W pierwszej kolejności, zdarzenie losowe jakim jest powódź stanowi wypadek ubezpieczeniowy uzasadniający wypłatę odszkodowań przez ubezpieczycieli na rzecz osób, które były ubezpieczone od skutków takich zdarzeń i opłacały wymagane składki. Jednak zaznaczyć należy, że ubezpieczyciele dość niechętnie zawierają umowy ubezpieczenia na terenach zagrożonych powodzią tłumacząc, że skoro powódź występuje co kilka lat, to nie jest zdarzeniem losowym. Jeżeli już taka umowa jest podpisywana na to najczęściej składki są bardzo wysokie.
Jeżeli jednak zawarliśmy umowę ubezpieczeniową, która nie przewiduje wyłączeń w sytuacji podtopienia, zalania naszego mienia, a często są takie wyłączenia np. w przypadku zalania powodu niedrożnej kanalizacji, to należy pamiętać, iż umowa ubezpieczenia lub ogólne warunki ubezpieczenia mogą przewidywać, że ubezpieczający ma obowiązek w określonym terminie powiadomić ubezpieczyciela o wypadku. Ponadto, jeżeli przykładowo od skutków powodzi był ubezpieczony jedynie budynek, odszkodowanie może nie objąć zalanych maszyn, zwierząt czy zgromadzonych płodów rolnych. W przypadku samochodów, niezbędne jest posiadanie polisy AC, a nie tylko OC.
Jeżeli nie umówiono się inaczej, suma ubezpieczenia ustalona w umowie stanowi górną granicę odpowiedzialności ubezpieczyciela. Dokładna wysokość odszkodowania jest uzależniona od wysokości zaistniałej szkody. W razie zajścia wypadku osoba, która ubezpieczyła swoje mienie obowiązana jest użyć dostępnych jej środków w celu ratowania przedmiotu ubezpieczenia oraz zapobieżenia szkodzie lub zmniejszenia jej rozmiarów. Ważne jest udokumentowanie powstałych szkód w mieniu np. poprzez wykonane zdjęcia, czy też sporządzenie listy szkód. Szczegółowy sposób ustalenia rozmiarów szkody powinny zawierać ogólne warunki ubezpieczenia, które udostępnia zakład ubezpieczeń. W wielu przypadkach przed ustaleniem dokładnej wartości szkody, wypłacane są zaliczki na poczet odszkodowania.
Niezależnie od kwestii, czy poszkodowany w powodzi ubezpieczył swój majątek, czy też nie, może on liczyć na pomoc państwa. W szczególności wskazać należy na świadczenia z pomocy społecznej. Należy do nich celowy zasiłek, który wynosi do 6.000 zł przysługujący rodzinom lub osobom, które poniosły straty w wyniku klęski żywiołowej jaką bez wątpienia jest powódź. Wiadomo, że przy ogromie zniszczeń, taka kwota pomocy finansowej to kropla w morzu potrzeb, jednak warto dodać, że jest on przyznawany w przypadku klęski żywiołowej niezależnie od dochodu, może nie podlegać zwrotowi i można go przeznaczyć na zakup niezbędnych rzeczy, tj. żywności, leków, odzieży, czy też na pokrycie kosztów leczenia. Wnioski o przyznanie zasiłku celowego należy składać do gminnego/miejskiego ośrodka pomocy społecznej. Wypłaty zasiłku realizowane są na podstawie ustaleń wywiadu środowiskowego.
Kolejnym rodzajem świadczenia są zasiłki w wysokości do 20.000 zł dla właścicieli budynków mieszkalnych lub lokali mieszkalnych, posiadaczy spółdzielczego własnościowego prawa do takich nieruchomości, posiadaczy spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokali mieszkalnych. Zasiłki mogą też otrzymać najemcy, jeśli uzyskają zgodę właściciela na prace remontowe. Dodatkowo, tego rodzaju zasiłki będą dla osób, które nie przewidują większych kosztów remontu czy odbudowy, oraz rezygnują z ich wyceny. W takim przypadku niezbędne będzie późniejsze rozliczenie się z organem z przyznanej pomocy poprzez przedstawienie faktur i rachunków na potwierdzenie wydatków związanych z remontem czy odbudową domów lub mieszkań. W przypadku braku rozliczenia, tj. przedstawienia dokumentów księgowych lub też przeznaczenia środków na inny cel zajdzie konieczność zwrotu świadczenia.
Istnieje również możliwość ubiegania się o zasiłek w wysokości do 100.000 zł na odbudowę domu lub mieszkania. Dodatkowym warunkiem jego otrzymania jest wcześniejsze oszacowanie szkód przez rzeczoznawcę, którego udział w postępowaniu zapewnia wojewoda. Pomoc jest wypłacana w ratach - pierwsza z nich wynosi 50% kosztów remontu lub odbudowy. Powodzianie korzystający z tej formy pomocy mają również obowiązek przedstawić faktury i rachunki na potwierdzenie wydatków związanych z remontem czy odbudową swoich domów lub mieszkań. Nieprzedstawienie faktur czy rachunków albo przeznaczenie pomoc na inny cel, będzie skutkowało obowiązkiem zwrotu otrzymanego zasiłku. Wypłaty wszystkich wymienionych rodzajów zasiłków realizują ośrodki pomocy społecznej, na podstawie ustaleń wywiadu środowiskowego.
Kolejne rodzaje świadczeń oraz pomocy dla powodzian ze strony państwa, mogą zostać wprowadzone po uchwaleniu nowej zapowiadanej przez rząd ustawy o szczególnych rozwiązaniach, związanych z usuwaniem skutków powodzi z maja i czerwca 2010 roku. To dobrze, że państwo nie zapomina o osobach, które straciły niejednokrotnie cały swój dobytek w wyniku nieprzewidzianego zdarzenia losowego. W takich sytuacjach popłaca także przezorność tych spośród poszkodowanych, którzy chociaż częściowo z wyprzedzeniem ubezpieczyli swoje mienie od skutków zdarzeń losowych, oczywiście jeżeli ubezpieczyciel nie odmówił im zawarcia takiej umowy. Warto też dodać, że w przypadku takich nieodwracalnych tragedii jak powódź nie tylko wsparcie finansowe, ale każde wsparcie mające na celu łatwiejszy powrót tych osób do rzeczywistości jest niezwykle potrzebne.
M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna