Na rentowność podatników, a tym samym na wysokość podstawy opodatkowania wpływ ma wiele czynników (np. popyt, koszty, konkurencja, otoczenie prawne). Jednym z czynników odgrywających dużą rolę w przypadku podatników dokonujących transakcji z podmiotami zagranicznymi jest ryzyko kursowe. Z podatkowej perspektywy kwestia ta jest szczególnie istotna w odniesieniu do podmiotów powiązanych.
Porównanie transakcji
Zgodnie z art. 11 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 z późn. zm.), podmioty powiązane są obowiązane do ustalania warunków współpracy na zasadach rynkowych, a więc takich, jakie przyjęłyby podmioty niezależne, będące w porównywalnej sytuacji. Analiza rynkowości danej transakcji przez władze skarbowe powinna się odbywać przy zastosowaniu jednej z następujących metod: porównywalnej ceny niekontrolowanej, ceny odprzedaży, rozsądnej marży albo metod zysku transakcyjnego. W przypadku zastosowania jednej z trzech ostatnich metod, kluczowym elementem staje się analiza rentowności podatnika z tytułu dokonania transakcji z podmiotami powiązanymi i porównanie jej z rentownością podmiotów niepowiązanych (dokonujących porównywalnej transakcji i będących w porównywalnej sytuacji).
Straty podatnika
Czynnik ryzyka kursowego może dla podatnika oznaczać poniesienie straty na transakcji. Z perspektywy podatkowej, jeżeli podatnik dokonuje takiej transakcji z podmiotami niezależnymi, trudno organom skarbowym kwestionować taką stratę. Nie powinny one bowiem podważać racjonalności działań podatnika, skoro ryzyko kursowe jest jednym z elementów prowadzenia działalności gospodarczej. Jednakże w przypadku podmiotów powiązanych sytuacja pod kątem ryzyka podatkowego jest odmienna. Już na wstępie powstaje pytanie, czy taka strata nie jest przedmiotem stosowania nierynkowych warunków transakcji. Podatnik musi być zatem przygotowany na przedstawienie swoich argumentów w sporze z organami skarbowymi. Kwestia ponoszenia ryzyka kursowego przez strony transakcji powinna zostać zidentyfikowana podczas analizy funkcjonalnej danej transakcji, która powinna nastąpić przy ustalaniu warunków transakcji, a następnie przy sporządzaniu dokumentacji cen transferowych.
Z perspektywy cen transferowych ważne jest, by oceniać transakcję na moment ustalania jej warunków, a nie po fakcie.
Szacowanie cen
Zgodnie bowiem z przepisami rozporządzenia w sprawie sposobu określania dochodów podatników w drodze oszacowania cen w transakcjach dokonywanych przez tych podatników, organy skarbowe nie mogą brać pod uwagę okoliczności, które nie mogły być znane stronom transakcji w dniu jej zawarcia, a które, jeśli byłyby znane, mogłyby powodować określenie wyższej lub niższej wartości przedmiotu transakcji. Wymóg ten nie zawsze jest przestrzegany. Dlatego ważną rolę w obronie cen transferowych odgrywają kalkulacje finansowe, które przedstawiają efekt ryzyka kursowego.
Ważne! Ryzyko kursowe przejawia się nie tylko wtedy, gdy ceny wyrażone są w obcej walucie, ale także wtedy, gdy podatnik sprzedaje w złotych, które są pochodną budżetu wyrażonego w obcej walucie będącego przedmiotem uzgodnień między stronami
Marcin Zbierski