Jaka jest sytuacja kobiet na rynku pracy w branży finansowo-księgowej w Polsce? Z badania Hays Poland "Kobiety na rynku pracy 2022" wynika, że najwyższe stanowiska w firmach tej branży (prezes, członek zarządu, dyrektor zarządzający) zajęte są z reguły przez mężczyzn. Na stanowiskach managerskich też (ale już nie tak wyraźnie) przeważają mężczyźni. Natomiast kobiet jest znacznie więcej na stanowiskach specjalistów. Co ciekawe kobiety są w podobnym stopniu zadowolone z zajmowanego obecnie stanowiska jak mężczyźni. A ponadto kobiety nieco częściej awansują od mężczyzn. Zdaniem AICPA & CIMA firmy powinny wdrożyć praktyki w celu lepszego wsparcia kobiet w pracy.
Najwyższe stanowiska zajęte (z reguły) przez mężczyzn
– Tylko 16 proc. respondentów badania Kobiety na rynku pracy 2022 potwierdziło, że najwyższe stanowiska w ich firmach zajmują kobiety, co stanowi odsetek o 5 pkt. proc. niższy od tego odnotowanego rok wcześniej. Jak wynika z udostępnionych przez Hays Poland danych, wśród firm z branży finansowo-księgowej wskaźnik zatrudnienia kobiet na stanowisku prezesa czy dyrektora zarządzającego firm jest jeszcze niższy (13 proc.).
Odwróceniu uległ pozytywny trend wzrostowy, który obserwowany był we wcześniejszych latach, kiedy to możliwości kobiet na odniesienie sukcesu zawodowego z roku na rok stawały się większe. Dlatego warto, aby firmy podjęły konkretne kroki zmierzające do wspierania parytetu płci i wyrównania szans kobiet i mężczyzn na awans oraz adekwatne wynagrodzenie – uważają AICPA & CIMA, które wspólnie tworzą Association of International Certified Professional Accountants.
Płeć osoby zarządzającej firmą – 2022
| Ogół | Branża finansowo-księgowa | |
| Kobieta | 16% | 13% |
| Mężczyzna | 81% | 83% |
| Nie wiem | 3% | 4% |
Płeć osoby zarządzającej firmą – 2021
| Ogół | Branża finansowo-księgowa | |
| Kobieta | 21% | 31% |
| Mężczyzna | 78% | 67% |
| Nie wiem | 1% | 2% |
Stanowiska managerskie
Mężczyźni mają przewagę również na stanowiskach managerskich. Jak pokazuje badanie, dla 55 proc. ankietowanych ze wszystkich branż bezpośrednim przełożonym jest mężczyzna, natomiast 43 proc. pracuje w zespołach kierowanych przez kobietę i jest to odsetek niższy względem ubiegłorocznej edycji o 3 pkt. proc.
Wyniki te są spójne z danymi Eurostatu z roku 2020, według których pod względem wskaźnika zatrudnienia kobiet na stanowiskach kierowniczych Polska znajduje się na drugim miejscu w Unii Europejskiej (zaraz po Łotwie). Na polskim rynku pracy kobiety stanowią 44 proc. kadry managerskiej, co stanowi wynik o 10 pkt. proc. powyżej średniej unijnej. Chociaż pod tym względem w kontekście europejskim wypadamy bardzo pozytywnie, to nadal nie można mówić o pełnej równości płci na tego typu stanowiskach i zdaniem Hays Poland, w naszym kraju nie poczyniono tak dużych postępów jak w krajach Zachodu.
Udział kobiet na stanowiskach kierowniczych w branży finansowo-księgowej wynosi wg badania Kobiety na rynku pracy 2022 o 15 proc. więcej niż we wszystkich branżach ogółem (58 proc.), niestety w tym przypadku również odnotowano spadek o 3 pkt. proc. rok do roku.
Płeć bezpośredniego przełożonego – 2022
| Ogół | Branża finansowo-księgowa | |
| Kobieta | 43% | 58% |
| Mężczyzna | 55% | 41% |
| Brak przełożonego | 2% | 1% |
Płeć bezpośredniego przełożonego – 2021
| Ogół | Branża finansowo-księgowa | |
| Kobieta | 46% | 61% |
| Mężczyzna | 51% | 31% |
| Brak przełożonego | 3% | 8% |
Stanowiska specjalistów
Kobiety dominują przy tym na stanowiskach specjalistek w ramach zespołów podległych managerom. W branży finansowo-księgowej aż 70 proc. respondentów wskazało, że większość członków ich zespołu to kobiety. Warto dodać, że jak wskazuje w swoim raporcie Hays Poland, w przypadku zespołów złożonych w większości z kobiet, to panie w dominującej liczbie przypadków nimi zarządzają (76 proc.), co może wynikać z faktu, iż managerki często pełnią tego typu funkcje w branżach sfeminizowanych, tj. w finansach i księgowości, HR, szkoleniach oraz centrach usług dla biznesu.
Płeć członków zespołu – 2022
| Ogół | Branża finansowo-księgowa | |
| W większości kobiety | 53% | 70% |
| W większości mężczyźni | 27% | 13% |
| Równa liczba kobiet i mężczyzn | 20% | 17% |
Płeć członków zespołu - 2021
| Ogół | Branża finansowo-księgowa | |
| W większości kobiety | 53% | 67% |
| W większości mężczyźni | 27% | 13% |
| Równa liczba kobiet i mężczyzn | 20% | 20% |
Zadowolenie z zajmowanego stanowiska
Z badania Kobiety na rynku pracy 2022 wynika, że kobiety są w podobnym stopniu zadowolone z zajmowanego obecnie stanowiska jak mężczyźni. Ten trend obserwowany jest już od kilku lat. Dotyczy to zarówno rynku pracy ogólnie, jak i branży finansowo-księgowej (przy czym w drugim przypadku z roku na rok nastąpił 8-procentowy wzrost poziomu zadowolenia kobiet).
Czy poziom obecnie zajmowanego stanowiska jest dla Ciebie zadowalający? – 2022
| Kobieta | Kobieta – branża finansowo-księgowa | Mężczyzna | |
| Bardzo zadowalający | 15% | 17% | 19% |
| Zadowalający | 53% | 52% | 47% |
| Trudno powiedzieć | 15% | 14% | 15% |
| Niezadowalający | 14% | 15% | 14% |
| Zdecydowanie niezadowalający | 3% | 2% | 5% |
Czy poziom obecnie zajmowanego stanowiska jest dla Ciebie zadowalający? – 2021
| Kobiety | Kobiety – branża finansowo-księgowa | Mężczyźni | |
| Bardzo zadowolony/a | 18% | 17% | 21% |
| Zadowolony/a | 52% | 44% | 52% |
| Trudno powiedzieć | 16% | 22% | 14% |
| Niezadowolony/a | 12% | 16% | 10% |
| Zdecydowanie niezadowolony/a | 2% | 1% | 3% |
Kobiety mają przy tym spory apetyt na sukces i wiele z nich wskazuje stanowisko dyrektora czy lidera firmy jako będące dla nich oznaką zawodowej realizacji.
Jaki poziom stanowiska musisz objąć, aby uważać siebie za osobę, która odniosła sukces? – 2022
| Kobieta | Kobieta – branża finansowo-księgowa | Mężczyzna | |
| Praktykant/ Stażysta | 0% | 0% | 0% |
| Asystent | 0% | 0% | 0% |
| Specjalista | 2% | 0% | 2% |
| Samodzielny Specjalista | 13% | 16% | 14% |
| Menedżer/ Kierownik | 33% | 29% | 19% |
| Dyrektor | 30% | 24% | 31% |
| Dyrektor Zarządzający/ Prezes | 10% 40 | 13% 37 | 20% 51 |
| Właściciel | 5% | 4% | 10% |
| Inne* | 7% | 14% | 4% |
* Wśród innych kobiety wymieniały stanowiska eksperckie, inżynierskie, partnerów w firmie oraz niezależne role doradcze. Mężczyźni wymieniali stanowiska zarządowe oraz eksperckie.
Droga do awansu i planowanie ścieżki kariery
Na przestrzeni roku kobiety awansowały nieznacznie częściej od mężczyzn. Chociaż zarówno respondentki, jak i respondenci badania jako powód uzyskania awansu najczęściej wskazywali własne starania (kolejno 36 i 39 proc.), to pozostałe argumenty różnią się w zależności od płci pracownika. Podczas gdy kobiety częściej źródła awansu upatrywały w inicjatywie przełożonego (19 proc.) i pojawiającej się w firmie potrzebie biznesowej (17 proc.), mężczyźni zazwyczaj postrzegali go jako rezultat kolejnego etapu zaplanowanej ścieżki kariery (26 proc.).
