Ministerstwo Finansów planuje rekordowe podwyżki akcyzy od marca 2025 roku: papierosy +25%, tytoń +38%, e-papierosy +50-75%. MF chce w ten sposób walczyć z nałogiem tytoniowym a także zmniejszyć różnicę cen w porównaniu do innych państw UE. Bo polskie wyroby tytoniowe są jednymi z najtańszych w Europie. Więcej osób uwolni się od nałogu trzymając się za kieszeń?
- W Polsce papierosy jedne z najtańszych w UE. Jak Ministerstwo Finansów tłumaczy powody podwyżki akcyzy?
- Jakie podwyżki akcyzy na wyroby tytoniowe, wyroby nowatorskie i płyn do papierosów elektronicznych w latach 2025-2027
- Jak wzrosną ceny? Ponad 26 zł za paczkę papierosów za 2 lata
- Czy więcej osób porzuci nałóg tytoniowy po podwyżkach?
- Inne planowane zmiany w akcyzie
- Kiedy nowelizacja wejdzie w życie?
Ministerstwo Finansów przygotowało projekt nowelizacji ustawy o podatku akcyzowym, której celem jest bardzo duży wzrost akcyzy na wyroby tytoniowe, wyroby nowatorskie i płyn do papierosów elektronicznych oraz opodatkowanie akcyzą urządzeń służących do waporyzacji płynu do e-papierosów i wyrobów nowatorskich w latach 2025-2027. Jak resort finansów tłumaczy konieczność tych podwyżek? Czy taki wzrost cen skłoni palaczy do rzucenia tego nałogu?
W Polsce papierosy jedne z najtańszych w UE. Jak Ministerstwo Finansów tłumaczy powody podwyżki akcyzy?
Komisja Europejska obliczyła, że w 2023 r. ceny papierosów w Polsce należały do jednych z najniższych w UE. Resort finansów zauważył, że rośnie średnie wynagrodzenie a za miesięczną wypłatę można kupić coraz większą ilość używek. MF wskazuje przykład papierosów. W 2019 roku średnie wynagrodzenie wystarczało na zakup 348 paczek, a w 2023 już 437 paczek.
W przypadku płynu do papierosów elektronicznych w okresie 2019-2024 r. różnica między poziomami wzrostu płacy minimalnej, a wysokością akcyzy wzrosła jeszcze bardziej. Wynikało to z nieobjęcia tej grupy wyrobów akcyzowych zakresem akcyzowej mapy drogowej wprowadzonej ustawą z dnia 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku akcyzowym oraz ustawy o zmianie ustawy o podatku akcyzowym oraz niektórych innych ustaw.
MF wskazuje, ze stawka podatku akcyzowego dla wyrobów nowatorskich, nawet po korekcie z 2022 r. jest niższa niż dla papierosów. Stanowi ona mniej niż 50 procent minimalnej granicy podatku akcyzowego na papierosy.
Ponadto WHO zaleca, by podgrzewane wyroby tytoniowe (wyroby nowatorskie) były opodatkowane na tym samym poziomie i w taki sam sposób jak tradycyjne papierosy.
Zdaniem Ministerstwa Finansów podwyższenie stawek akcyzy na wyroby tytoniowe i ich substytuty ma przede wszystkich ograniczyć spożycie ww. wyrobów przez konsumentów, w tym szczególnie przez osoby nieletnie. Podwyżki tych wyrobów mają również zniwelować skutki inflacji jaka w najbliższych latach prowadziłaby stopniowo do relatywnego spadku cen używek w stosunku do cen innych wyrobów.
Innym spodziewanym efektem projektowanych podwyżek jest zmniejszenie różnic cenowych wyrobów tytoniowych w stosunku do innych państw członkowskich Unii Europejskiej (UE) – podsumowuje Ministerstwo.
