeli wydatki poniesione na to nabycie nie mogą zostać zaliczone do kosztów uzyskania przychodów. W efekcie, jeżeli nie zachodzą inne okoliczności ograniczające lub wyłączające uprawnienie podatnika do odliczenia podatku naliczonego (np. nabycie środka trwałego związane jest ze sprzedażą zwolnioną od podatku), podatnik może dokonać odliczenia całej wartości podatku naliczonego w wysokości 22 000 PLN.
Warto dodać, iż opinia taka znajduje potwierdzenie w licznych orzeczeniach z zakresu prawa podatkowego. Przykładowo Urząd Skarbowy Warszawa Ursynów publikowaną interpretacją z 17 lipca 2007 r. (sygn. 1438/443/218-95/2007/PG) w omawianej sprawie stwierdził: „... fakt otrzymania dotacji przez podatnika pozostaje bez wpływu na rozliczenie podatku naliczonego, jeżeli dokonane zakupy są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, a o możliwości odliczenia podatku decydować będzie wyłącznie spełnienie art. 86 ust. 1 ustawy o VAT - tj. związek dokonywanych zakupów ze sprzedażą opodatkowaną”.
Wnioski końcowe
Obowiązujące regulacje ustawy z 11 marca 2004 r. wskazują na dotację jako element zwiększający podstawę opodatkowania podatkiem od towarów i usług wyłącznie w sytuacji, w której pomiędzy otrzymaną dotacją a dostawą towarów lub świadczeniem usług zachodzi bezpośredni związek mający wpływ na cenę dostawy lub usługi. Zatem, ponieważ dotacja, której przeznaczeniem jest sfinansowanie w całości lub części ponoszonych przez podatnika wydatków inwestycyjnych, nie spełnia warunków wyrażonych art. 29 ust. 1 ustawy, to należy stwierdzić, iż nie podlega ona opodatkowaniu. Warto podkreślić, iż fakt nabycia przez podatnika urządzeń na potrzeby prowadzonej produkcji z pomocą otrzymanej na ten cel dotacji pozostaje bez związku z prawem do dokonania odliczenia podatku naliczonego, jeżeli nabyte urządzenia stanowią podlegające amortyzacji środki trwałe podatnika.
Podstawa prawna:
art. 5 ust. 1, art. 29 ust. 1, art. 86 ust. 1, art. 88 ust. 1 pkt 2, ust. 3 pkt 1 i 2 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 54, poz. 535 z późn.zm.).