Kim jest mały podatnik VAT
Na podstawie art. 167a akapit drugi dyrektywy 2006/112/WE Rady z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (dyrektywa VAT), państwa członkowskie stosujące system fakultatywny, ustalają dla podatników korzystających z tego systemu na ich terytorium próg na podstawie rocznego obrotu podatnika, obliczonego zgodnie z art. 288. Próg ten nie może przekroczyć 2 000 000 EUR lub równowartości tej kwoty w walucie krajowej.
Przepisy regulujące w Polsce podatek od towarów i usług (VAT) wykorzystują możliwość przewidzianą dyrektywą VAT i dają podatnikom, którzy spełniają określone w art. 2 pkt 25 ustawy o VAT, kryteria do uznania ich za tzw. małych podatników.
Zgodnie z aktualnym brzmieniem art. 2 pkt 25 ustawy o VAT małym podatnikiem jest podatnik podatku od towarów i usług:
a) u którego wartość sprzedaży (wraz z kwotą podatku - czyli brutto) nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 1 200 000 euro,
b) prowadzącego przedsiębiorstwo maklerskie, zarządzającego funduszami inwestycyjnymi, zarządzającego alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi, będącego agentem, zleceniobiorcą lub inną osobą świadczącą usługi o podobnym charakterze, z wyjątkiem komisu – jeżeli kwota prowizji lub innych postaci wynagrodzenia za wykonane usługi (wraz z kwotą podatku) nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 45 000 euro
– przy czym przeliczenia kwot wyrażonych w euro dokonuje się według średniego kursu euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski na pierwszy dzień roboczy października poprzedniego roku podatkowego, w zaokrągleniu do 1000 zł;
Spełnienie tego kryterium oznacza uzyskanie prawa do wskazanego w dyrektywie VAT systemu fakultatywnego, tj. stosowania kasowego, zamiast powszechnie stosowanego memoriałowego, rozliczenia tego podatku oraz uzyskanie prawa do stosowania rozliczeń kwartalnych w VAT.
Metoda memoriałowa i kasowa w VAT
Zasadą w VAT jest metoda memoriałowa, która polega na tym, że podatek VAT (należny) z wystawionych przez siebie faktur trzeba płacić nawet jeżeli należności z tych faktur te nie zostały zapłacone przez kontrahenta. A zatem zgodnie z zasadą memoriałową faktury wystawione w danym okresie (miesiącu lub kwartale) rozliczeniowym trzeba wykazać co do zasady w deklaracji podatkowej za ten okres - nawet jeżeli nie zostały zapłacone.
Wynika to z art. 63, 64 i 65 dyrektywy VAT i art. 19a ustawy o VAT (co do zasady obowiązek podatkowy w VAT powstaje w momencie dostarczenia towarów lub wykonania usług i wtedy też powstaje obowiązek zapłaty VAT - tj. w tym okresie rozliczeniowym).
Metoda kasowa rozliczania VAT jest wyjątkiem od zasady memoriałowej i polega na tym, że VAT z wystawionej faktury trzeba zapłacić dopiero za ten okres rozliczeniowy, w którym podatnik VAT otrzymał zapłatę za tą fakturę.
Metoda kasowa wynika z następujących przepisów:
Artykuł 66 pkt b) dyrektywy VAT:
W drodze odstępstwa od art. 63, 64 i 65, państwa członkowskie mogą postanowić, że VAT staje się wymagalny dla określonych transakcji lub dla określonych kategorii podatników w jednym z następujących terminów:
(...)
b) nie później niż w momencie otrzymania zapłaty;
Art. 21 ustawy o VAT:
1. Mały podatnik może wybrać metodę rozliczeń polegającą na tym, że obowiązek podatkowy w odniesieniu do dokonywanych przez niego dostaw towarów i świadczenia usług powstaje:
1) z dniem otrzymania całości lub części zapłaty – w przypadku dokonania dostawy towarów lub świadczenia usług na rzecz podatnika, o którym mowa w art. 15, zarejestrowanego jako podatnik VAT czynny,
2) z dniem otrzymania całości lub części zapłaty, nie później niż 180. dnia, licząc od dnia wydania towaru lub wykonania usługi – w przypadku dokonania dostawy towarów lub świadczenia usług na rzecz podmiotu innego niż wymieniony w pkt 1
– po uprzednim zawiadomieniu na piśmie naczelnika urzędu skarbowego w terminie do końca miesiąca poprzedzającego okres, za który będzie stosował tę metodę, zwaną dalej „metodą kasową”; otrzymanie zapłaty w części powoduje powstanie obowiązku podatkowego w tej części.
