1. Czym grozi niezapłacenie w terminie VAT
Podatek od towarów i usług jest podatkiem najbardziej wrażliwym na problemy związane z płynnością płatniczą. Zakłócenia w otrzymaniu należności z tytułu dokonanej sprzedaży, skutkujące np. brakiem płatności bądź wydłużeniem terminu zapłaty, mogą wpływać negatywnie na możliwość terminowego wywiązania się przez podatnika z zapłaty VAT zawartego w należnościach, w stosunku do których kontrahent pozostaje w zwłoce.
Jeżeli jest to sytuacja o charakterze przejściowym, krótkotrwałym, to skutki, jakie poniesie podatnik w związku z opóźnieniem w zapłacie VAT do urzędu skarbowego, ograniczą się jedynie do podatkowych odsetek za zwłokę czy ewentualnie kosztów upomnienia. Jeżeli natomiast brak zapłaty VAT w ustawowym terminie ma charakter trwale przedłużający się, podatnik może ponieść dodatkowe koszty, które istotnie przewyższą kwotę głównego zobowiązania wobec urzędu skarbowego.
Postępowanie egzekucyjne
Brak zapłaty VAT może się zakończyć dla podatnika wszczęciem postępowania egzekucyjnego. Koszty czynności podjętych przez dział egzekucyjny urzędu skarbowego obciążają podatnika i obejmują: opłatę manipulacyjną, opłaty za dokonane czynności egzekucyjne oraz wydatki poniesione przez urząd skarbowy. Na przykład w przypadku egzekucji zaległości podatkowej z rachunku bankowego wysokość obciążenia egzekucyjnego będzie stanowiła kwotę w wysokości 6% od sumy zobowiązania głównego VAT wraz z odsetkami za zwłokę (5% - koszty egzekucyjne, 1% - opłata manipulacyjna). Egzekucja z rachunku bankowego jest często spotykaną formą zajęcia komorniczego, ale trzeba brać pod uwagę, że poborca podatkowy może wykorzystać inną formę zajęcia, a „rachunek” przez niego wystawiony może być wyższy.
Czy układ ratalny wstrzymuje egzekucję
Złożenie wniosku o rozłożenie na raty zaległości podatkowej nie wstrzymuje egzekucji. Dotyczy to zarówno przypadku, w którym postępowanie egzekucyjne zostało wszczęte przed złożeniem do urzędu skarbowego wniosku o układ ratalny, jak i po jego złożeniu, ale jeszcze przed wydaniem pozytywnej decyzji o rozłożeniu na raty zobowiązania podatkowego. Postępowanie egzekucyjne ulega zawieszeniu dopiero w sytuacji, kiedy urząd skarbowy wyda decyzję o rozłożeniu na raty zaległości podatkowej, co wynika z art. 56 § 1 pkt 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym.
Kara grzywny za wykroczenie skarbowe
W sytuacji, w której podatnik uporczywie nie wpłaca VAT w terminie, może zostać ukarany na podstawie art. 57 § 1 k.k.s. karą grzywny za wykroczenie skarbowe. Kara ta może być wymierzona w granicach od jednej dziesiątej do dwudziestokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia. Jeżeli uwzględnimy obecnie obowiązujące minimalne wynagrodzenie, czyli 1126 zł, to kara grzywny za wykroczenie skarbowe może być wymierzona w granicach od 112,60 zł do 22 520 zł.
Na przesłanki stosowania kary grzywny na podstawie wymienionego przepisu wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z 27 marca 2003 r., sygn. akt I KZP 2/03, w którym stwierdził, że: „(...) uporczywe niepłacenie podatku to bądź długotrwałe, niekoniecznie powtarzające się, a więc i jednorazowe, lecz długie opóźnienie w jego uregulowaniu, bądź też wielokrotne, powtarzające się niepłacenie podatku w terminie”. W postanowieniu tym podkreślił również, że: „w art. 57 § 1 k.k.s. nie chodzi bowiem wcale o karalność uszczuplenia należności publicznoprawnej, ale o naruszenie prawnego obowiązku regulowania takiej należności (gdy jest ona podatkiem) w terminie wskazanym przez ustawę, (...), gdy dochodzi do uporczywego naruszenia tego obowiązku”.
WAŻNE!
Jeśli podatnik uporczywie nie wpłaca VAT w ustawowym terminie, może zostać ukarany na podstawie art. 57 § 1 k.k.s. karą grzywny za wykroczenie skarbowe.
