Ministerstwo Finansów w odpowiedzi na interpelację poselską (nr 16103) wypowiedziało się w sprawie definicji osoby samotnie wychowującej dziecko i wyznaczenia jednakowych kryteriów rozliczeń podatkowych dla tych osób.
MF przypomniało, że w przypadku podatku od dochodów osobistych zasady określają przepisy ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o PIT (Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307, z późn. zm.). Zgodnie z art. 6 ust. 4 tej ustawy od osób mających miejsce zamieszkania na terytorium kraju, samotnie wychowujących w roku podatkowym dzieci, podatek może być określony w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy dochodów osoby samotnie wychowującej dzieci.
Za osobę samotnie wychowującą dzieci uważa się jednego z rodziców albo opiekuna prawnego, jeżeli osoba ta jest panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo osobą, w stosunku do której orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów. Za osobę samotnie wychowującą dzieci uważa się również osobę pozostającą w związku małżeńskim, jeżeli jej małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności.
Pojęcie „osób samotnie wychowujących dzieci” jest uregulowane w akcie rangi ustawowej. Ma zatem charakter generalny i abstrakcyjny oraz jest źródłem powszechnie obowiązującego prawa. W konsekwencji z uprawnienia może skorzystać każdy, kto wypełni wszystkie warunki przez ustawodawcę ustanowione.
Przy czym, dokonując wykładni pojęcia „osoby samotnie wychowującej dziecko”, nie można pominąć żadnego z jej elementów. W konsekwencji aby podatnik mógł opodatkować swoje dochody w sposób preferencyjny, musi nie tylko mieć określony stan cywilny, ale też wychowywać samotnie dziecko. Przeciwne rozumienie „osoby samotnie wychowującej dziecko” prowadziłoby do absurdalnych wniosków, w myśl których do skorzystania z przedmiotowej preferencji wystarczającym warunkiem byłoby posiadanie przez podatnika dziecka oraz określonego stanu cywilnego. Pominięte natomiast zostałyby takie okoliczności jak to, czy podatnik wychowuje dzieci oraz czy wychowuje je samotnie. Okoliczności te stanowią natomiast główny element pojęcia „osoby samotnie wychowującej dziecko” i nie mogą być pomijane przy jego interpretacji.
W związku z tym, jak podkreśla Ministerstwo Finansów, osoby żyjące w nieformalnych związkach, wspólnie mieszkające i wspólnie wychowujące swoje dzieci nie mogą skorzystać z opodatkowania swoich dochodów na zasadach przewidzianych dla osób samotnie wychowujących dziecko, gdyż nie spełniają wszystkich warunków dotyczących omawianej preferencji podatkowej. A to oznacza, że organ podatkowy ma prawo odmówić takim osobom prawa do określenia kwoty podatku w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy dochodów tej osoby.
Odnosząc się z kolei do kwestii związanej z ewentualną zmianą przepisów ustawy, MF poinformowało, iż w dniu 7 kwietnia 2010 r. odbyło się posiedzenie sejmowej Komisji Nadzwyczajnej „Przyjazne Państwo” do spraw związanych z ograniczaniem biurokracji, podczas którego rozpatrzono propozycje zmian w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, w tym m.in. w zakresie doprecyzowania definicji „osoby samotnie wychowującej dziecko”.
Adam Kuchta