Podatnicy VAT mogą na umotywowany wniosek ubiegać się o przyspieszony zwrot nadwyżki podatku naliczonego nad należnym w terminie 25 lub 60 dni.
Dlatego pojawiają się wątpliwości, czy ubiegając się o tego typu zwrot podatnik może jako formę zapłaty traktować kompensatę wzajemnych należności oraz czy zawsze powinien posiadać dowody zapłaty podatku.
Forma płatności
W piśmie z 12 sierpnia 2005 r., nr PP1-443/87/05, Naczelnik Urzędu Skarbowego w Lublinie wypowiedział się, czy zapłata dokonana w formie bezpośredniej regulacji wzajemnych zobowiązań z wystawcą faktury w formie kompensaty, jako zapłaty bezgotówkowej, stanowi zapłatę należności, o której mowa w art. 87 ust. 6 pkt 1 ustawy o VAT, i umożliwia zwrot nadwyżki podatku naliczonego nad należnym w terminie 25 dni od dnia złożenia deklaracji. W piśmie tym stwierdził, że: „(...) Podatnik może otrzymać wcześniejszy zwrot, gdy spełni następujące warunki:
• opłaci wszystkie faktury lub dokumenty celne dokumentujące zakupy rozliczone w deklaracji VAT-7,
• zapłata za te faktury zostanie dokonana bezpośrednio podatnikowi będącemu wystawcą faktury, z uwzględnieniem przepisów art. 22 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Zgodnie z tym artykułem – dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem rachunku bankowego przedsiębiorcy w każdym przypadku, gdy:
1. stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca oraz
2. jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza równowartość 15 000 euro przeliczonych na złote według średniego kursu walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym dokonano transakcji.
Przepisy podatkowe nie zawierają jakichkolwiek ograniczeń co do formy „zapłaty całości”. Szczególną formą płatności są kompensaty.
Zgodnie z art. 498 § 1 i 2 Kodeksu cywilnego, gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelnością drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wierzytelności niższej. W myśl art. 499 Kodeksu potrącenia dokonuje się przez oświadczenie złożone drugiej stronie.
Przy czym należy mieć na uwadze, że dla skuteczności tej formy zapłaty muszą być spełnione warunki określone w przepisach prawa cywilnego.
Taki sposób rozliczania wzajemnych należności przedsiębiorców nie stanowi naruszenia dyspozycji zawartej w art. 22 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, który zastrzega jedynie, że bezpośrednie przepływy pieniężne powinny odbywać się w formie bezgotówkowej. Inne sposoby wykonania zobowiązań skutkujące zapłatą nie zostały wyłączone.
Potrącenie wzajemnej wierzytelności podatnika z wierzytelnością, na którą została wystawiona faktura będąca podstawą ustalenia kwoty podatku naliczonego, powoduje, że uregulowanie tej należności jest zapłatą całkowitą (całej kwoty wynikającej z faktury) i bezpośrednią (wystawcy faktury) i odpowiada wymogom określonym w art. 87 ust. 6 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług. Spółka może, po spełnieniu pozostałych warunków, wystąpić z wnioskiem o dokonanie zwrotu różnicy podatku na rachunek bankowy w terminie 25 dni od dnia złożenia rozliczenia”.
Potwierdzenie zapłaty
W piśmie z 19 grudnia 2005 r., nr ŁUS-III-2-443/237/05/MJS, Naczelnik Urzędu Skarbowego w Łodzi wypowiadał się na temat, kiedy podatnik musi posiadać potwierdzenie zapłaty VAT z faktur zakupowych. W piśmie tym stwierdził, że: „(...) Aby uzyskać przyspieszony zwrot, powinna być zapłacona cała kwota podatku naliczonego wykazanego w deklaracji. Nie wystarczy zapłata do wysokości kwoty wykazanej do zwrotu. W przepisie ustawodawca wyraźnie mówi o kwocie podatku naliczonego wykazanej w deklaracji, a nie o kwocie nadwyżki podatku naliczonego nad należnym.
Podatnik w momencie składania wniosku powinien również dysponować dowodami zapłaty kwot wynikających z faktur. W praktyce organy podatkowe nakazują załączać do wniosku potwierdzenia dokonanych zapłat, gdyż jedynie w ten sposób są w stanie stwierdzić, czy podatnik spełnił jeden z podstawowych warunków otrzymania przyspieszonego zwrotu VAT. Nawet jeżeli organy podatkowe nie żądałyby w momencie składania wniosku w tej sprawie załączania potwierdzeń wszystkich zapłat, podatnik i tak jest zobowiązany je posiadać. Z całą pewnością będą mu potrzebne w przypadku ewentualnej kontroli podatkowej”.
Komentarz
Kwestia możliwości uznania kompensaty wzajemnych należności jako formy zapłaty od dawna budziła wiele wątpliwości. Należy jednak podzielić stanowisko zaprezentowane w cytowanym powyżej piśmie Naczelnika Urzędu Skarbowego w Lublinie. Kompensata jest bowiem szczególną formą zapłaty regulowaną przepisami Kodeksu cywilnego. W jej wyniku dochodzi do potrącenia wierzytelności podatnika z wierzytelnością, na którą została wystawiona faktura będąca podstawą ustalenia kwoty podatku naliczonego. Skutkuje to całkowitą i bezpośrednią zapłatą należności.
Katarzyna Wojciechowska
ekspert w zakresie VAT