2. Jak uniknąć przykrych konsekwencji wynikających z niezapłacenia VAT
Jezeli podatnik stwierdzi, że wystąpią trudności z zapłatą VAT, powinien się zastanowić nad rozłożeniem tego zobowiązania na raty. Inicjatywa zawarcia układu ratalnego z fiskusem musi wyjść w tym przypadku od podatnika.
Na podstawie art. 67a § 1 ustawy - Ordynacja podatkowa organ podatkowy, na wniosek podatnika, w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym może:
• odroczyć termin płatności podatku lub rozłożyć zapłatę podatku na raty,
• odroczyć lub rozłożyć na raty zapłatę zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę lub odsetki określone w decyzji organu podatkowego,
• umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną.
Elementy, jakie powinno zawierać podanie (w tym wniosek) składane do urzędu skarbowego, określone zostały w art. 168 ustawy - Ordynacja podatkowa. Wniosek powinien zawierać co najmniej:
• treść żądania,
• wskazanie osoby, od której pochodzi, oraz jej adresu (miejsca zamieszkania lub pobytu, siedziby albo miejsca prowadzenia działalności).
Ponadto wniosek o rozłożenie na raty VAT powinien zawierać również: datę i miejsce sporządzenia pisma, określenie naczelnika urzędu skarbowego, do którego kierowane jest podanie, podać warunki, na jakich podatnik chciałby spłacić VAT (wysokość i terminy poszczególnych wpłat).
Zaproponowany przez podatnika sposób rozłożenia zapłaty VAT na raty nie musi być ustalony w ten sposób, że całość zobowiązania będzie spłacana w równych ratach (np. po 5000 zł każda) czy w tych samych terminach (np. zawsze do 20 dnia miesiąca). Podatnik powinien przedstawić taki harmonogram spłaty, który umożliwi mu wywiązanie się z obowiązku zapłaty VAT. Musi więc zaproponować system spłaty w kwotach i terminach dostosowanych do swoich możliwości wynikających z warunków prowadzenia działalności.
WAŻNE!
Podatnik powienien zaproponować we wniosku o rozłożenie na raty taki harmonogram spłaty, który umożliwi mu wywiązanie się z obowiązku zapłaty VAT.
Wniosek musi oczywiście zawierać uzasadnienie „ważnego interesu podatnika”. W tym celu należy przedstawić: okoliczności, które uniemożliwiają zapłatę VAT w ustawowym terminie, oraz sytuację finansowo-ekonomiczną, która na to wpływa. Interes podatnika powinien być wskazany w sposób wyczerpujący, a nie ogólnikowy. Dla przykładu we wniosku nie wystarczy napisać, że sytuacja podatnika jest zła i dlatego prosi o rozłożenie VAT na raty. Urząd skarbowy może bowiem rozłożyć podatek lub zaległość podatkową tylko w przypadku uzasadnionym ważnym interesem podatnika albo interesem publicznym. Zatem decyzja organu podatkowego w przedmiocie rozłożenia na raty zobowiązania podatkowego oparta jest na konstrukcji uznania administracyjnego. To podatnik musi wskazać na okoliczności uzasadniające przyznanie ulgi w postaci rozłożenia na raty tego zobowiązania. Wskazane jest przy tym, aby popierać argumenty przedstawione we wniosku odpowiednimi dowodami.
NSA w wyroku z 21 lutego 2008 r., sygn. akt II FSK 1812/06, podkreślił, że: „Zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego przyjmuje się, że rozłożenie na raty zapłaty podatku lub zaległości podatkowej jest instytucją o charakterze wyjątkowym, bowiem zasadą jest terminowe płacenie zobowiązań podatkowych.Jako przesłankę rozłożenia zapłaty zobowiązania podatkowego należy zaliczyć >ważny interes podatnika<, a więc taki interes, który musi istnieć obiektywnie, a nie wyłącznie w przekonaniu podatnika składającego wniosek o przyznanie ulgi. O istnieniu ważnego interesu podatnika nie decyduje subiektywne przekonanie podatnika, lecz decydować powinny kryteria zobiektywizowane, zgodne z powszechnie aprobowaną hierarchią wartości (...)”.
Wniosek taki powinien również spełniać wymogi ustalone w przepisach szczególnych. Dotyczy to m.in. obowiązku posługiwania się NIP na wszelkich dokumentach związanych z wykonaniem zobowiązań podatkowych, dlatego nie można pominąć faktu, że obowiązkowym elementem składanego wniosku będzie również NIP podatnika VAT.
