Do czego służą w spółce z o.o. kapitały zapasowy i rezerwowy

PROBLEM

Czym różni się (w sensie praktycznym) kapitał zapasowy od kapitału rezerwowego w spółce z o.o.?

RADA

W spółce z o.o., w odróżnieniu od spółki akcyjnej, te dwa rodzaje kapitału mają często tę samą funkcję. Jednak tylko do kapitału zapasowego można przelać agio, a właściwy przy dopłatach jest kapitał rezerwowy.

UZASADNIENIE

Pytanie dotyczy spółki z o.o., ale odpowiadając na nie warto przyjrzeć się funkcji kapitału zapasowego w spółce akcyjnej, w której na pokrycie straty należy utworzyć kapitał zapasowy. W spółce tej do kapitału zapasowego przelewa się co najmniej 8% zysku za dany rok obrotowy. Tak czyni się, dopóki kapitał zapasowy nie osiągnie co najmniej 1/3 wartości kapitału zakładowego. Każda spółka akcyjna musi posiadać kapitał zapasowy. Dlatego np. pominięcie w statucie spółki akcyjnej zapisu o jego utworzeniu nie ma znaczenia. Inaczej jest w spółce z o.o., w której nie ma obowiązku utworzenia kapitału zapasowego i przelewania do niego jakiegoś procentu zysku aż do osiągnięcia ustalonej wartości.

Istnieją oczywiście wyjątki, kiedy kapitał zapasowy w spółce z o.o. musi powstać. Przypomnijmy, że kapitał zakładowy spółki z o.o. powinien wynosić co najmniej 50 000 zł, wartość nominalna udziału nie może być niższa niż 50 zł, a udziały nie mogą być obejmowane poniżej ich wartości nominalnej. Natomiast jeżeli udziały są obejmowane po cenie wyższej od wartości nominalnej, nadwyżkę jako agio przelewa się do kapitału zapasowego – nie wolno umieścić tych kwot w kapitale rezerwowym. Należy tak postąpić niezależnie od tego, czy statut spółki z o.o. przewidywał utworzenie kapitału zapasowego.

Z kolei w spółce z o.o. należy utworzyć kapitał rezerwowy, a nie zapasowy, w przypadku wniesienia dopłat. W razie powzięcia uchwały określającej termin ich wniesienia oraz wysokość, równowartość dopłat ujmuje się w odrębnej pozycji pasywów bilansu jako tzw. kapitał rezerwowy z dopłat wspólników (art. 36 ust. 2e ustawy o rachunkowości). Kapitał ten wykazuje się jako składnik kapitału własnego do momentu uzasadniającego jego odpisanie. Przy tym uchwalone, lecz niewniesione dopłaty wykazuje się w dodatkowej pozycji kapitałów własnych „Należne dopłaty na poczet kapitału rezerwowego” – jest to wielkość ujemna.

Brak nakazu tworzenia w spółce z o.o. kapitału zapasowego, co roku zasilanego procentem z zysku spółki, powoduje, że pojęcia „kapitał zapasowy” „kapitały rezerwowe” w spółce z o.o. zlewają się ze sobą. Zwłaszcza że w kilku ważnych regulacjach w Kodeksie spółek handlowych mają one identyczną funkcję. Pierwszą jest uchwała w sprawie dalszego funkcjonowania spółki. Jeżeli bilans (sporządzony przez zarząd albo podmiot uprawniony do badania sprawozdań finansowych) wykaże stratę przewyższającą sumę kapitałów zapasowego i rezerwowych oraz połowę kapitału zakładowego, zarząd jest obowiązany niezwłocznie zwołać zgromadzenie wspólników w celu powzięcia takiej uchwały. Przypomnijmy, że w przypadku głosowania uchwały o kontynuacji działalności do jej powzięcia wystarczy bezwzględna większość głosów (umowa spółki może ustanowić inne zasady).

Kolejną regulacją, w której kapitał rezerwowy znaczy w praktyce tyle samo co kapitał zapasowy, jest uchwała wspólników o zmianie umowy spółki podwyższająca kapitał zakładowy. Jest to tzw. podwyższenie kapitału zakładowego ze środków spółki i można przeznaczyć na ten cel środki z kapitału zapasowego lub kapitałów (funduszy) rezerwowych utworzonych z zysku spółki.

Przykładem zlewania się w praktyce pojęć kapitał zapasowy/kapitały rezerwowe są też zasady wypłaty dywidendy. Jak wiadomo, kwota przeznaczona do podziału między wspólników nie może przekraczać zysku za ostatni rok obrotowy. Powiększają wartość maksymalnej dywidendy, jaką w danym roku można wypłacić, niepodzielone zyski z lat ubiegłych oraz kwoty przeniesione z kapitałów zapasowego i rezerwowych. Warunkiem jest, by kwoty „wyjmowane” jako dywidenda przez wspólników z tych kapitałów pochodziły z zysku. Kwotę możliwą do podziału należy też pomniejszyć o niepokryte straty, udziały własne oraz o kwoty, które zgodnie z ustawą lub umową spółki powinny być przekazane z zysku za ostatni rok obrotowy na kapitał zapasowy lub kapitały rezerwowe.

Przykład

Wspólnicy Andrzej K. oraz Janusz Z. stworzyli spółkę z o.o. X. Spółka starała się o koncesję na rynku usług telekomunikacyjnych. Wspólnicy podjęli decyzję, że kapitał zapasowy spółki z o.o. X. będzie wynosił 50 000 zł, natomiast kapitał zapasowy 3 mln zł. Kapitał zakładowy podzielili na 50 udziałów o nominale 1000 zł. Natomiast cena objęcia jednego udziału wyniosła 70 000 zł – wartość agio to 69 000 zł. Spółka otrzymała koncesję. Środki z kapitału zakładowego były przeznaczone na inwestycję – okazało się jednak, że spółka otrzymała kredyt inwestycyjny oraz dofinansowanie z Unii Europejskiej i nie wykorzystała agio. Po kilku latach wspólnicy podjęli uchwałę o wypłacie dywidendy. Okazało się, że nie mogą 3 mln zł agio wycofać z kapitału zapasowego pod postacią dywidendy z uwagi na to, że agio nie jest zyskiem wypracowanym przez spółkę.

Trzeba zaznaczyć, że wśród ekspertów istnieje spór, czy agio może być wypłacone pod postacią dywidendy.

• art. 154, 192, 233, 260 i 396 ustawy z 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych – Dz.U. Nr 94, poz. 1037; ost.zm. Dz.U. z 2003 r. Nr 229, poz. 2276

Piotr Gregorczyk

specjalista w zakresie prawa gospodarczego