Ze zwolnienia korzystają ubytki lub niedobory powstające podczas produkcji, magazynowania, przerobu, zużycia lub przewozu do wysokości ustalonej przez właściwego naczelnika urzędu celnego dla danego podatnika akcyzy. Wszelkie dopuszczalne normy i sposób rozliczenia powstałych ubytków reguluje rozporządzenie wykonawcze Ministra Finansów w sprawie wysokości maksymalnych norm dopuszczalnych ubytków niektórych wyrobów akcyzowych zharmonizowanych, a także szczegółowe zasady i terminy ogłaszania norm dopuszczalnych ubytków oraz norm zużycia takich wyrobów. 13 lipca br. wchodzi w życie zmiana rozporządzenia. Określono w nim maksymalne ubytki dla biopaliw.
Przy czym dla poszczególnych podatników, na ich wniosek bądź z urzędu, właściwy naczelnik urzędu celnego ustala:
l normy dopuszczalnych ubytków wyrobów akcyzowych zharmonizowanych powstających w czasie produkcji, magazynowania, przerobu, zużycia lub przewozu w wysokości nie wyższej niż określone w rozporządzeniu wykonawczym,
l dopuszczalne normy zużycia wyrobów akcyzowych zharmonizowanych w przypadku ich zużycia do wytwarzania innych wyrobów.
Dokonując ustalenia dopuszczalnych norm ubytków dla konkretnego podatnika, których przekroczenie będzie skutkowało koniecznością zapłaty podatku akcyzowego, naczelnik uwzględnia rodzaj produkowanych wyrobów, specyfikę poszczególnych etapów produkcji oraz technologię produkcji wyrobów.
Co oznaczają pojęcia „ubytek” i „niedobór”
W ustawie o akcyzie ustawodawca posługuje się dwoma pojęciami: ubytki i niedobory. Natomiast w rozporządzeniu wykonawczym posługuje się już tylko pojęciem ubytków i określa zasady rozliczania ubytków.
Jak pisze M. Śiwiński w artykule „Przedmiot opodatkowania podatkiem akcyzowym - analiza, cz. III”, opubl. Dor. Podat. 2006/9/19 - t. 2 i t. 3, „Opodatkowaniu podatkiem akcyzowym podlegają ubytki, ale tylko w takim zakresie, w jakim przewyższają one ubytki dopuszczalne, określone indywidualnie dla każdego podatnika. (...) Niedobór jest zasadniczo odmienny od ubytku. Przy niedoborze coś powinno być - takie były wyliczenia, prognozy - a mimo to tego nigdy faktycznie nie było. Natomiast przy ubytku to, co było, uległo zmniejszeniu”.
Z projektu do nowej ustawy o podatku akcyzowym, który ma wejść w życie 1 stycznia 2008 r., wynika, że ustawodawca w ogóle zamierza zrezygnować z posługiwania się pojęciem niedoborów. Ponadto wprowadza definicję ustawową ubytków, której dotąd w ustawie nie było.
Z projektu wynika, że w celu uniknięcia problemów interpretacyjnych dotyczących różnic między niezdefiniowanymi pojęciami „ubytek” i „niedobór” w ustawie będzie funkcjonował tylko ogólny termin „ubytek” oznaczający wszelkie straty wyrobów akcyzowych określonych w załączniku nr 2 do ustawy o akcyzie, powstałe podczas stosowania procedury zawieszenia poboru akcyzy, a w przypadku napojów alkoholowych także straty tych wyrobów objętych zwolnieniem od akcyzy ze względu na ich przeznaczenie uprawniające do zwolnienia. Jako ubytek będzie więc traktowana każda strata wyrobu akcyzowego, bez względu na przyczynę i sposób jej powstania.
Kiedy powstaje obowiązek podatkowy
W przypadku ubytków lub niedoborów wyrobów akcyzowych zharmonizowanych obowiązek podatkowy powstaje z dniem ich powstania, a jeżeli tego dnia nie można ustalić - z dniem ich stwierdzenia przez uprawniony podmiot. Ubytki bądź niedobory mogą powstawać w procesie produkcji, magazynowania, przerobu, zużycia lub przewozu wyrobów akcyzowych zharmonizowanych. Należą do niej: paliwa silnikowe, oleje opałowe, gaz, napoje alkoholowe oraz wyroby tytoniowe określone w załączniku 2 do ustawy o podatku akcyzowym.
Jakie są szczegółowe zasady rozliczania ubytków
Przepisy rozporządzenia wykonawczego do ustawy o akcyzie szczegółowo określają, w jakich sytuacjach i w stosunku do jakich wyrobów akcyzowych zharmonizowanych powstają ubytki. Rozporządzenie określa wysokość dopuszczalnych norm, zakres i sposób ich ustalania w przypadku: piwa, wina, paliw ciekłych, alkoholu etylowego.