WAŻNE!
Wniosek o rozłożenie na raty VAT musi zawierać uzasadnienie ważnego interesu podatnika oraz interesu publicznego.
Jeżeli podatnikowi zależy na rozłożeniu VAT na raty, to musi wystąpić do urzędu skarbowego z właściwym wnioskiem przed upływem terminu płatności tego podatku. Po jego upływie VAT będzie bowiem już zaległością podatkową. Przepisy ustawy - Ordynacja podatkowa dają możliwość rozłożenia na raty zarówno podatku, jak i zaległości podatkowej wraz z odsetkami, ale jeżeli podatnik ma wiedzę co do tego, że wystąpią trudności z terminową zapłatą VAT, złożenie wniosku o rozłożenie na raty tego podatku (a nie zaległości) spowoduje, że nie poniesie on dodatkowych kosztów związanych z zapłatą podatkowych odsetek za zwłokę. Dlatego wniosek warto złożyć z wyprzedzeniem, tzn. przed upływem terminu płatności VAT.
Najczęściej stosowaną formą wnoszenia wniosku jest forma pisemna. Dopuszczalne jest także wniesienie podania drogą telegraficzną, za pomocą dalekopisu, telefaksu, środków komunikacji elektronicznej albo za pomocą formularza umieszczonego na stronie internetowej właściwego organu podatkowego lub jednostki informatycznej obsługi administracji podatkowej, umożliwiającego wprowadzenie danych do systemu teleinformatycznego tego organu lub jednostki. Możliwe jest także złożenie wniosku ustnie do protokołu, przy czym organ podatkowy zobowiązany jest potwierdzić wniesienie podania, jeżeli wnoszący je tego zażąda.
Przykład wniosku o rozłożenie na raty VAT oraz zaległości podatkowej
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
3. Ile będzie kosztował układ ratalny
Kosztem, który poniesie podatnik, w związku z przedłużeniem terminu płatności poszczególnych rat zobowiązania z tytułu VAT na podstawie decyzji wydanej przez organ podatkowy, jest opłata prolongacyjna. Podstawę jej naliczenia stanowi kwota podatku lub zaległości podatkowej.
Stawka opłaty prolongacyjnej wynosi 50% stawki odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych. Wysokość tej opłaty oblicza się z zastosowaniem stawki opłaty prolongacyjnej obowiązującej w dniu wydania decyzji. Oznacza to, że ustalona w decyzji wysokość opłat prolongacyjnych od poszczególnych rat jest stała w całym okresie spłaty zobowiązania i nie ulega żadnym zmianom, nawet jeśli w tym czasie doszłoby do zmiany, tj. zwiększenia lub zmniejszenia, wysokości odsetek podatkowych za zwłokę.
Sposób naliczania opłaty prolongacyjnej uzależniony jest od tego, czy przedmiotem decyzji o rozłożeniu na raty zobowiązania podatkowego jest podatek, czy zaległość podatkowa.
W przypadku wydania decyzji o rozłożeniu na raty zapłaty podatku opłatę prolongacyjną nalicza się od dnia następującego po upływie terminu płatności podatku do dnia, w którym upłynie termin płatności poszczególnych rat określony w decyzji.
PRZYKŁAD 1
Podatnik w dniu 18 lipca 2008 r. wniósł do urzędu skarbowego wniosek o rozłożenie na raty zobowiązania podatkowego z tyt. podatku VAT według deklaracji VAT-7 za czerwiec br. Termin płatności tego podatku upływał 25 lipca 2008 r. Podatnik wnioskował o rozłożenie VAT w kwocie 10 000 zł na 2 raty (po 5000 zł każda) z terminem płatności odpowiednio na 29 sierpnia 2008 r. i 30 września 2008 r.
