W związku ze zbliżającym się końcem roku zbliża się również czas na podejmowanie decyzji dotyczącej formy rozliczeń dochodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Regułą jest, że każdy podatnik składa odrębne zeznanie podatkowe. Małżonkowie mają możliwość skorzystania z preferencyjnego sposobu opodatkowania poprzez złożenie łącznego zeznania podatkowego i uiszczenia podatku od dochodów opodatkowanych na tzw. zasadach ogólnych w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy łącznych dochodów małżonków. Uprawnienie do preferencyjnego sposobu rocznego rozliczenia podatku uzależnione jest jednak od spełnienia szeregu warunków. Warto je przypomnieć, tym bardziej że ostatnio uległy one istotnej zmianie. Nowelizacja ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z 6 listopada 2008 r. rozszerzyła zakres uprawnień małżonków do wspólnego rozliczenia. Nowe zasady będą mięć zastosowanie także do zeznań podatkowych za rok 2008.
Wniosek w zeznaniu
Mecenes Mariusz Jabczyński, radca prawny w Zespole Podatkowym Kancelarii Sołtysiński Kawecki i Szlęzak, wskazuje, że warunkiem łącznego opodatkowania dochodów małżonków jest złożenie wniosku we wspólnie składanym zeznaniu podatkowym.
- Termin na podjęcie decyzji odnośnie do skorzystania z możliwości wspólnego rozliczenia podatkowego dochodów małżonkowie mają do 30 kwietnia 2009 r., przy czym jest to termin prawa materialnego - podkreśla Mariusz Jabczyński. Jak wyjaśnia ekspert, oznacza to, że po jego upływie złożenie wspólnego zeznania lub korekta wcześniej złożonych odrębnych zeznań i złożenie wspólnego zeznania będzie już bezskuteczne i małżonkowie będą podlegać odrębnemu rozliczeniu.
- Przepisy ustawy PIT nie przewidują także możliwości wycofania wniosku o wspólne opodatkowanie po upływie terminu do złożenia zeznania podatkowego - zwraca uwagę ekspert. Dodaje, że jeżeli jeden z małżonków zmarł w trakcie roku podatkowego albo po jego zakończeniu, ale przed dniem, w którym upływa termin do złożenia zeznania, wniosek o wspólne rozliczenie dochodów może złożyć drugi z małżonków.
Kolejnym warunkiem łącznego opodatkowania dochodów małżonków jest pozostawanie w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy.
- Orzeczenie rozwodu pomiędzy małżonkami w trakcie roku podatkowego wyklucza zatem możliwość skorzystania z preferencji - mówi Mariusz Jabczyński. Istotne jest jednak to, kiedy uprawomocnił się wyrok orzekający rozwód.
- Jeżeli wyrok został ogłoszony w danym roku, ale jego uprawomocnienie się nastąpiło w roku następnym, byli małżonkowie skorzystają z preferencyjnego sposobu rozliczenia za poprzedni rok podatkowy - tłumaczy nasz rozmówca.
Wspólność majątkowa
Konieczne jest również istnienie pomiędzy małżonkami przez cały rok podatkowy wspólności majątkowej. Na ten aspekt zwraca uwagę mecenas Piotr Andrzejak, radca prawny i doradca podatkowy w Zespole Podatkowym Kancelarii Sołtysiński Kawecki i Szlęzak.
- Zauważyć należy, że pomiędzy małżonkami może istnieć wspólność majątkowa ustawowa, jak również wspólność określona w umowie majątkowej pomiędzy małżonkami. Ponieważ ustawa o PIT nie stanowi wyraźnie, czy warunkiem wspólnego rozliczenia podatkowego jest istnienie wspólności ustawowej, przyjąć należy, że warunek istnienia wspólności majątkowej spełniony będzie zarówno w przypadku wspólności ustawowej, jak i umownej - twierdzi ekspert.