Resort finansów obserwuje również, że poza tradycyjnymi wyrobami tytoniowymi na rynku pojawia się coraz więcej urządzeń do waporyzacji, w tym jednorazowych papierosów elektronicznych. Te wyroby z uwagi na atrakcyjne formy, kolorystykę, szeroką gamę aromatów i stężeń nikotyny stanowią realnie duże zagrożenie, zwłaszcza dla ludzi młodych, dla których często stanowią wstęp do uzależnienia od nałogu. Wprowadzone zakazy sprzedaży wyrobów nikotynowych nieletnim nie zawsze osiągają zamierzony skutek. Obecnie na rynku dostępne są m.in. elektroniczne papierosy jednorazowe w cenie ok. 30-35 zł/szt., które pod względem zawartości nikotyny odpowiadają 2 paczkom papierosów tradycyjnych. Ceny urządzeń do podgrzewania wyrobów nowatorskich dostępnych na rynku są zróżnicowane i oscylują w granicach 150-500 zł/szt. Można je jednak nabyć taniej w różnego rodzaju akcjach promocyjnych.
Znaki akcyzy na płyn do papierosów elektronicznych nie mają obecnie rocznej ważności (jak ma to miejsce w przypadku znaków akcyzy na papierosy), co przy planach objęcia tego wyrobu akcyzową mapą drogową mogłoby skutkować gromadzeniem zapasów w celu uniknięcia wyższego opodatkowania w kolejnym roku.
Jakie podwyżki akcyzy na wyroby tytoniowe, wyroby nowatorskie i płyn do papierosów elektronicznych w latach 2025-2027
Ministerstwo Finansów proponuje od 1 marca 2025 r. podwyżkę stawek akcyzy na wyroby tytoniowe, wyroby nowatorskie i płyn do papierosów elektronicznych. W szczególności w latach 2025-2027 nastąpi podwyżka:
1) części kwotowej stawki akcyzy na papierosy (r/r):
w 2025 r.- 25%
w 2026 r. - 20%
w 2027 r. - 15%
2) części kwotowej stawki akcyzy na tytoń do palenia:
w 2025 r.- 38%
w 2026 r. - 30%
w 2027 r. - 22%
3) stawki na cygara i cygaretki:
w 2025 r.- 25%
w 2026 r. - 20%
w 2027 r. - 15%
4) stawki na susz tytoniowy:
w 2025 r.- 38%
w 2026 r. - 30%
w 2027 r. - 22%
5) części kwotowej stawki akcyzy na wyroby nowatorskie:
w 2025 r.- 50%
w 2026 r. - 20%
w 2027 r. - 15%
6) stawki akcyzy na płyn do papierosów elektronicznych:
w 2025 r.- 75%
w 2026 r. - 50%
w 2027 r. - 25%.
Analogicznej podwyżce poddane zostaną również ustawowe stawki sankcyjne na te wyroby.
W celu umożliwienia przedsiębiorcom odpowiedniego przygotowania do zmian MF chce aby stawki z 2024 r. na wyroby objęte tzw. akcyzową mapą drogową (wprowadzoną ustawą z 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku akcyzowym oraz ustawy o zmianie ustawy o podatku akcyzowym oraz niektórych innych ustaw) obowiązywały jeszcze do 28 lutego 2025 r., a stawki w nowej wysokości w okresie od 1 marca 2025 r. do 31 grudnia 2025 r.
Jak wzrosną ceny? Ponad 26 zł za paczkę papierosów za 2 lata
Ministerstwo Finansów szacuje, że po wprowadzeniu tych podwyżek cena detaliczna paczki 20 szt. papierosów w latach 2025 -2027 będzie rosła o ok. 2,7-3,1 zł co roku. W przypadku tytoniu do palenia ceny detaliczne paczki 50g powinny rosnąć o ok. 7,8-8 zł każdego roku. Zaś wzrost ceny paczki wkładów do podgrzewaczy (wyroby nowatorskie) wyniesie ok 1 zł/paczkę rocznie a w przypadku płynu do papierosów elektronicznych przewidywany wzrost ceny detalicznej pojemnika zapasowego o poj.10 ml to 4,4-5 zł w każdym roku. W przypadku urządzeń do waporyzacji należy liczyć się ze wzrostem cen detalicznych o ok. 49-50 zł/szt.