Urząd skarbowy uwzględnił wniosek podatnika. 1 sierpnia 2008 r. wydał decyzję*, w której wyszczególnił następujące wysokości opłat:
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
gdzie poszczególne symbole i liczby oznaczają:
K - kwotę rozłożonego na raty podatku lub zaległości podatkowej,
L - liczbę dni, na które rozłożono na raty zapłatę podatku lub zaległości podatkowej,
O - stawkę odsetek za zwłokę w stosunku rocznym obowiązującą w dniu wydania decyzji,
S - stawkę opłaty prolongacyjnej,
365 - liczbę dni w roku,
OP - kwotę opłaty prolongacyjnej,
Oppz - kwotę opłaty prolongacyjnej po zaokrągleniu.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Jeżeli przedmiotem decyzji jest rozłożenie na raty zaległości podatkowej to wówczas opłatę prolongacyjną nalicza się za okres od dnia następującego po dniu, w którym złożono podanie w tej sprawie, do dnia, w którym upływa termin płatności poszczególnych rat. Natomiast za okres od dnia następującego po dniu upływu terminu płatności podatku do dnia wniesienia podania o rozłożenie na raty organ podatkowy nalicza odsetki za zwłokę od zaległości podatkowej.
Jeżeli podatnik dokona zapłaty raty wynikającej z decyzji przed upływem jej płatności, to fakt ten nie stanowi podstawy do obniżenia wysokości opłaty prolongacyjnej od tej raty.
PRZYKŁAD 2
Podatnik 18 lipca 2008 r. wniósł do urzędu skarbowego wniosek o rozłożenie na raty zobowiązania podatkowego z tytułu VAT według deklaracji VAT-7 za maj br. Termin płatności tego podatku upływał 25 czerwca 2008 r. Podatnik wnioskował o rozłożenie VAT w kwocie 10 000 zł na 2 raty (po 5000 zł każda) z terminem płatności odpowiednio na 29 sierpnia 2008 r. i 30 września 2008 r.
Urząd skarbowy uwzględnił wniosek podatnika. 1 sierpnia 2008 r. wydał decyzję*, w której wyszczególnił następujące wysokości opłat:
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Odsetki za zwłokę od poszczególnych rat zaległości podatkowej zostały naliczone za okres od 26 czerwca 2008 r. do 18 lipca 2008 r., z uwzględnieniem obowiązującej w tym okresie stawki 15%.
Warto również pamiętać, że o ile odsetki z tytułu zwłoki w zapłacie VAT nie będą stanowiły kosztu uzyskania przychodu w podatku dochodowym, o tyle opłata prolongacyjna taki koszt stanowi. Jest to kolejny argument przemawiający za złożeniem wniosku o rozłożenie na raty zobowiązania podatkowego w przypadku wystąpienia kłopotów z jego zapłaceniem.
4. Ewidencja księgowa
W związku z rozłożeniem na raty VAT ewidencja księgowa zdarzenia może wyglądać następująco:
1. Zobowiązanie z tyt. VAT wg deklaracji VAT-7:
Wn „Rozliczenie VAT”
Ma „Rozrachunki publicznoprawne”
(w analityce: Rozrachunki z urzędem skarbowym z tyt. VAT)
2. Odsetki za zwłokę w zapłacie zobowiązania z tyt. VAT:
Wn „Koszty finansowe”
Ma „Rozrachunki publicznoprawne”
(w analityce: Rozrachunki z urzędem skarbowym z tyt. VAT)
3. Opłata prolongacyjna z tyt. rozłożenia płatności podatku (zaległości podatkowej) na raty:
Wn „Koszty finansowe”
Ma „Rozrachunki publicznoprawne”
(w analityce: Rozrachunki z urzędem skarbowym z tyt. VAT)
4. Zapłata podatku wraz z odsetkami za zwłokę i opłatą prolongacyjną:
Wn „Rozrachunki publicznoprawne”
(w analityce: Rozrachunki z urzędem skarbowym z tyt. VAT)
Ma „Bieżący rachunek bankowy”.
• art. 64 § 1, art. 64c § 1 ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji - j.t. Dz.U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954; ost. zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 176, poz. 1243
• art. 11 ust. 1 ustawy z 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników - j.t. Dz.U. z 2004 r. Nr 269, poz. 2681; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 112, poz. 769
• art. 51 § 1, art. 67a, art. 168 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa - j.t. Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 118, poz. 745
• art. 57 § 1 ustawy z 10 września 1999 r. - Kodeks karny skarbowy - j.t. Dz.U. z 2007 r. Nr 111, poz. 765; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 66, poz. 410
• § 3, § 9 i § 11 rozporządzenia Ministra Finansów z 22 sierpnia 2005 r. w sprawie naliczania odsetek za zwłokę oraz opłaty prolongacyjnej, a także zakresu informacji, które muszą być zawarte w rachunkach - Dz.U. Nr 165, poz. 1373
Aneta Szwęch
konsultant podatkowy