Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej 1 maja 2004 r. byliśmy zobowiązani do wprowadzenia i podporządkowania krajowego porządku prawnego do wymagań Unii Europejskiej. Szczególne znaczenie ma to w przypadku podatków. W ramach Wspólnoty Europejskiej podatkami zharmonizowanymi są VAT i akcyza.
Harmonizacja podatków
Harmonizacja w ramach danego podatku oznacza, że we wszystkich 27 krajach członkowskich muszą istnieć te same zasady rozliczeń, zgodne z dyrektywami unijnymi. Środki do osiągnięcia celu dyrektywy państwa członkowskie mogą stosować indywidualnie, w zależności od możliwości i potrzeb. Ważny jest cel regulacji krajowej, który musi być zgodny z dyrektywą, a nie sposób jego osiągnięcia. Co grozi za niedostosowanie krajowych regulacji do wymagań wspólnotowych?
Jeśli dane państwo nie dostosowało na czas krajowych przepisów do aktów unijnych (każde państwo miało okresy przejściowe na dostosowanie swoich przepisów do wymagań UE), musi liczyć się z możliwością wszczęcia wobec niego postępowania, które może zakończyć się postępowaniem przed Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości. Odpowiednie organy UE mają też prawo nałożyć na niesubordynowanego członka kary finansowe.
Harmonizacja jedynie w ramach VAT i akcyzy nie oznacza, że inne podatki, np. dochodowe, nie podlegają kontroli ze strony Unii. Jeśli dane państwo członkowskie dyskryminuje obywateli UE w zakresie podatków dochodowych, można się spodziewać, że odpowiednie organy UE zwrócą się do Polski o usunięcie nieprawidłowości. O jakiej dyskryminacji mowa? W Polsce przykładem dyskryminacji może być brak możliwości rozliczania w zeznaniu PIT składek ubezpieczeniowych opłacanych za granicą. Obecnie polscy podatnicy mogą pomniejszać swój dochód lub podatek o składki ubezpieczeniowe opłacane tylko do ZUS. Nie mogą natomiast uwzględniać składek opłacanych w innym państwie UE. Na tę nieprawidłowość zwrócił uwagę Trybunał Konstytucyjny, który nakazał zmianę przepisów w tym zakresie. Zmiany te są już gotowe i mają wejść w życie 1 grudnia 2008 r. Do tego bowiem dnia Trybunał dał czas na nowelizację ustawy o PIT.
Odwołanie do prawa UE
Każde niewłaściwe dostosowanie przepisów krajowych do unijnych pozwala podatnikom na odwołanie się do prawa wspólnotowego. Kiedy można wykorzystać prawo UE? Przykładowo występując z wnioskiem o interpretację podatkową. We wniosku takim podatnik musi podać m.in. własne stanowisko w sprawie. W takim uzasadnieniu warto powołać się na korzystniejsze regulacje unijne, a także orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Jedna z czterech izb skarbowych, która ma kompetencje do wydawania interpretacji podatkowych, będzie miała obowiązek przy rozpatrywaniu takiego wniosku przeanalizować przepisy i orzecznictwo europejskie, na które powoła się podatnik. Również przy kontaktach z sądami administracyjnymi, np. przy wnoszeniu skargi, można powołać się w niej na prawo unijne. Co ważne, krajowe organy administracji publicznej mają obowiązek uwzględniać prawo wspólnotowe.
PRZYKŁAD: SPRAWA PRZED ETS
Czy podatnik ma prawo wnieść indywidualną skargę do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości?
Niestety, nie. Żadne ustalenie Trybunału Sprawiedliwości nie wpływa na prawa osoby składającej skargę, ponieważ instytucja ta nie zajmuje się rozstrzyganiem spraw indywidualnych. Europejski Trybunał Sprawiedliwości zajmuje się interpretacją prawa wspólnotowego. Może on jedynie zobowiązać państwo członkowskie do przestrzegania prawa wspólnotowego. Trzeba podkreślić, że każde indywidualne roszczenie o odszkodowanie musiałoby zostać wniesione do sądu krajowego.
Ważne!
Jeśli istnieje konflikt między prawem wspólnotowym i prawem poszczególnych krajów członkowskich UE, pierwszeństwo w stosowaniu ma prawo wspólnotowe
Komisja w obronie praw
Strażnikiem przestrzegania prawa UE jest także Komisja Europejska. Jeśli Komisja uzna, że państwo członkowskie uchybiło jednemu ze zobowiązań, które na nim ciążą na mocy Traktatu Rzymskiego, wydaje ona uzasadnioną opinię w tym przedmiocie, po uprzednim umożliwieniu temu państwu przedstawienia swych uwag (art. 226 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską). Jeśli państwo to nie zastosuje się do opinii w terminie określonym przez Komisję, może ona wnieść sprawę do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.
Z taką sytuacją mamy do czynienia w sprawie polskiej akcyzy na energię elektryczną. Komisja wszczęła wobec nas postępowanie, gdyż od 1 stycznia 2006 r. nasze regulacje w tym zakresie są niezgodne z prawem UE. W Polsce akcyzę od energii płacą wytwórcy, a powinni dostawcy.
Komisja może także wszcząć postępowanie na skutek skargi jednostki, która poniosła szkodę w wyniku naruszenia przez państwo członkowskie prawa UE. W związku z tym w prawie wspólnotowym stworzono pewną procedurę wnoszenia do Komisji skarg indywidualnych.
Jednostka ma prawo złożyć skargę na jakikolwiek środek krajowy (ustawę, rozporządzenie, decyzję administracyjną) lub praktykę, którą uważa za niezgodną z przepisem lub zasadą prawa wspólnotowego. Skarżący nie muszą przedstawić swojego formalnego zainteresowania wszczynaniem postępowania. Nie są również zobowiązani wykazać, że zostali bezpośrednio dotknięci naruszeniem. Skarga dopuszczalna jest jedynie na tej podstawie, że zarzuca się w niej naruszenie prawa wspólnotowego przez państwo członkowskie. Następnie Komisja będzie decydować o wszczęciu i prowadzeniu procedury.
PRZYKŁAD: PETYCJA DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO
Czym jest petycja do Parlamentu Europejskiego i kto może ją złożyć?
Na podstawie art. 21 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską każdy obywatel ma prawo petycji do Parlamentu Europejskiego w dowolnym języku urzędowym UE. Tym samym uzyska odpowiedź w takim samym języku. Jest to uprawnienie, dzięki któremu obywatele Unii Europejskiej mają wpływ na działanie instytucji wspólnotowych. Przedmiotem petycji do Parlamentu Europejskiego mogą być wszystkie sprawy, którymi zajmuje się Unia Europejska, czyli np. prawa człowieka, kwestie ochrony środowiska, sprawy socjalne itp.
Skargi do sądu
Ważną instytucją prawną w UE jest Europejski Trybunału Sprawiedliwości, przy którym funkcjonuje Sąd Pierwszej Instancji.
Każda osoba fizyczna lub prawna może wnieść, na tych samych warunkach, skargę na decyzje instytucji wspólnotowej, której jest adresatem, oraz na decyzje, które mimo przyjęcia w formie rozporządzenia lub decyzji skierowanej do innej osoby dotyczą jej bezpośrednio i indywidualnie.
Wniesienie skargi do Sądu Pierwszej Instancji następuje poprzez skierowanie jej w formie pisemnej do sekretarza sądu.
PRZYKŁAD: JĘZYK PROWADZENIA POSTĘPOWANIA
Podatnik chciałby wystąpić ze skargą do Sądu Pierwszej Instancji. Czy podatnik może sam wybrać język, w którym będzie prowadzone postępowanie?
Językiem postępowania może być którykolwiek z języków urzędowych Unii. Z zasady wyboru języka dokonuje skarżący. Jeżeli pozwanym jest państwo członkowskie albo osoba fizyczna posiadająca przynależność państwa członkowskiego lub osoba prawna ustanowiona w państwie członkowskim, językiem postępowania jest język urzędowy tego państwa. Jeśli w państwie tym obowiązuje kilka języków urzędowych, skarżący wybiera ten, który mu najbardziej odpowiada. Niemniej jednak językiem roboczym Sądu Pierwszej Instancji jest język francuski.
4 KROKI
Jak wygląda procedura składania skarg
1. Skarga na decyzje instytucji wspólnotowych.
Organem właściwym do rozpatrywania bezpośrednio skarg jednostek na decyzje instytucji wspólnotowych sprzecznych z prawem Unii Europejskiej jest Sąd Pierwszej Instancji.
2. Skarga na państwo członkowskie.
W przypadku naruszenia prawa wspólnotowego przez państwo członkowskie osoby fizyczne i prawne są uprawnione do wniesienia sprawy do Komisji Europejskiej. Komisja, uznając skargę za zasadną, może w rezultacie wnieść skargę do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.
3. Odwołanie Polaka do instytucji Wspólnoty.
Jeśli dana kwestia nie jest objęta zakresem prawa Unii Europejskiej, obywatele Polski nie mogą odwoływać się do instytucji wspólnotowych.
4. Procedura naruszenia.
Procedura naruszenia zobowiązuje państwo członkowskie do przestrzegania prawa UE. Skarżący powinni wnosić indywidualne roszczenia za poniesione szkody przed krajowymi sądami, powołując się bezpośrednio na przepisy prawa wspólnotowego.
GDZIE ZŁOŻYĆ SKARGĘ NA NARUSZENIE PRAWA UE
Formularz lub pismo przedstawiające sprawę należy kierować do Komisji na adres
Commission of the European Communities
(Attn: Secretary-General)
Rue de la Loi 200
B-1049 Brussels, Belgium
GDZIE ZŁOŻYĆ SKARGĘ DO SĄDU PIERWSZEJ INSTANCJI
Sekretariat Sądu Pierwszej Instancji
Bd Konrad Adenauer
L-2925 Luxembourg
Tel. (352) 4303-1
faks: (352) 43 37 66
e-mail: ECJ.Registry@curia.eu.int
Źródło: Urząd Komitetu Integracji Europejskiej
EWA MATYSZEWSKA
ewa.matyszewska@infor.pl
Więcej: www.ukie.gov.pl