Te szacunki wzrostu cen Ministerstwo Finansów przedstawiło w poniższej tabeli:
| Wyrób | Cena detaliczna | ||
| 2025 | 2026 | 2027 | |
| papierosy w zł/20 szt. | 20,82 | 23,85 | 26,54 |
| tytoń do palenia w zł/50g | 39,59 | 47,95 | 55,84 |
| cygara i cygaretki w zł/szt. (cygaro 8g) | 46,29 | 47,58 | 48,74 |
| wyroby nowatorskie zł/paczkę | 18,38 | 19,48 | 20,54 |
| płyny do e-papierosów (pojemnik zapasowy) cena w zł/10ml | 23,07 | 28,99 | 33,43 |
| płyn w papierosie elektronicznym cena w zł/szt. (2ml) | 21,01 | 22,19 | 23,08 |
Ministerstwo Finansów ocenia, że dzięki tym podwyżkom dochody z akcyzy i VAT od wyrobów tytoniowych, wyrobów nowatorskich, płynów do e-papierosów oraz urządzeń do waporyzacji po podwyżce stawek akcyzy wyniosą w 2025 r. 4,2 mld zł, w 2026 r. 4,3 mld zł oraz 4 mld zł w 2027 r.
Czy więcej osób porzuci nałóg tytoniowy po podwyżkach?
Ministerstwo Finansów, które jest autorem projektu, podkreśliło, że nowe przepisy, a tym samym wyższe ceny, ograniczą spożycie wyrobów tytoniowych i ich substytutów przez konsumentów, w szczególności przez osoby nieletnie. Podobnego zdania jest także były konsultant krajowy ds. zdrowia prof. Jarosław Pinkas, który uważa, że wysoka cena używek sprawia, że popyt na nie maleje.
Inaczej uważa Krzysztof Łanda, lekarz, przedsiębiorca, były podsekretarz stanu w Ministerstwie Zdrowia. Jego zdaniem podwyżka akcyzy posłuży głównie łataniu dziury budżetowej, ale nie skłoni ludzi do rzucenia palenia. W jego ocenie, akcyza jest instrumentem, który wpływa na zmniejszenie atrakcyjności produktów, które są tym podatkiem objęte, ale - jak zaznaczył - "jeśli zostanie przekroczony pewien próg, to grozi nam zwiększenie nielegalnego importu i produkcji".
Krzysztof Łanda uważa, że zamiast podwyżki akcyzy na e-papierosy, rząd powinien raczej wprowadzić ograniczenia w ich sprzedaży i marketingu. Jego zadaniem należy np. lepiej egzekwować zakaz sprzedaży e-papierosów nieletnim, dodatkowo należy zakazać sprzedaży e-papierosów np. w kolorowych, atrakcyjnych opakowaniach.
Ekspert przywołał analizy naukowe, wskazujące, że liczba szkodliwych toksyn, które trafiają do organizmu palacza w wyniku konsumpcji tradycyjnych papierosów jest większa niż w przypadku e-papierosów. Zapytany, czy dziś nie jest za wcześnie, by właściwie ocenić wpływ e-papierosów na organizm ludzki (e-papierosy rozpowszechniły się na świecie w latach 2008-2010), przyznał, że "aby uchwycić efekt populacyjny, trzeba by przeprowadzić modelowanie w okresie dwudziestu, trzydziestu i więcej lat", ale według niego są wiarygodne badania średniookresowe i krótkookresowe, z których wynika, że "tobacco harm reduction" (redukcja szkód spowodowanych paleniem tytoniu – red.) ma sens.
Przekonywał, że taka strategia przyniosła efekty np. w Szwecji, gdzie palacze stanowią dziś tylko 5,6 proc. społeczeństwa (w Polsce ok. 30 proc.). Ocenił, że w ograniczaniu liczby palaczy w Szwecji pomógł snus, czyli saszetki nikotynowe, przygotowywane na bazie tytoniu, co pozwoliło obniżyć zapadalność na raka płuca.
