Orzeczenie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości powinno ucieszyć przede wszystkim podatników, którzy zapłacili akcyzę od nabywanych wewnątrzwspólnotowo samochodów.
Do momentu wydania przedmiotowego wyroku ETS można było uznawać, że całość uiszczonej kwoty akcyzy będzie stanowiła kwotę nadpłaty. Nie było również podstaw do ograniczenia prawa do złożenia wniosku o nadpłatę w podatku akcyzowym w związku ze sprowadzeniem samochodów młodszych niż dwuletnie. Zasadniczo za sprowadzenie samochodu używanego, bez względu na jego wiek, nie powinna być pobierana akcyza. W przeciwnym razie dochodzi do podwójnego opodatkowania podatkiem akcyzowym tego samego towaru w dwóch różnych krajach członkowskich. Jest to sprzeczne z unijną zasadą jednofazowości opodatkowania akcyzą. ETS uznał jednak, że podatek akcyzowy pobierany w Polsce nie narusza tej zasady, a samo pobieranie akcyzy nie jest sprzeczne z prawem wspólnotowym.
Jednocześnie jednak ETS potwierdził, że tłumaczenie organów podatkowych, iż akcyza miała chronić samochodowy rynek krajowy, jest niezgodne z art. 90 WE stanowiącym, iż:
"żadne państwo członkowskie nie nakłada na produkty innych państw członkowskich podatków wewnętrznych, które pośrednio chronią inne produkty."
Tym samym uznano, że część kwoty akcyzy dyskryminująca sprowadzane z innych państw UE samochody została pobrana niezgodnie z prawem wspólnotowym. Ta część podatku będzie podlegała zwrotowi.
Wyrok ETS można zatem uznać za sukces podatników. Ustalenie kwestii wysokości kwoty zwrotu, a jednocześnie zakresu naruszenia prawa wspólnotowego ETS przekazał sądowi krajowemu. Zatem dopełnieniem wyroku ETS będzie wyrok warszawskiego sądu administracyjnego, do którego wróci sprawa Brzeziński (C-313/05).
W związku z wydanym wyrokiem ETS zmieniły się niektóre wymagania dotyczące zwrotu akcyzy. Wniosek o zwrot nadpłaty w akcyzie będą mogli złożyć podatnicy spełniający łącznie następujące warunki:
1. Samochód sprowadzony przez podatnika musiał zostać zakupiony w innym niż RP kraju członkowskim UE. Zwrot akcyzy nie dotyczy importowanych samochodów z krajów trzecich, tzn. krajów nienależących do UE. W wielu artykułach można przeczytać o imporcie samochodów z UE, ale trzeba pamiętać, że jest to nabycie wewnątrzwspólnotowe (WNT).
2. Nabycie samochodu musiało nastąpić między 1 maja 2004 r. a 30 listopada 2006 r. Jest to okres, za który mogą być składane wnioski, bo w tym czasie obowiązywały sprzeczne z art. 90 WE polskie przepisy akcyzowe.
Należy podkreślić, że w uzasadnieniu wyroku ETS brak jest podstaw ograniczenia wyroku w czasie. Oznacza to, że polskie przepisy akcyzowe były sprzeczne z prawem unijnym od momentu akcesji Polski do UE. Dla podatników oznacza to, że z tytułu nabycia po 1 maja 2004 r. samochodów będą oni mogli wystąpić z wnioskiem o zwrot bezprawnie pobranej akcyzy. Nie ma znaczenia, czy złożyli taki wniosek przed wydaniem wyroku przez ETS, czy po jego wydaniu.
Termin 30 listopada 2006 r. nie został określony w wyroku. Wynika on ze zmian w zakresie podatku akcyzowego obowiązujących od 1 grudnia 2006 r. (po zmianach przepisy akcyzowe przestają różnicować stawki akcyzy w zależności od wieku samochodu).
Przed wydaniem wyroku można było uważać za nienależną również akcyzę uiszczoną z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia używanego samochodu po 1 grudnia 2006 r.
3. Sprowadzony samochód w momencie nabycia powinien mieć więcej niż dwa lata. Warunek ten wiąże się z pojęciem „kwoty rezydualnej”, tzn. kwoty podatku akcyzowego obliczonej od podobnego samochodu w kraju nakładającym akcyzę. ETS uznał bowiem, że kwota zwrotu podatku akcyzowego zapłaconego od sprowadzonych samochodów będzie stanowiła jedynie część zapłaconej akcyzy, a konkretnie kwotę "przewyższającą rezydualną kwotę tego podatku zawartą w wartości rynkowej podobnych pojazdów, które zostały zarejestrowane wcześniej w państwie członkowskim, które nałożyło podatek". Oznacza to, że fiskus nie zwróci podatnikom całej zapłaconej kwoty akcyzy, a jedynie różnicę między kwotą zapłaconą a „kwotą rezydualną” - obowiązującą w Polsce w stosunku do samochodów odpowiadających marce, modelowi sprowadzonemu przez nabywcę auta.