Piwo
Przez ubytki piwa rozumie się straty, które powstają w czasie produkcji piwa od momentu wybicia brzeczki z kotła warzelnego aż do zakończenia wszystkich czynności produkcyjnych i napełnienia piwem naczyń przeznaczonych do transportu lub opakowań jednostkowych. Za ubytki uznaje się również straty powstałe w trakcie pasteryzacji dokonywanej w opakowaniach jednostkowych oraz straty powstałe podczas magazynowania lub przewozu piwa. Do ubytków powstających w czasie produkcji piwa zalicza się również ubytki powstałe w laboratoriach zakładowych, związane z kontrolą produkcji i oceną wyrobów gotowych.
Maksymalne normy dopuszczalnych ubytków piwa określa załącznik nr 2 do rozporządzenia.
Dopuszczalne ubytki powstające przy magazynowaniu piwa w butelkach lub puszkach ustala się w wysokości nie większej niż 0,02% ilości wydanej z magazynu. Rozliczenia ubytków z powodu strat magazynowych dokonuje się za okresy kwartalne.
Podatnik powinien wyliczać ubytki magazynowe co do rodzaju piwa i jego opakowania według określonej zawartości ekstraktu w brzeczce podstawowej, czyli według stopnia Plato. Nie należy uwzględniać nazwy i pojemności handlowej wyrobu. Jedynym ograniczeniem w grupowaniu powstałych ubytków będzie w tym przypadku rodzaj opakowania: butelka lub puszka. Ułatwieniem w rozliczaniu ubytków będą prowadzone przez podatnika, osobno dla każdego stopnia Plato, książki kontroli przychodów i rozchodów piwa jako forma dokumentacji produkcyjnej.
Jak wypowiadają się organy podatkowe, „Ubytkiem magazynowym piwa będzie więc tzw. stłuczka magazynowa, która powstała wskutek zdarzenia losowego lub innego zdarzenia niezależnego od podatnika. Nie będą natomiast takim ubytkiem wszelkie różnice pomiędzy stanem książkowym a rzeczywistym ilości piwa w magazynie stwierdzone podczas inwentaryzacji, gdyż nie można ustalić źródła i przyczyn ich powstania” (pismo Naczelnika Urzędu Celnego w Kielcach z 11 kwietnia 2006 r. nr 341000-RPA-911-1/06).
Bardzo często zdarza się, że w trakcie obrachunku miesięcznego podatnik stwierdza, iż faktyczne wskaźniki procentowe piwa rozlanego do poszczególnych opakowań jednostkowych różnią się od tych, które dopuszczają normy. Jeżeli różnica jest większa niż 5 pkt, podatnik dokonuje, za okres objęty obrachunkiem, korekty miesięcznych obrotów w ewidencji piwa gotowego, uwzględniając normy ubytków ustalonych przez właściwego naczelnika urzędu celnego przy rozlewie do różnego rodzaju naczyń.
Wino
Przez ubytki wyrobów winiarskich rozumie się straty, które powstają w dwufazowym procesie produkcyjnym na skutek parowania, ulatniania się i wytrącania się osadów, a także wykonywania niezbędnych czynności i operacji technologicznych, oraz straty powstałe podczas przerobu, magazynowania lub przewozu wyrobów winiarskich. Do ubytków powstających przy produkcji wyrobów winiarskich zalicza się również ubytki powstałe w laboratoriach zakładowych związane z kontrolą przebiegu produkcji i oceną wyrobów gotowych. Dopuszczalne normy określa załącznik nr 3 do rozporządzenia. Przy czym wskaźnik procentowy jest inny w zależności od fazy procesu produkcyjnego. Każda z faz procesu produkcyjnego podlega odrębnemu rozliczeniu. Niewykorzystane dozwolone ubytki lub stwierdzone nadwyżki w jednej fazie nie mogą być wykorzystane na pokrycie nadmiernych ubytków w drugiej fazie.
Podobnie stwierdzone ubytki czy nadwyżki w jednym rodzaju wyrobu winiarskiego nie mogą być wykorzystane na pokrycie nadmiernych ubytków w innym rodzaju.
Dozwolone ubytki niewykorzystane w roku obrachunkowym są przenoszone na następny rok w rzeczywistej wysokości, jednakże nie wyższej od wysokości dopuszczalnych ubytków obliczonych od równocześnie przenoszonych ilości napojów.
Maksymalne normy dopuszczalnych ubytków powstających w czasie magazynowania wyrobów winiarskich w butelkach (stłuczka magazynowa) lub w innych opakowaniach jednostkowych ustala się w wysokości nie większej niż 0,03% ilości wydanej z magazynu. Rozliczenia ubytków powstających w czasie magazynowania dokonuje się podobnie jak w zakresie piwa za okresy kwartalne.
