Jak wynika z raportu przygotowanego na potrzeby projektu „Godzenie ról rodzinnych i zawodowych kobiet i mężczyzn” realizowanego przez CRZL, sytuacja rodzinna bezpośrednio wpływa na karierę zawodową kobiet. Zdaniem ekspertów u podstaw tego zjawiska leży stereotypowe postrzeganie płci przez pracodawców, ale także przyjmowany model rodzinny: im bardziej tradycyjny podział ról, tym bardziej życie rodzinne będzie negatywnie odbijało się na karierze zawodowej kobiety.
Dla pracodawcy najważniejsze cechy u pracownika to zaangażowanie i dyspozycyjność. Stereotypowe postrzeganie płci sprawia, że kobieta jest mniej atrakcyjnym pracownikiem, ponieważ jest podwójnie obciążona obowiązkami rodzinnymi i zawodowymi. W efekcie kobiety rzadziej awansują i mają mniejszy dostęp do szkoleń i innych form doskonalenia zawodowego. Eksperci podkreślają jednak, że ofiarą nierównego traktowania płci na rynku pracy padają również mężczyźni - jako główni żywiciele rodziny są przez pracodawcę bardziej eksploatowani, oczekuje się od nich większej dyspozycyjności, mobilności i wytrzymałości.
Badania pokazują, że mężczyźni pracują dłużej - średnio o 4,5 godziny tygodniowo - i zarabiają więcej niż kobiety - przeciętnie o 23 proc.; kobiety zaś przeznaczają więcej czasu niż mężczyźni na prace domowe - średnio o 8 godz. tygodniowo.
Jak wynika z badań, zadawanie kobietom pytań o sytuację rodzinną podczas rozmowy kwalifikacyjnej jest zjawiskiem powszechnym, w skrajnych przypadkach wymusza się na kobietach składanie oświadczeń, że w określonym czasie nie będą decydowały się na dziecko, co jest sprzeczne z prawem. Mężczyźni częściej pytani są o dyspozycyjność i gotowość do pracy po godzinach lub wyjazdów.
Według badań Szkoły Głównej Handlowej wejście na rynek pracy kobiet i mężczyzn przebiega podobnie: zdecydowana większość badanych rozpoczyna pracę w wieku 17-25 lat i dysproporcje w zatrudnieniu ze względu na płeć są na tym etapie nieduże. Różnice pojawiają się, gdy na świat przychodzą dzieci.
Jak pokazały badania CRZL, posiadanie małego dziecka nie wpływa na zatrudnienie mężczyzn, ponieważ obowiązki rodzinne przejmują ich partnerki, co pozwala mężczyznom bardziej angażować się w pracę zawodową. Dysproporcje w zatrudnieniu są znacznie większe na etapie tworzenia rodziny (w wieku 25-34 lata), niż jej rozwoju (35-44 lata).
"Wraz ze wzrostem wieku najmłodszego dziecka współczynnik zatrudnienia kobiet rośnie, co może sugerować, że wycofują się one z rynku pracy tylko tymczasowo - na okres sprawowania opieki nad małym dzieckiem. Pomimo trudności w godzeniu obu aktywności kobiety próbują wrócić na rynek pracy i robią to skutecznie, ponieważ współczynnik zatrudnienia kobiet ze starszymi dziećmi zrównuje się ze współczynnikiem zatrudnienia kobiet bez dzieci" - podkreśla dr Anna Matysiak z Instytutu Statystyki i Demografii SGH.
Prawdopodobieństwo zatrudnienia maleje wraz z trwaniem ciąży i osiąga najniższy poziom po urodzeniu dziecka. Od ok. 5 miesiąca życia dziecka szanse kobiet na podjęcie pracy zaczynają wzrastać. Jednak prawdopodobieństwo podjęcia pracy wśród matek jednego dziecka w wieku lat 3 są aż dwukrotnie niższe niż wśród kobiet bezdzietnych.
Projekt "Godzenie ról rodzinnych i zawodowych" realizowany jest przez Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich przy współpracy Departamentu Analiz Ekonomicznych i Prognoz Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. Jego celem jest propagowanie polityki rodzinnej sprzyjającej godzeniu ról, wyrównywanie szans kobiet i mężczyzn w dostępie do zatrudnienia oraz budowanie wartości ekonomicznej pracy kobiet i wartości społecznej rodzicielstwa.
Badanie zostało zrealizowane w dniach 15 lipca - 15 września 2009 r. Z respondentami - wśród których były m.in. rodziny, eksperci oraz przedsiębiorcy - przeprowadzano dyskusje, wywiady, zarówno indywidualne, jak i grupowe.