Z czego wynikał Twój ostatni awans? – 2022
| Własne starania | Inicjatywa przełożonego | Potrzeba biznesowa | Kolejny etap zaplanowanej ścieżki kariery | Inny powód* | |
| Kobieta | 36% | 19% | 17% | 15% | 13% |
| Kobieta– branża finansowo-księgowa | 33% | 16% | 13% | 22% | 16% |
| Mężczyzna | 39% | 11% | 13% | 26% | 11% |
*Wśród innych powodów respondenci najczęściej wymieniali zmianę pracy lub uzyskanie awansu w ramach kontroferty otrzymanej po złożeniu wypowiedzenia.
Aby móc rozwijać swoją karierę zgodnie z planem, trzeba posiadać strategię rozwoju. Pod tym względem kobiety wypadają gorzej, ponieważ zaledwie 38 proc. z nich – w porównaniu z 50 proc. mężczyzn – opracowało taki plan. Z kolei 20 proc. panów i 25 proc. pań potwierdziło, że posiada przynajmniej częściowo opracowaną ścieżkę kariery zawodowej, którą chce podążać.
Co warto zauważyć, w przypadku kobiet z branży finansowo-księgowej odsetek wynosi więcej niż w przypadku pań ze wszystkich branż ogółem – odpowiednio 40 i 33 proc.
Czy masz opracowany plan rozwoju kariery? – 2022
| Kobieta | Kobieta– branża finansowo-księgowa | Mężczyzna | |
| Tak | 38% | 40% | 50% |
| Przynajmniej częściowo | 25% | 33% | 20% |
| Nie | 37% | 27% | 30% |
Kolejną kwestią, na którą zwraca uwagę Hays Poland to fakt, że aż 53 proc. kobiet napotkało w toku kariery przeszkody wynikające z ich płci (w porównaniu z 28 proc. mężczyzn). Specjalistki i managerki częściej od swoich kolegów doświadczają sytuacji, w których o ich szansach zawodowych decydują stereotypy, nieuświadomione uprzedzenia lub dyskryminujące praktyki. Najczęściej mierzą się z sytuacjami, w których dochodzi do faworyzowania mężczyzn (55 proc.), kierowania się stereotypami w decyzjach o zatrudnieniu i awansie (53 proc.), zakładania ich mniejszej dyspozycyjności (48 proc.) oraz braku zaufania do ich kwalifikacji (42 proc.). W przypadku kobiet w branży finansowo-księgowej często wskazywane są też przypadki niechęci zarządu i przełożonych do kobiet (40 proc.
Zdaniem AICPA & CIMA, obowiązkiem organizacji powinno być dostrzeżenie wyzwań, które stoją przed kobietami w trakcie ich kariery zawodowej i wdrożenie praktyk wspierających je w dążeniu do odniesienia sukcesu.
Jakie przeszkody wynikające z płci napotkałaś w swojej karierze?* – 2022
| Kobieta | Kobieta– branża finansowo-księgowa | |
| Faworyzowanie mężczyzn | 55% | 56% |
| Kierowanie się stereotypami w decyzjach o zatrudnieniu lub awansie | 53% | 51% |
| Zakładanie mniejszej dyspozycyjności kobiet | 48% | 47% |
| Brak zaufania do kwalifikacji | 42% | 33% |
| Szklany sufit | 33% | 33% |
| Brak wsparcia przy budowaniu autorytetu | 33% | 29% |
| Niechęć zarządu i przełożonych do kobiet | 32% | 40% |
| Brak wsparcia ze strony innych kobiet | 32% | 29% |
| Obawa firmy przed zatrudnieniem kobiet | 30% | 29% |
| Trudności „przebicia się” w branży | 30% | 20% |
| Trudności w pogodzeniu pracy z życiem prywatnym | 30% | 24% |
| Brak zrozumienia dla pracujących rodziców | 24% | 24% |
| Trudności z powrotem do pracy po urlopie macierzyńskim | 20% | 22% |
| Ograniczone możliwości ubiegania się o określone stanowiska | 12% | 7% |
| Inne** | 7% | 5% |
* Wyłącznie respondentki, które napotkały na tego typu przeszkody. Procenty nie sumują się do 100, ponieważ można było zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź.