Natomiast dopuszczalne ubytki powstające w czasie przewozu wyrobów winiarskich w butelkach lub w innych opakowaniach jednostkowych ustala się w wysokości nie większej niż 0,04% ilości wyrobów winiarskich pobranych do przewozu, ustalonej na podstawie dokumentu przewozu. Ubytki te są rozliczane odrębnie dla każdej przesyłki wyrobów winiarskich.
Paliwa ciekłe
Przez ubytki paliw ciekłych rozumie się straty, które powstają w czasie produkcji, magazynowania lub przewozu, a także wykonywania niezbędnych czynności i operacji technologicznych, oraz straty powstałe podczas wydawania i przyjęcia tych wyrobów.
Maksymalne normy dopuszczalnych ubytków powstających podczas produkcji (mieszania), magazynowania, przewozu, wydania z magazynu poszczególnych paliw ciekłych szczegółowo określa załącznik nr 4 do rozporządzenia.
Przykład
Spółka prowadzi skład podatkowy, w którym produkuje paliwa ciekłe. Do momentu wyprowadzenia ze składu paliwa spółka korzysta z procedury zawieszenia poboru akcyzy. Dopiero po wyprowadzeniu ze składu wyrobów następuje przerwanie tej procedury zawieszenia. Podczas transportu paliw powstają ubytki. Podczas przewozu paliwa są przelewane do innych naczyń. W przypadku przelewu paliw ciekłych do innych naczyń podczas przewozu naturalny ubytek nie może przekroczyć 0,20% ilości przelanej.
Należy przeprowadzić następująca kalkulację:
l w odniesieniu do każdego transportu udokumentowanego ADT sprawdzić różnicę pomiędzy ilością wyrobów akcyzowych zadeklarowaną przez spółkę jako „wysłane” a ilością wyrobów zadeklarowanych przez odbiorcę jako „otrzymane”,
l dla każdej dostawy obliczone ubytki porównać z wielkością normy dopuszczalnych ubytków odniesioną do ilości wyrobów zadeklarowanych przez spółkę jako „wysłane”.
Jeśli wielkość ubytków przekroczy dopuszczalną normę, wówczas należy opodatkować ubytki akcyzą na powstałej różnicy. Kwotę należnej akcyzy należy uiszczać w ramach wpłat dziennych w ciągu 25 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego oraz wykazywać w miesięcznej deklaracji AKC-3. Obowiązek podatkowy przypada na dzień stwierdzenia ubytku przez uprawniony podmiot, tj. na dzień potwierdzenia odbioru towaru na karcie 3 ADT.
Jak już nadmieniliśmy, dla poszczególnych podatników normy dopuszczalnych ubytków ustala w decyzji, na wniosek podatnika lub z urzędu, naczelnik właściwego urzędu celnego. Jednak do podatnika należy rozliczenie tych ponadnormatywnych ubytków. Rozliczenia te są zresztą często weryfikowane przez urzędy. Sposób rozliczania ubytków jest uzależniony od rodzaju czynności, w czasie których występują ubytki. Niektóre ubytki rozlicza się w stosunku do każdej pojedynczej czynności, inne zaś narastająco za okresy roczne.
Ani ustawa o podatku akcyzowym, ani też rozporządzenie w sprawie ubytków nie precyzują, co należy rozumieć przez rozliczanie ubytków „narastająco za okresy roczne”. Należy jednak stwierdzić, iż chodzi o rozliczanie się za rok kalendarzowy, na zakończenie tego roku.
Za okresy roczne narastająco, czyli na koniec roku w deklaracji akcyzowej za grudzień składanej do 25 stycznia następnego roku, należy rozliczać również ubytki w paliwach ciekłych powstałe podczas produkcji, magazynowania, przyjęcia.
Znajduje to potwierdzenie w opiniach organów celnych. Przykładowo można wskazać pismo naczelnika I Urzędu Celnego w Warszawie z 27 marca 2007 r. nr 441000-PAI-9100I-2/07/13/EU, w którym czytamy, iż:
„rozliczanie ponadnormatywnych ubytków jest uzależnione od rodzaju czynności w czasie których występują ubytki, i tak: - narastająco za okresy roczne rozlicza się ubytki paliw ciekłych powstałych podczas produkcji (od ilości składników zużytych do ich wytworzenia), magazynowania (od sumy dziennych pozostałości), przyjęcia (od ilości przyjętych i wydanych paliw ciekłych); w przypadku przekroczenia normy dopuszczalnych ubytków paliw ciekłych ustalonej w decyzji Naczelnika Urzędu Celnego, powstałych w czasie produkcji (mieszania), magazynowania, przyjęcia i wydania tych wyrobów, Spółka powinna rozliczać je narastająco za okresy roczne i wykazywać w deklaracji AKC-3 za miesiąc grudzień.
