Od przyszłego roku ma zacząć funkcjonować nowa instytucja. Ministerstwo Finansów chce wprowadzić rozprawę podatkową. Zasady zwoływania rozprawy i jej przeprowadzania mają stanowić odwzorowanie analogicznych przepisów kodeksu postępowania administracyjnego, ze zmianami dostosowawczymi uwzględniającymi specyfikę postępowania podatkowego.
Założenie jest takie, by podatnik odwołując się od decyzji organu podatkowego miał możliwość toczenia przed izbą skarbową sporu z urzędem skarbowym, który wydał niekorzystne dla niego decyzje. Dlatego w przypadku odwołania się od decyzji urzędu skarbowego, będą prowadzone rozprawy podatkowe, w czasie których będzie mógł wypowiedzieć się zarówno podatnik, jak i organ podatkowy. Na tej podstawie będzie wydawana decyzja ostateczna rozstrzygająca o tym, czy odwołanie jest uzasadnione czy też nie.
Co zmieni rozprawa
Oczywiście w razie niekorzystnego orzeczenia izby nadal można będzie skarżyć się do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Rozprawa podatkowa oznacza jednak zasadniczą zmianę sposobu rozpatrywania odwołań przez izby skarbowe. Dziś cała procedura sprowadza się zwykle do wysłania na piśmie odwołania i cierpliwego czekania na pisemną decyzję izby, która dociera do podatnika pocztą.
Resort finansów w uzasadnieniu projektu tego rozwiązania podkreśla, że wprowadzenie procedury rozprawy podatkowej zwiększy szybkość oraz poprawi ekonomikę postępowania w sprawach wymagających konfrontacji różnych źródeł dowodowych. Eksperci podatkowi takimi optymistami już nie są. Ich zdaniem rozprawa to – mimo wszystko – eksperyment na gruncie prawa podatkowego. Podkreślają też, że trzeba liczyć się z tym, że samo wdrożenie pomysłu będzie kosztowne. Będzie wymagało organizacji sal rozpraw, a także zaangażowania pracowników, którzy będą w nich uczestniczyć. Resort finansów jest jednak zdania, że takie działania potrzebne nie będą, a rozprawy będą odbywały się w tym samym miejscu, w którym dziś urzędnicy rozstrzygają odwołania podatników w formie pisemnej. Sama zaś rozprawa nie będzie angażować pracowników urzędu bardziej niż ma to miejsce dziś, przy rozstrzyganiu spraw tego samego rodzaju.
Z urzędu lub na wniosek
Zgodnie z przedstawionym przez Ministerstwo Finansów projektem zmian w Ordynacji podatkowej organ odwoławczy przeprowadzi w toku postępowania rozprawę z urzędu – gdy będzie zachodziła potrzeba wyjaśnienia istotnych okoliczności stanu faktycznego sprawy przy udziale świadków lub biegłych albo w drodze oględzin, lub sprecyzowania argumentacji prawnej prezentowanej przez stronę w toku postępowania. Rozprawa będzie mogła być również przeprowadzona na wniosek strony lub organu, który wydał decyzję w pierwszej instancji.
Termin takiej rozprawy będzie musiał być wyznaczony, tak by doręczenie wezwania nastąpiło najpóźniej na siedem dni przed rozprawą.
Rozprawą będzie kierował upoważniony do jej przeprowadzenia pracownik organu podatkowego, przed którym toczyć się będzie postępowanie.
W przypadku gdy postępowanie toczyć się będzie przed samorządowym kolegium odwoławczym, rozprawą będzie kierował przewodniczący albo wyznaczony członek tego kolegium. Ponadto w rozprawie będzie uczestniczył upoważniony pracownik organu podatkowego pierwszej instancji wydający decyzję, od której wniesiono odwołanie. W razie nieobecności na rozprawie strony wnioskującej o jej przeprowadzenie rozprawa będzie odwołana i nie będzie możliwości jej ponownego przeprowadzenia. Warto jednak zaznaczyć, że rozprawa będzie mogła być przeprowadzona w razie nieobecności na rozprawie świadka lub biegłego.
Urzędnik jak sędzia
Podatnik uczestniczący w rozprawie będzie miał pewne uprawnienia. Na przykład będzie mógł składać wyjaśnienia, zgłaszać żądania, propozycje i zarzuty oraz przedstawiać dowody na ich poparcie. Ponadto strona będzie mogła wypowiadać się co do wyników postępowania dowodowego.