** Wśród innych kobiety wymieniały niestosowne żarty w miejscu pracy i ocenę przez pryzmat wieku wyglądu, spowolnienie rozwoju kariery z uwagi na macierzyństwo, krzywdzącą konieczność udowodnienia posiadanych kwalifikacji
Co więcej, dla dużo większej liczby kobiet (46 proc., a w branży finansowo-księgowej aż 51 proc.) niż mężczyzn (33 proc.) droga do pierwszego stanowiska kierowniczego określana była jako raczej trudna, trudna, bądź bardzo trudna.
Czy droga do pierwszego w karierze stanowiska kierowniczego/ zarządczego była dla Ciebie trudna? – 2022
| Kobieta | Kobieta– branża finansowo-księgowa | Mężczyzna | |
| Bardzo łatwa | 2% | 2% | 2% |
| Łatwa | 4% | 2% | 6% |
| Raczej łatwa | 23% | 25% | 36% |
| Trudno powiedzieć | 25% | 20% | 23% |
| Raczej trudna | 26% | 32% | 20% |
| Trudna | 14% | 14% | 12% |
| Bardzo trudna | 6% | 5% | 1% |
Wyłącznie osoby zajmujące stanowisko kierownicze/ menedżerskie bądź wyższe
Firmy powinny lepiej wspierać kobiety w miejscu pracy
“Od kilku lat na polskim rynku pracy obserwujemy pozytywne zmiany, które prowadzą do wyrównania szans kobiet i mężczyzn na pracę, awans i adekwatne wynagrodzenie. W strategiach biznesowych firm coraz większą rolę odgrywają założenia polityki różnorodności i inkluzji. Wiele zmienia się na lepsze, jednak tempo transformacji nie dla wszystkich jest satysfakcjonujące” – mówi Anna Czyż, Head of People & Culture w Hays Poland.
„Biznes powinien na nowo docenić to, w jaki sposób kobiety przyczyniają się do rozwoju firm wnosząc inne doświadczenia, umiejętności i perspektywę, a także jak nieoceniony wkład mają w podejmowanie decyzji oraz tworzenie rozwiązań i polityk, które są korzystniejsze dla wszystkich pracowników – dodaje Noemi Tańska MCIM, Senior Market Manager, Europe, AICPA & CIMA.
AICPA & CIMA od wielu lat angażują się we wspieranie kobiet w finansach i księgowości realizując szereg inicjatyw, które mają na celu zwiększenie ich perspektyw zawodowych:
- W 2023 roku z okazji Międzynarodowego Dnia Kobiet AICPA & CIMA przyłączają się do akcji #EmbraceEquity.
- Od 2020 r. na mocy podpisanego przez CIMA i think tank Diversity Hub memorandum o współpracy na rzecz rozwijania wiedzy w obszarze zarządzania różnorodnością i dostarczania rozwiązań, które ułatwiają tworzenie organizacji otwartych na różnorodność, promujemy zasadę równych szans oraz odpowiedzialność w biznesie i profesji księgowo-finansowej.
- AICPA & CIMA Women’s Global Leadership Summit to organizowana przez AICPA & CIMA doroczna konferencja, podczas której kobiety reprezentujące profesję finansowo-księgową mogą rozwijać swoje umiejętności i nawiązywać kontakty. W 2023 r. odbędzie się w dniach 13-15 listopada.
- Women in Leadership Forum to sieć networkingowa dla członkiń CIMA i kandydatek CGMA wspierająca kobiety w dążeniu do osiągnięcia założonych celów.
- AICPA & CIMA umożliwiają również dostęp do zasobów wspierających ciągły rozwój zawodowy i likwidację barier, jak np. plan wdrożenia programu inicjatyw kobiecych w organizacji Starting a Women’s Initiatives Program in your organization i materiał wideo Advancing Gender Equality in the Workplace: What Works.
Informacje o badaniu Kobiety na rynku pracy 2022
Raport powstał na bazie odpowiedzi zebranych przez Hays Poland w okresie od marca do maja 2022 r. W badaniu łącznie wzięło udział niemal 3600 respondentów.