Podatnicy bardzo często mają wątpliwości, czy takie ubytki należy rozliczać również w dni wolne od pracy. Odpowiedź na to pytanie znajdziemy również w wyżej cytowanym piśmie naczelnika Urzędu Celnego.
Jak czytamy w dalszej części pisma, w dni wolne od pracy nie ustala się ubytków i przepisuje się dane z ostatnich pomiarów. Stany z dni wolnych od pracy uwzględnia się przy obliczaniu ubytków. Takie samo stanowisko reprezentuje również Naczelnik Urzędu Celnego w Krośnie w piśmie z 12 października 2005 r. nr 404000-PA-9101-14/05/BB.
Przypomnienia wymaga również fakt, iż w przypadku przekroczenia górnej granicy dopuszczalnych ubytków powstałych podczas:
l wydania wyrobów akcyzowych zharmonizowanych takich jak paliwa ciekłe,
l produkcji i magazynowania wyrobów akcyzowych zharmonizowanych innych niż paliwa ciekłe,
ubytki rozlicza się za każdy miesiąc oddzielnie i wykazuje w deklaracji AKC-3 sporządzanej za dany miesiąc.
Wyroby tytoniowe
Rozporządzenie określa szczegółowe normy dopuszczalnych ubytków w zakresie wyrobów tytoniowych w czasie ich magazynowania. Dla cygar, cygaretek i papierosów z tytoniu lub namiastek tytoniu w opakowaniach jednostkowych, oznaczonych symbolem PKWiU 16.00.11 oraz kodem CN 2402, jest to wysokość nie większa niż 0,002% ilości wydanej z magazynu. Dla tytoniu do palenia w opakowaniach jednostkowych, oznaczonego symbolem PKWiU 16.00.12-30 oraz kodem CN 2403 10, jest to wysokość nie większa niż 0,005% masy wydanej z magazynu.
Alkohol etylowy
Przez dopuszczalne ubytki alkoholu etylowego rozumie się straty, które powstają w czasie produkcji, przerobu, zużycia, magazynowania lub przewozu alkoholu etylowego, napojów spirytusowych oraz ich półproduktów.
Ubytki alkoholu etylowego wyraża się w jednostkach objętości alkoholu etylowego 100% vol, a w przypadku alkoholu etylowego skażonego - w jednostkach masy.
Obejmują one straty powstałe w cyklu produkcyjnym, niezależnie od ilości oddziałów produkcyjnych i ich lokalizacji, z wyłączeniem ubytków powstałych w czasie magazynowania (leżakowania) i wydawania półproduktów oraz maderyzacji alkoholu etylowego surowego.
Do ubytków alkoholu etylowego w cyklu produkcyjnym zalicza się również:
l ubytki powstałe w laboratoriach zakładowych związane z badaniem przebiegu procesu produkcji;
l ubytki związane z likwidacją nienaprawialnych braków napojów spirytusowych i spirytusu butelkowanego.
Nie można uznać ubytków alkoholu powstałych podczas płukania butelek przed ich napełnieniem za ubytki powstałe w produkcji podczas rozlewu alkoholu i jako takie nie powinny być uwzględniane dla celów zastosowania zwolnienia od akcyzy (zob. pismo Dyrektora Izby Celnej w Rzepinie z 17 listopada 2006 r. nr 410000-WPA-9116-378/06).
WAŻNE!
Rozliczanie ponadnormatywnych ubytków jest uzależnione od rodzaju czynności, w czasie których występują ubytki. I tak:
l narastająco za okresy roczne rozlicza się ubytki paliw ciekłych powstałe podczas produkcji (od ilości zużytych do ich wytworzenia), magazynowania (od sumy dziennych pozostałości), przyjęcia (od ilości przyjętych);
l za każdy miesiąc rozlicza się ubytki powstałe podczas przewozu (od ilości wydanych);
l za każdy miesiąc rozlicza się ubytki powstałe podczas produkcji i magazynowania wyrobów akcyzowych zharmonizowanych innych niż paliwa ciekłe (od ilości zużytych do ich wytworzenia).
l art. 5, art. 6 ust. 4, art. 11 ust. 2 pkt 2 ustawy z 23 stycznia 2004 r. o podatku akcyzowym - Dz.U. Nr 29, poz. 257; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 169, poz. 1199
l rozporządzenie Ministra Finansów z 25 marca 2004 r. w sprawie wysokości maksymalnych norm dopuszczalnych ubytków niektórych wyrobów akcyzowych zharmonizowanych, a także szczegółowe zasady i terminy ogłaszania norm dopuszczalnych ubytków oraz norm zużycia takich wyrobów - Dz.U. Nr 63, poz. 585; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 114, poz. 781
Marzena Kotecka
ekspert w zakresie akcyzy