Od 1 września br. zacznie - generalnie - obowiązywać obszerna nowelizacja Ordynacji podatkowej oraz innych ustaw. Czy zawarte w tej noweli zmiany będą miały bezpośrednie znaczenie dla podatku od towarów i usług?
Rozmowa z prof. dr. hab. Witoldem Modzelewskim, prezesem Instytutu Studiów Podatkowych
– Tak. Nowelizacja Ordynacji podatkowej przynajmniej z kilku powodów będzie miała ogromny wpływ na sytuację prawną podatników VAT. Jeden z tych powodów związany jest z przepisami dotyczącymi korekt deklaracji podatkowych, w tym deklaracji VAT-7 i VAT-7K. Przypomnę, że ponad dwa lata temu wprowadzono daleko idące restrykcje, jeżeli chodzi o korekty deklaracji. Odczuli je najbardziej podatnicy VAT. Zakazano bowiem korekty deklaracji w okresie między zakończeniem kontroli a wszczęciem postępowania. Oznaczało to, że podatnik – nawet wtedy gdy zgadzał się z wnioskami zawartymi w protokole kontroli – nie mógł dobrowolnie złożyć korekty deklaracji. Uchylono też przepis przewidujący niekaralność karną skarbową tych korekt.
Jaki skutek miało dla podatników VAT wprowadzenie ponad dwóch latatych restrykcji?
– Podatnicy VAT zostali zmuszeni do składania tzw. czynnego żalu, czyli w istocie swoistego donosu o podejrzeniu popełnienia przestępstwa. Donos ten musieli składać na samych siebie, a niekiedy również na osoby trzecie. W rezultacie wielu podatników odstępowało od składania korekt deklaracji. Ustawodawca popełnił więc kardynalny błąd. Szacuję, że kosztowało to budżet przynajmniej kilka miliardów złotych.
Czy nowelizacja Ordynacji podatkowej, która wejdzie w życie z początkiem września br., zniesie te kontrowersyjne restrykcje?
– Nowelizacja da podatnikom generalne prawo do składania korekty deklaracji. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 81 par. 1 Ordynacji podatkowej, jeżeli odrębne przepisy nie stanowią inaczej, podatnicy, płatnicy i inkasenci mogą skorygować uprzednio złożoną deklarację. Oprócz tego nowelizacja ograniczy te przypadki, w których nie będzie skuteczna korekta deklaracji. Od 1 września br. uprawnienie do skorygowania deklaracji będzie zawieszone na czas trwania postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej – w zakresie objętym tym postępowaniem lub kontrolą. Będzie jednak przysługiwało nadal po zakończeniu: kontroli podatkowej oraz postępowania podatkowego – w zakresie nieobjętym decyzją określającą wysokość zobowiązania podatkowego. Wynika to z nowego brzmienia art. 81b par. 1 Ordynacji podatkowej.
Postanowiono więc uchylić restrykcyjne unormowania dotyczące składania korekty deklaracji, które – jak wspomnieliśmy – wprowadzono ponad dwa lata temu.
– W pewnym sensie można tak powiedzieć. W nowelizacji jednak przewidziano bardzo kontrowersyjny wyjątek. Otóż w art. 81b Ordynacji podatkowej wprowadzono paragraf 3 mówiący o tym, że uprawnienie do skorygowania deklaracji przysługujące po zakończeniu kontroli podatkowej nie stosuje się w zakresie podatku od towarów i usług.
Jak można w sposób zrozumiały zinterpretować ten przepis?
– Jak się wydaje, ustawodawca stwierdza, że gdy zakończy się kontrola podatkowa w zakresie podatku od towarów i usług, to podatnikowi nie będzie przysługiwać prawo do korekty deklaracji. Oznaczało to, że nawet wtedy gdy podatnik zgodzi się z protokołem kontroli, to będzie skazany na spór z organem podatkowym.
Dlaczego postanowiono wprowadzić takie rozwiązanie?
– Naprawdę trudno to zrozumieć. Niełatwo bowiem znaleźć jakieś racjonalne wytłumaczenie, dlaczego podatnicy VAT będą dyskryminowani. W moim przekonaniu przepisowi temu będzie można postawić zarzut niekonstytucyjności. Nie ma przecież powodu, żeby aż tak różnicować sytuację poszczególnych grup podatników i stawiać w niekorzystnej sytuacji tych, którzy rozliczają VAT.
Co w praktyce może oznaczać sytuacja, w której podatnikom VAT nie będzie przysługiwało prawo do korekty po zakończeniu kontroli podatkowej?
– Jak już wspomniałem, jeżeli podatnik zgodzi się z wynikami kontroli, to i tak będzie musiał prowadzić spór z organem podatkowym. Organ bowiem wyda decyzję i doręczy ją podatnikowi. Powstaje pytanie: po co to robić w sytuacji, gdy podatnik zgodzi się z wnioskami zawartymi w protokole kontroli. Przecież decyzja, w której określa się zaległość podatkową, stanowi najczęściej początek odrębnego postępowania karnego skarbowego. A pamiętajmy, że z kolei znowelizowany kodeks karny skarbowy przewiduje zaostrzenie wielu kar za przestępstwa podatkowe. Dlatego chcę raz jeszcze podkreślić, że w moim przekonaniu przepis zmienionej Ordynacji podatkowej ograniczający prawa podatników VAT do korekty deklaracji jest niekonstytucyjny. Nie ma żadnego uzasadnienia, aby dyskryminować podatników VAT pod względem ich uprawnień do korygowania deklaracji. A przecież należy zdawać sobie sprawę z tego, że podatek od towarów i usług ma podstawowe znaczenie dla dochodów budżetu. Dlatego uważam, że ta kontrowersyjna regulacja znowelizowanej Ordynacji podatkowej wcześniej czy później zostanie zaskarżona do Trybunału Konstytucyjnego.
Rozmawiał Krzysztof Tomaszewski