2. Przepis ust. 1 stosuje się do czynności wykonanych w okresie, w którym podatnik stosuje metodę kasową.
3. Mały podatnik może zrezygnować z metody kasowej, nie wcześniej jednak niż po upływie 12 miesięcy, w trakcie których rozliczał się tą metodą, po uprzednim zawiadomieniu na piśmie naczelnika urzędu skarbowego, w terminie do końca kwartału, w którym stosował tę metodę.
4. Mały podatnik traci prawo do rozliczania podatku metodą kasową, począwszy od rozliczenia za miesiąc następujący po kwartale, w którym przekroczył kwotę określoną w art. 2 pkt 25.
5. (uchylony)
6. Przepis ust. 1:
1) nie narusza przepisów art. 19a ust. 5 pkt 1 i 2;
2) nie ma zastosowania do:4
a) dostawy towarów i świadczenia usług, o których mowa w art. 8a ust. 1 i 3 (Transfer bonu jednego przeznaczenia - przypisek Autora),
b) dostawy towarów, o której mowa w art. 20 ust. 1–4 (wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów - przypisek Autora),
c) dostaw towarów, o których mowa w art. 7a ust. 1 i 2, dokonywanych na rzecz podatnika ułatwiającego dostawy towarów oraz przez tego podatnika.
Zgłoszenia wyboru metody kasowej i zawiadomienia o rezygnacji ze stosowania tej metody dokonuje się na formularzu VAT-R.
Odliczenie VAT podatnika stosującego metodę kasową
Warto też wspomnieć, że w ramach systemu fakultatywnego (o którym mowa w dyrektywie VAT) prawo do odliczenia VAT (tj. obniżenia podatku należnego o podatek naliczony) przysługujące podatnikowi, stosującemu metodę kasową, zostaje odroczone do czasu zapłacenia VAT od dostarczonych mu towarów lub wykonanych na jego rzecz usług swemu dostawcy lub usługodawcy. Wynika, to z art.167a dyrektywy VAT i art. 86 ust. 10e ustawy o VAT:
10e. Prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w odniesieniu do nabytych przez małego podatnika towarów i usług, w okresie stosowania przez niego metody kasowej, powstaje nie wcześniej niż w rozliczeniu za okres, w którym podatnik dokonał zapłaty za te towary i usługi.
Mały podatnik VAT - korzyści
Oprócz korzystnej możliwości stosowania kasowej metody rozliczania VAT, mały podatnik ma również prawo do wyboru kwartalnego rozliczania VAT - czyli może składać deklaracje VAT i płacić ten podatek tylko 4 razy w roku.
Zgodnie bowiem z art. 99 ust. 2 i 3 ustawy o VAT:
2. Mali podatnicy, którzy wybrali metodę kasową, składają w urzędzie skarbowym deklaracje podatkowe za okresy kwartalne w terminie do 25. dnia miesiąca następującego po każdym kolejnym kwartale.
3. Deklaracje podatkowe, o których mowa w ust. 2, mogą, po uprzednim zawiadomieniu na piśmie naczelnika urzędu skarbowego, najpóźniej do 25. dnia drugiego miesiąca kwartału, za który będzie po raz pierwszy złożona kwartalna deklaracja podatkowa, składać również:
1) mali podatnicy, którzy nie wybrali metody kasowej;
(...)