Uprawnienia będą przysługiwały także kierującemu rozprawą. Będzie on mógł uchylić zadane świadkom, biegłym i stronom pytanie, jeżeli nie będzie ono miało istotnego znaczenia dla sprawy. Jednak, jeśli podatnik uczestniczący w rozprawie tego zażąda, w protokole będzie trzeba zamieścić osnowę treści uchylonego pytania. Innymi słowy, urzędnik prowadzący rozprawę, będzie zachowywał się niczym sędzia.
Ewa Matyszewska
Co zmieni rozprawa
Oczywiście w razie niekorzystnego orzeczenia izby nadal można będzie skarżyć się do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Rozprawa podatkowa oznacza jednak zasadniczą zmianę sposobu rozpatrywania odwołań przez izby skarbowe. Dziś cała procedura sprowadza się zwykle do wysłania na piśmie odwołania i cierpliwego czekania na pisemną decyzję izby, która dociera do podatnika pocztą.
Resort finansów w uzasadnieniu projektu tego rozwiązania podkreśla, że wprowadzenie procedury rozprawy podatkowej zwiększy szybkość oraz poprawi ekonomikę postępowania w sprawach wymagających konfrontacji różnych źródeł dowodowych. Eksperci podatkowi takimi optymistami już nie są. Ich zdaniem rozprawa to – mimo wszystko – eksperyment na gruncie prawa podatkowego. Podkreślają też, że trzeba liczyć się z tym, że samo wdrożenie pomysłu będzie kosztowne. Będzie wymagało organizacji sal rozpraw, a także zaangażowania pracowników, którzy będą w nich uczestniczyć. Resort finansów jest jednak zdania, że takie działania potrzebne nie będą, a rozprawy będą odbywały się w tym samym miejscu, w którym dziś urzędnicy rozstrzygają odwołania podatników w formie pisemnej. Sama zaś rozprawa nie będzie angażować pracowników urzędu bardziej niż ma to miejsce dziś, przy rozstrzyganiu spraw tego samego rodzaju.
Z urzędu lub na wniosek
Zgodnie z przedstawionym przez Ministerstwo Finansów projektem zmian w Ordynacji podatkowej organ odwoławczy przeprowadzi w toku postępowania rozprawę z urzędu – gdy będzie zachodziła potrzeba wyjaśnienia istotnych okoliczności stanu faktycznego sprawy przy udziale świadków lub biegłych albo w drodze oględzin, lub sprecyzowania argumentacji prawnej prezentowanej przez stronę w toku postępowania. Rozprawa będzie mogła być również przeprowadzona na wniosek strony lub organu, który wydał decyzję w pierwszej instancji.
Termin takiej rozprawy będzie musiał być wyznaczony, tak by doręczenie wezwania nastąpiło najpóźniej na siedem dni przed rozprawą.
Rozprawą będzie kierował upoważniony do jej przeprowadzenia pracownik organu podatkowego, przed którym toczyć się będzie postępowanie.
W przypadku gdy postępowanie toczyć się będzie przed samorządowym kolegium odwoławczym, rozprawą będzie kierował przewodniczący albo wyznaczony członek tego kolegium. Ponadto w rozprawie będzie uczestniczył upoważniony pracownik organu podatkowego pierwszej instancji wydający decyzję, od której wniesiono odwołanie. W razie nieobecności na rozprawie strony wnioskującej o jej przeprowadzenie rozprawa będzie odwołana i nie będzie możliwości jej ponownego przeprowadzenia. Warto jednak zaznaczyć, że rozprawa będzie mogła być przeprowadzona w razie nieobecności na rozprawie świadka lub biegłego.
Urzędnik jak sędzia
Podatnik uczestniczący w rozprawie będzie miał pewne uprawnienia. Na przykład będzie mógł składać wyjaśnienia, zgłaszać żądania, propozycje i zarzuty oraz przedstawiać dowody na ich poparcie. Ponadto strona będzie mogła wypowiadać się co do wyników postępowania dowodowego.
Uprawnienia będą przysługiwały także kierującemu rozprawą. Będzie on mógł uchylić zadane świadkom, biegłym i stronom pytanie, jeżeli nie będzie ono miało istotnego znaczenia dla sprawy. Jednak, jeśli podatnik uczestniczący w rozprawie tego zażąda, w protokole będzie trzeba zamieścić osnowę treści uchylonego pytania. Innymi słowy, urzędnik prowadzący rozprawę, będzie zachowywał się niczym sędzia.
Ewa Matyszewska