4. Należy złożyć wniosek o zwrot akcyzy stanowiącej nadpłatę do naczelnika urzędu celnego wraz z korektą deklaracji AKC-U oraz zaświadczeniem o uiszczeniu akcyzy. Podatnicy z braku szczegółowych informacji, pozwalających prawidłowo obliczyć część akcyzy stanowiącej nadpłatę, mogą występować o należną im część podatku akcyzowego z tytułu dokonanego wewnątrzwspólnotowego nabycia samochodu. Naczelnik urzędu celnego (po uzyskaniu wytycznych z resortu finansów) powinien określić w decyzji właściwą kwotę nadpłaconej akcyzy.
Na złożenie wniosku podatnik ma 5 lat od dnia dokonania nabycia. Taki sam czas ma organ podatkowy na dokonanie weryfikacji dokumentów i przeprowadzenie kontroli dotyczącej nabytego samochodu.
Zwrot nadpłaconej akcyzy z urzędu powinien nastąpić w terminie 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku wraz z korektą AKC-U, ale nie wcześniej niż w terminie 3 miesięcy.
Podatnicy, którzy nie złożyli wniosku, mogą to zrobić pomimo braku wytycznych. Poza tym przed złożeniem wniosku warto przemyśleć, czy urzędnicy nie będą mieli możliwości udowodnienia podatnikowi zaniżenia podstawy opodatkowania, a tym samym udowodnienia zaniżenia podatku akcyzowego. Wówczas mogłoby się okazać, że zamiast zwrotu akcyzy podatnik będzie musiał dopłacić podatek, odsetki i ponieść inne kary przewidziane w przepisach Kodeksu karnego skarbowego, uzależnione głównie od wielkości zaniżenia akcyzy. Wiceminister Finansów Jacek Dominik w wywiadzie udzielonym Gazecie Prawnej zapowiedział jednak, że „nie będzie masowej weryfikacji wartości użytkowanych samochodów sprowadzanych z zagranicy. Będzie za to specjalna ustawa określająca warunki zwrotu i wysokości zwracanej akcyzy” - GP nr 25/2007 z 5 lutego 2007 r.
Obecnie można jedynie prognozować wyliczenie kwoty do zwrotu. Nie oznacza to, że nie można składać wniosku. Najprawdopodobniej ostateczna kwota zwrotu będzie stanowić różnicę pomiędzy kwotą zapłaconą z tytułu nabycia samochodu a kwotą akcyzy, jaką należałoby zapłacić od takiego samochodu w kraju.
Zdaniem Wiceministra Finansów Jacka Dominika „wysokość zwrotu będzie uzależniona od rynkowych cen samochodów” (Gazeta Prawna nr 25/2007 z 5 lutego 2007 r.). Jak stwierdził wiceminister taki sposób wyliczenia wynika z wyroku ETS. Inaczej wypowiadają się eksperci podatkowi niezwiązani z Ministerstwem Finansów, dla których podstawą wyliczenia kwoty zwrotu powinna być cena nabycia samochodu.
Niesporne jest, że do wyliczenia „rezydualnej kwoty” należy przyjąć stawki podatku akcyzowego obowiązujące dla samochodów nowych i młodszych niż dwuletnie. Chodzi o stawki obowiązujące w okresie wskazanym powyżej w pkt 2. W zależności od zainstalowanego w samochodzie silnika stawka dla samochodów o pojemności silnika do 2000 cm3 wynosiła 3,1%, a dla samochodów o pojemności większej niż 2000 cm3 wynosiła 13,6% (po zmianie przepisów od 1 grudnia 2006 r. stawki te obowiązują w stosunku do wszystkich samochodów, niezależnie od ich wieku).
Przypomnijmy, jak należało wyliczyć kwotę akcyzy od sprowadzonego z UE samochodu w okresie obowiązywania niezgodnych z unijnymi akcyzowych przepisów polskich. Kwotę tę wyliczaliśmy nastepująco:
1) ustalaliśmy podstawę opodatkowania; zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku akcyzowym jest to kwota nabycia,
2) kwotę nabycia przeliczaliśmy na złote według średniego kursu ogłoszonego przez NBP z dnia wystawienia faktury lub sporządzenia umowy kupna-sprzedaży,
3) mnożyliśmy kwotę stanowiącą podstawę opodatkowania przeliczoną na złote przez stawki zgodnie z wzorem określonym w § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z 22 kwietnia 2004 r. w sprawie obniżenia stawek podatku akcyzowego (w brzmieniu obowiązującym od 1 maja 2004 r. do 30 listopada 2006 r.).