Jednak warto wiedzieć, że nie wszyscy mali podatnicy VAT mogą się rozliczać kwartalnie. Zgodnie bowiem z art. 99 ust. 3a ustawy o VAT:
3a. Przepisów ust. 2 i 3 nie stosuje się do podatników:
1) zarejestrowanych przez naczelnika urzędu skarbowego jako podatnicy VAT czynni – przez okres 12 miesięcy począwszy od miesiąca, w którym dokonana została rejestracja lub
2) którzy w danym kwartale lub w poprzedzających go 4 kwartałach dokonali dostawy towarów, o których mowa w załączniku nr 15 do ustawy (są to towary tzw. wrażliwe takie jak wyroby stalowe, paliwa, metale szlachetne, metale szlachetne, aparaty fotograficzne cyfrowe, dyski twarde HDD, dyski SDD, folie typu stretch - przypisek Autora), chyba że łączna wartość tych dostaw bez kwoty podatku nie przekroczyła, w żadnym miesiącu z tych okresów, kwoty 50 000 zł, lub
3) którzy w danym kwartale dokonali importu towarów na zasadach określonych w art. 33a ust. 1;
4) w przypadku których w danym kwartale stwierdzono, że wbrew obowiązkowi, o którym mowa w art. 19a ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców, nie zapewniali możliwości dokonywania zapłaty przy użyciu instrumentu płatniczego w rozumieniu ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych w każdym miejscu, w którym działalność gospodarcza jest faktycznie wykonywana, w szczególności w lokalu, poza lokalem przedsiębiorstwa lub w pojeździe wykorzystywanym do świadczenia usług transportu pasażerskiego.
Limit małego podatnika VAT w 2023 roku
Jako, że aktualnie w Polsce limit dla małego podatnika VAT wynosi 1,2 mln euro (wartość sprzedaży wraz z kwotą podatku w poprzednim roku podatkowym) a art. 167a dyrektywy VAT daje Polsce możliwość podwyższenia tego limitu do 2 000 000 euro, to Minister Finansów podjął decyzję o wprowadzenia do polskiej ustawy o VAT (od początku 2023 roku) tego maksymalnego limitu 2 mln euro - co znalazło wyraz w projekcie nowelizacji ustawy o VAT zwanej potocznie (SLIM VAT 3).
Podwyższenie limitu małego podatnika VAT do 2 mln euro spowoduje zatem zwiększenie liczby podatników uprawnionych do stosowania metody kasowej oraz kwartalnego rozliczenia w VAT.
Limit małego podatnika VAT na 2023 rok w złotówkach można obliczyć znając średni kursu euro ogłoszony przez Narodowy Bank Polski na pierwszy dzień roboczy października poprzedniego roku podatkowego, w zaokrągleniu do 1000 zł. Średni kurs euro ogłoszony przez NBP 3 października 2022 r. (był to pierwszy dzień roboczy października 2022 r. – w soboty ani w niedziele NBP nie publikuje tabeli kursów średnich walut obcych) wyniósł 4,8272 zł i wg tego kursu trzeba ustalać limity podatkowe na 2023 rok dla małych podatników VAT (zob. Tabela kursów średnich walut NBP nr 191/A/NBP/2022 z dnia 3 października 2022 r.).
Jako, że omawiany projekt nowelizacji ustawy o VAT nie wszedł jeszcze pod obrady Sejmu, to ten nowy limit nie jest jeszcze pewny. Zatem warto obliczyć oba warianty limitów.
Jeżeli pozostanie limit 1,2 mln euro, to małym podatnikiem VAT w 2023 roku będzie mógł być ten podatnik, którego wartość sprzedaży brutto w 2022 roku nie przekroczyła 5.792.640,- zł.
Jeżeli limit wzrośnie do 2 mln euro, to małym podatnikiem VAT w 2023 roku będzie mógł być ten podatnik, którego wartość sprzedaży brutto w 2022 roku nie przekroczyła 9.654.400,- zł.
Limit dla małego podatnika VAT prowadzącego przedsiębiorstwo maklerskie, zarządzającego funduszami inwestycyjnymi będącego agentem, zleceniobiorcą lub inną osobą świadczącą usługi o podobnym charakterze wyniesie w 2023 roku 217.224,- zł (45.000,- euro x 4,8272 zł)
Paweł Huczko