ANALIZA
Trwa dyskusja na temat metod wyceny składników aktywów i zobowiązań przedsiębiorstw w wartości godziwej. Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (RMSR) i amerykańska Rada Standardów Rachunkowości Finansowej zastanawiają się nad celem tworzenia sprawozdania finansowego. Czy wykazywane w nich dane powinny służyć jedynie podejmowaniu przez inwestorów decyzji o sposobie alokacji zasobów, czy mają stanowić instrument oceny zarządzania jednostką.
Informacje dla inwestorów
Według Gertrudy Świderskiej, prezesa MAC Auditor, zmiany idą w kierunku zaspokojenia potrzeb inwestorów, co pociągnąć może za sobą konieczność wyceny większości składników majątku w wartości godziwej.
- Już obecnie wartość godziwa wykorzystywana jest w ustawie o rachunkowości nie tylko do wyceny instrumentów finansowych, z którymi jest najczęściej utożsamiana, ale również nieruchomości inwestycyjnych oraz przy rozliczaniu transakcji połączeń jednostek gospodarczych, a w MSSF również do wyceny środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych (przy wyborze modelu wartości przeszacowanej), płatności w formie akcji własnych, świadczeń pracowniczych po okresie zatrudnienia i aktywów biologicznych - twierdzi nasza rozmówczyni.
Szczepan Borowski, ekspert MAC Auditor, wyjaśnia, że wartości godziwej nie należy utożsamiać z możliwą do uzyskania ceną sprzedaży za dany składnik aktywów. Co prawda, odpowiada ona kwocie ustalonej na warunkach transakcji rynkowej, jednak nie obejmuje koniecznych do poniesienia kosztów transakcyjnych i z definicji nie jest specyficzna dla jednostki.
Ekspert zwraca uwagę na pojawiające się w praktyce problemy. Coraz szersze zastosowanie wartości godziwej oraz licznych szacunków w rachunkowości powoduje, że wykazywany przez jednostki wynik finansowy z jednej strony zbliża się do kwoty realnej aprecjacji majątku przedsiębiorstw w danym okresie sprawozdawczym, jednak z drugiej różni się coraz bardziej od wartości zysku zrealizowanego w ujęciu kasowym. Budzi to dyskusje na temat zasadności podziału ustalonego w ten sposób wyniku finansowego i skłania organizacje stanowiące standardy rachunkowości do prac nad odrębnymi zasadami kalkulacji tzw. wyniku do podziału.
W wielu przypadkach, szczególnie w odniesieniu do aktywów nienotowanych na aktywnych rynkach, ustalenie wartości godziwej może być dla służb rachunkowych problematyczne.
Definicja wartości godziwej
Dlatego też RMSR pracuje nad standardem rachunkowości, który zawierałby jasną definicję wartości godziwej i wytyczne do jej ustalania.
- Wykorzystanie wartości godziwej powoduje także, że stosowane zasady rachunkowości odbiegają coraz bardziej od zasad wymaganych dla celów podatkowych - twierdzi Szczepan Borowski. Wyjaśnia, że obowiązek zapewnienia możliwości kalkulacji wysokości zobowiązań z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych powoduje często konieczność prowadzenia podwójnej księgowości. Jakkolwiek szersze zastosowanie wartości godziwej polepsza jakość informacji zawartych w sprawozdaniu finansowym, to w małych jednostkach, w których księgowość nastawiona jest głównie na spełnienie wymagań podatkowych, może to doprowadzić do zwiększonego, przewyższającego uzyskane korzyści, nakładu pracy związanego z prowadzeniem ksiąg.
Pojawiające się problemy skłaniają do dyskusji nad systemem rachunkowości w Polsce, w tym w szczególności relacji między ustawą o rachunkowości a MSSF. Gertruda Świderska uważa, że ewentualne zmiany w ustawie powinny być uzależniona od tego, jakie firmy będą podlegać ustawie. Jeżeli małe, to wprowadzenie wymogu wyceny większości składników majątku w wartości godziwej stanowiłoby dla nich niepotrzebne obciążenie. Jeżeli ustawie miałyby podlegać firmy przygotowujące się do przejścia na MSSF, to zmiany są potrzebne.
BĘDZIE DEFINICJA WARTOŚCI GODZIWEJ
Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości pracuje nad standardem rachunkowości, który będzie zawierał jasną definicję wartości godziwej i wytyczne do jej ustalania. Prowadzone działania opierają się na rozwiązaniach przyjętych w funkcjonującym już w Stanach Zjednoczonych standardzie SFAS 157: Wycena według wartości godziwej.
Agnieszka Pokojska
agnieszka.pokojska@infor.pl