Przepisy akcyzowe obowiązujące od 1 maja 2004 r. do 30 listopada 2006 r. przewidywały, że w przypadku samochodów nowych lub mających mniej niż dwa lata stawka akcyzy wynosi 13,6% lub 3,1% w zależności od pojemności silnika, natomiast w przypadku samochodów starszych niż dwuletnie stawka ta zmieniała się wraz z wiekiem samochodu i mogła dochodzić do 65% podstawy opodatkowania (§ 7 ust. 2 ww. rozporządzenia). Z takim stanowiskiem dotyczącym wzrostu akcyzy z wiekiem samochodu nie zgodził się ETS.
W tym kontekście kwota zwrotu najprawdopodobniej będzie obliczana następująco:
Kwota zwrotu = Akcyza zapłacona - Kwota rezydualna
z tym że kwota rezydualna powinna być wyliczona od ceny nabycia samochodu wskazanej w umowie, chyba że cena ta zostanie zakwestionowana. Z przytoczonych wyżej wypowiedzi Wiceministra Finansów wynika jednak, że organy podatkowe będą obliczały kwotę rezydualną na podstawie ceny tzw. rynkowej, czyli takiej, jaka będzie „przypisywana” takim samochodom przez fiskusa.
Niezależnie od tego, jaka podstawa opodatkowania zostanie ustalona, można przyjąć, że kwotę rezydualną należy obliczyć w następujący sposób:
Kwota rezydualna dla samochodów o pojemności silnika do 2000 cm3= podstawa opodatkowania × 3,1%
Kwota rezydualna dla samochodów o pojemności silnika powyżej 2000 cm3= podstawa opodatkowania × 13,6%
Na uwagę zasługuje fakt, że każdą sprawę WNT samochodów używanych należy traktować indywidualnie. Każda sprawa o zwrot podatku akcyzowego z różniącym się stanem faktycznym może być rozpatrywana przez sądy administracyjne, a w przypadku pytań prejudycjalnych - nawet przez ETS.
Nie wiadomo, jakie obostrzenia i ograniczenia zastosuje resort finansów w celu zwrócenia jak najmniejszej kwoty bezprawnie pobranego podatku akcyzowego.
Tak więc na razie zwrotowi będą podlegały jedynie kwoty podatku akcyzowego przewyższające to, co odpowiada „rezydualnemu” podatkowi zawartemu w cenie podobnego używanego samochodu pochodzącego z danego państwa członkowskiego.
W związku z powyższymi uwagami odnośnie do wyroku ETS proponujemy nieznaczną zmianę wniosku, którego wzór zamieściliśmy w Mk nr 15/2006. Będzie on miał zastosowanie do osób, które jeszcze nie złożyły żądania o zwrot akcyzy. Podatnicy, którzy złożyli wniosek i otrzymali decyzje odmowne od naczelnika urzędu celnego lub od dyrektora izby celnej, które stały się decyzjami ostatecznymi, nie mogą złożyć kolejnego wniosku. Mogą jednak na podstawie orzeczenia Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, mającego wpływ na treść wydanej decyzji w sprawie zakończonej decyzją ostateczną, wznowić postępowanie i w konsekwencji doprowadzić do uchylenia w całości lub w części otrzymanej (dotychczasowej) decyzji (art. 240 § 1 pkt 11 Ordynacji podatkowej).
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Ad 1. Na deklaracji AKC-U należy napisać wyraz „KOREKTA” i wypełnić kwotę uiszczonej akcyzy.
W urzędzie należy zwrócić się o pomoc w wyliczeniu „rezydualnej kwoty”, która zgodnie z wyrokiem ETS pomniejszy akcyzę faktycznie zapłaconą w ten sposób, że różnica tych kwot będzie stanowiła kwotę nadpłaty.
Podstawa prawna:
- art. 80-82 ustawy z 23 stycznia 2004 r. o podatku akcyzowym - Dz.U. Nr 29, poz. 257; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 169, poz. 1199
- art. 72 § 1 i art. 79 § 2 pkt 1 lit. a), art. 240 § 1 pkt 11 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa - j.t. Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 225, poz. 1635
- § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z 22 kwietnia 2004 r. w sprawie obniżenia stawek podatku akcyzowego - Dz.U. Nr 87, poz. 825; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 246, poz. 1805
Joanna Mierzwińska
ekspert w zakresie VAT, akcyzy i cła