Przepisy ustawy o rachunkowości, które wejdą w życie od 1 stycznia 2009 r., mogą utrudnić zdobywanie uprawnień do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. Może się tak stać, nie tylko za sprawą ograniczenia (od 30 czerwca 2010 r.) sposobów zdobywania tych uprawnień do zdania egzaminu, ale również nowej definicji doświadczenia w księgowości. Przypomnijmy, że praktyka jest niezbędnym warunkiem uzyskania certyfikatu księgowego. Po wejściu w życie nowych przepisów doświadczenie zdobyte na podstawie umowy cywilnoprawnej będzie można zdobyć tylko zawierając ją z jednostkami usługowo prowadzącymi księgi rachunkowe.
Zgodnie bowiem z dodanym do ustawy o rachunkowości art. 76b ust. 2 praktyką w księgowości będzie wykonywanie określonych czynności - na podstawie stosunku pracy w wymiarze czasu pracy nie mniejszym niż 1/2 etatu, odpłatnej umowy cywilnoprawnej zawartej z przedsiębiorcą świadczącym usługi w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych, umowy spółki lub w związku z prowadzeniem własnej działalności gospodarczej.
Ministerstwo Finansów na prośbę Gazety Prawnej wyjaśniło, że oznacza to, że praktykę w księgowości na podstawie umowy cywilnoprawnej będzie można, co do zasady, zdobyć tylko w przedsiębiorstwie usługowo prowadzącym księgi rachunkowe.
- Natomiast wykonywanie na podstawie umowy cywilnoprawnej czynności, o których mowa w art. 4 ust. 3 pkt 2 - 6 ustawy o rachunkowości na rzecz innej jednostki będzie stanowiło wypełnienie hipotezy normy zawartej w art. 76a ust. 1 znowelizowanej ustawy, definiującej usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych, która to działalność została zastrzeżona do wyłącznej kompetencji przedsiębiorców spełniających warunki, o których mowa w art. 76a ust. 3 tejże ustawy - uważa resort.
Z wyjaśnień MF wynika więc, że do wykonywania czynności o których mowa w art. 4 ust. 3 pkt 2-6 - ustawy o rachunkowości na podstawie umowy cywilnoprawnej w dziale księgowości podmiotu, który nie świadczy usługi w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych, konieczny jest certyfikat księgowy.
Dorota Kaczmarek, główna księgowa w spółce doradztwa podatkowego Krzysztof Modzelewski i Wspólnicy, podkreśla jednak, że z usługowym prowadzeniem ksiąg rachunkowych mamy do czynienia, gdy usługi wymienione w art. 4 ust. 3 pkt 2-6 ustawy o rachunkowości wykonywane są w formie działalności gospodarczej. Za działalność gospodarczą uznaje się m.in. zarobkową działalność usługową, a także działalność zawodową, wykonywaną w sposób zorganizowany i ciągły.
- Zatem zawarcie umowy zlecenia lub umowy o dzieło, której przedmiotem będzie przynajmniej jedna z czynności wymienionych w art. 4 ust. 3 pkt 2-6 ustawy o rachunkowości przez osobę nieprowadzącą co do zasady zarobkowej działalności usługowej w tym zakresie, może zostać uznane za usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych, jeśli zleceniobiorca działa w tym zakresie w sposób zorganizowany i ciągły - twierdzi nasza rozmówczyni.
Dodaje, że pojęcia zorganizowany i ciągły są nieostre i ocenne. Zatem w praktyce to konkretne okoliczności wykonywania zleceń księgowych będą decydowały o ich uznaniu lub nieuznaniu za usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych.
Dorota Kaczmarek wyjaśnia, że jeśli przykładowo zlecenia takie będą wykonywane bardzo nieregularnie, incydentalnie, przez osobę zarobkującą zwykle w inny sposób, np. przez księgową zatrudnioną na etacie, wówczas nie powinny one być uznawane za usługowe prowadzenie ksiąg.
- Z drugiej strony, zlecenia wykonywane w sposób systematyczny, nawet w przypadku wykonywania ich tylko na rzecz jednego podmiotu (quasi-pracodawcy) powinny być uznane za usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych - podkreśla ekspert.
Ponadto z art. 11 ust. 3 ustawy o rachunkowości wynika, że na podstawie umów cywilnoprawnych wykonywanie przedmiotowych czynności możliwe jest tylko w siedzibie danej jednostki.
Według Dominika Szczygła, doradcy podatkowego, radcy prawnego z MSDS Kancelarii Radców Prawnych M. Szczotka D. Szczygieł, nie jest prawdą, że nowelizacja ustawy o rachunkowości z 18 marca 2008 r. zaliczyła w zakres definicji usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych wykonywanie czynności księgowych przez wszelkie osoby, które na podstawie innego niż umowa o pracę tytułu prawnego współpracują z jednym bądź kilkoma podmiotami na zasadach umowy zlecenia lub podobnej, prowadząc na ich rzecz księgi rachunkowe.
- Osoby, które prezentują taki pogląd, zdają się nie zauważać, że ustawodawca, definiując usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych, wyraźnie odwołał się do kryteriów przedmiotowych i podmiotowych - twierdzi nasz rozmówca. Wyjaśnia, że w zakresie przedmiotowym jest to wykonywanie czynności, o których mowa w art. 4 ust. 3 pkt 2-6 ustawy. W zakresie podmiotowym odwołano się natomiast do pojęcia przedsiębiorca, a więc osoby (podmiotu), która prowadzi działalność zawodową o charakterze zarobkowym, w sposób zorganizowany i ciągły.
Jak twierdzi ekspert, aby można było mówić o usługowym prowadzeniu ksiąg rachunkowych, czynności księgowe winny być wykonywane przez przedsiębiorcę. Z całą pewnością osoba, która pozostaje w stosunku zlecenia bądź innej podobnej umowy o świadczenie usług z art. 750 kodeksu cywilnego, nie staje się automatycznie przedsiębiorcą, a przynajmniej zasadniczo nie jest nim, dopóki wykonuje te czynności osobiście i z użyciem wyłącznie środków należących do zleceniodawcy. Dominik Szczygieł podkreśla, że w takiej sytuacji księgowy nie ponosi bowiem ryzyka gospodarczego, a cały ciężar zorganizowania księgowości spoczywa na zleceniodawcy. Trudno tego typu sytuację kwalifikować jako działalność gospodarczą - chyba że dana osoba sama zarejestruje się jako przedsiębiorca i rozpocznie od tego pierwszego zlecenia ekspansję na rynek usług rachunkowych.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Praktyka w księgowości
DEFINICJA USŁUGOWEGO PROWADZENIA KSIĄG RACHUNKOWYCH OD 1 STYCZNIA 2009 R.
Działalność gospodarcza, w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, polegająca na świadczeniu usług w zakresie czynności, o których mowa w art. 4 ust. 3 pkt 2-6 ustawy o rachunkowości.
Agnieszka Pokojska
agnieszka.pokojska@infor.pl