Znacznie bardziej krytyczną opinię na temat wpływu na zdrowie e-papierosów przedstawiła w rozmowie z PAP prof. Katarzyna Koziak z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Jak wskazała po podgrzaniu w e-papierosie sukraloza, czyli jeden ze składników e-liqidu, rozpada się, a pojawiające się produkty rozpadu wchodzą w reakcję ze składnikami płynu e-papierosa, tworząc szereg substancji toksycznych. "Są wśród nich m.in. aldehydy i chlor, a więc związki, które mogą uszkadzać układ oddechowy. Co ważne, bardzo często nieznany jest rzeczywisty skład e-liquidu, co oznacza, że nie mamy pewności, jakie związki powstają w wyniku reakcji chemicznych zachodzących w e-papierosie" - mówiła.
Z kolei były konsultant krajowy w dziedzinie zdrowia publicznego prof. Jarosław Pinkas, powołując się na badania naukowe, przekonywał, że jeśli alkohol i papierosy są tanie, to ich konsumpcja wzrasta, a gdy ich cena rośnie, to spożycie spada. Pytany, czy według niego wzrost akcyzy nie wpłynie na wzrost szarej strefy, powiedział, że "obserwacje na całym świecie potwierdzają, że im droższe są używki, tym popyt na nie jest mniejszy".
W 2014 r. Parlament Europejski i Rada Europy przyjęły dyrektywę, której celem jest ograniczenie produkcji, prezentowania i sprzedaży wyrobów tytoniowych i powiązanych z nimi produktów. Celem przepisów jest uwolnienie UE od dymu tytoniowego do 2040 r. (za PAP: autorka: Ewa Wesołowska)
Inne planowane zmiany w akcyzie
Oprócz ww. podwyżek Ministerstwo Finansów zapisało w omawianej nowelizacji:
A) wprowadzenie rocznej ważności znaków akcyzy na płyn do papierosów elektronicznych na takich samych zasadach jak dla znaków akcyzy na papierosy, tytoń do palenia oraz wyroby nowatorskie.
B) Wprowadzenie opodatkowania podatkiem akcyzowym urządzeń do waporyzacji obejmujących zarówno papierosy elektroniczne (jednorazowe i wielokrotnego użytku) służące do spożywania płynu do papierosów elektronicznych oraz urządzenia do podgrzewania wyrobów nowatorskich.
Urządzenia do waporyzacji nie będą wyrobami akcyzowymi, będą wyrobami nieakcyzowymi opodatkowanymi podatkiem akcyzowym.
Ponadto omawiany projekt przewiduje zmiany dostosowawcze w:
1) ustawie – Kodeks karny skarbowy (kks), które są konsekwencją nowelizacji ustawy o podatku akcyzowym w zakresie:
- opodatkowania akcyzą urządzeń do waporyzacji; zmieniany przepis kks uzupełnia zawarty w nim katalog wyrobów akcyzowych (tj. wyrobów tytoniowych, suszu tytoniowego, płynu do papierosów elektronicznych i wyrobów nowatorskich), wobec których następuje wykonanie orzeczenia sądu o ich przepadku poprzez ich zniszczenie, o urządzenie do waporyzacji.
- wprowadzenia obowiązku oznaczania znakami akcyzy urządzeń do waporyzacji oraz
- zmiany dostosowujące do obowiązujących regulacji w zakresie rejestracji w Centralnym Rejestrze Podmiotów Akcyzowych.
2) ustawie o Krajowej Administracji Skarbowej, które są konsekwencją nowelizacji ustawy o podatku akcyzowym w zakresie: wprowadzenia obowiązku oznaczania znakami akcyzy urządzeń do waporyzacji.
Kiedy nowelizacja wejdzie w życie?
Większość przepisów omawianej nowelizacji ma wejść w życie 1 stycznia 2025 r.
Wyjątkiem jest art. 4, który ma wejść w życie 31 grudnia 2024 r. Przepis ten nakłada na podmiot obowiązany do oznaczania znakami akcyzy papierosów, tytoniu do palenia, płynu do papierosów elektronicznych i wyrobów nowatorskich obowiązek naniesienia na opakowania jednostkowe tych wyrobów znaki akcyzy z nadrukowanym rokiem wytworzenia 2024 do ostatniego dnia lutego 2025 r.
Źródło: Projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku akcyzowym oraz niektórych innych ustaw