Miejsce zamieszkania
W świetle aktualnego jeszcze stanu prawnego warunkiem skorzystania przez małżonków z preferencyjnego sposobu rozliczenia podatkowego jest podleganie przez obu małżonków w Polsce nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu (posiadanie w Polsce miejsca zamieszkania dla celów podatkowych). Mariusz Jabczyński podkreśla, że regulacja ta jest uznawana za niezgodną z zobowiązaniami wynikającymi z art. 39 i 43 Traktatu Ustanawiającego Wspólnotę Europejską oraz art. 28 i 31 Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym, bowiem narusza ona zasadę równego traktowania i niedyskryminacji podatników zamieszkałych w obrębie Unii Europejskiej.
- Stawia ona w niekorzystnej sytuacji w stosunku do małżonków zamieszkujących w Polsce małżonków mających miejsce zamieszkania w innym państwie członkowskim UE lub EOG, uzyskujących dochody wyłącznie lub prawie wyłącznie z pracy wykonywanej w Polsce - wskazuje Mariusz Jabczyński.
To niekorzystne zróżnicowanie usuwa nowelizacja ustawy o PIT, wchodząca w życie 1 stycznia 2009 r., która dostosowuje przepisy ustawy do traktatów międzynarodowych. Jak wyjaśnia Piotr Andrzejak, dodany do art. 6 ustawy o PIT nowy ust. 3a dopuszcza możliwość skorzystania ze wspólnego rozliczenia podatkowego także w odniesieniu do tych małżonków, którzy mają miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w innym niż Polska państwie członkowskim UE lub w innym państwie należącym do EOG albo w Konfederacji Szwajcarskiej.
- Preferencja ma zastosowanie również do tych małżonków, z których jeden podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce, a drugi ma miejsce zamieszkania za granicą - mówi Piotr Andrzejak.
Warunki do spełnienia
Skorzystanie przez tych małżonków z możliwości wspólnego rozliczenia podatkowego wymaga jednak spełnienia dodatkowych warunków.
Mariusz Jabczyński wyjaśnia, że konieczne jest, aby przychody małżonków, podlegające w Polsce opodatkowaniu stanowiły łącznie co najmniej 75 proc. całkowitego przychodu osiąganego przez oboje małżonków w danym roku podatkowym. Ponadto małżonkowie będą zobowiązani do udokumentowania miejsca zamieszkania dla celów podatkowych certyfikatem rezydencji.
- Konieczne jest także, aby właściwa umowa w sprawie unikania podwójnego opodatkowania lub inna właściwa umowa międzynarodowa, których stroną jest Polska, zawierała podstawę prawną do uzyskania przez polskie organy podatkowe informacji podatkowych od organu podatkowego państwa, w którym podatnik małżonek ma miejsce zamieszkania dla celów podatkowych - wylicza Mariusz Jabczyński.
Ekspert dodaje, że taką podstawę prawną zawiera np. konwencja z 20 lipca 2006 r. między Polską i Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i od zysków majątkowych.
Ważna Liczba
75 proc. co najmniej tyle muszą wynosić łączne przychody małżonków nierezydentów uzyskane w Polsce, aby mogli oni rozliczyć się wspólnie
UPROSZCZONE ZASADY OPODATKOWANIA
Nie stanowi przeszkody dla złożenia wspólnego zeznania podatkowego brak uzyskania przez jednego z małżonków przychodów lub osiągnięcie dochodu w wysokości niepowodującej obowiązku uiszczenia podatku. Przeszkodą uniemożliwiającą skorzystanie przez małżonków z możliwości wspólnego rozliczenia dochodów jest natomiast osiąganie przez chociażby jednego z małżonków dochodów, do których mają zastosowanie przepisy o podatku liniowym, opodatkowane na podstawie ustawy o podatku zryczałtowanym (ryczałtem ewidencjonowanym lub kartą podatkową) lub ustawy o podatku tonażowym.
MAGDALENA MAJKOWSKA
magdalena.majkowska@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
• Art. 6 ust. 2 i 3 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).
• Art. 1 pkt 1 lit. a ustawy z 6 listopada 2008 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 209, poz. 1316).