Do urzędu i sądu wyślesz pismo ostatniego dnia terminu nie tylko Pocztą Polską. Zmiany w ordynacji podatkowej, kpa i kpc

• Trzeba zmienić polskie przepisy z powodu dwóch wyroków TSUE
• Zmiana zasad wysyłania pism (np. podatkowych, urzędowych, sądowych) – z zachowaniem terminu
• Wniosek o zwrot nadpłaty powstałej w wyniku orzeczenia TK, lub TSUE a oprocentowanie nadpłaty
• Przepisy przejściowe
• Kiedy nowelizacja wejdzie w życie

Trzeba zmienić polskie przepisy z powodu dwóch wyroków TSUE

Omawiana nowelizacja ma na celu implementację do ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (dalej „O.p.”), wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej jako „TSUE” lub „Trybunał”) z dnia 8 czerwca 2023 r. w sprawie C-322/22 Dyrektor Izby Administracji Skarbowej we Wrocławiu (Dz. Urz. UE.C.2023.261.19).

Projekt przewiduje także dostosowanie treści odpowiednich przepisów:
- Ordynacji podatkowej,
- ustawy z 28 kwietnia 1936 r. – Prawo wekslowe, dalej „u.p.w.”,
- ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego, dalej „k.p.a.”,
- ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego, dalej „k.p.c.”,
- ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, dalej „u.u.c.p.g.”,
- ustawy z 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, dalej „u.o.n.d.f.p.”,
do wykładni przyjętej przez TSUE w wyroku z dnia 27 marca 2019 r. w sprawie C-545/17 Pawlak (Dz. Urz. UE C. 2019.187.19).

Na skutek wyroku TSUE w sprawie C-322/22 Dyrektor Izby Administracji Skarbowej we Wrocławiu zaszła konieczność znowelizowania przepisów O.p. dotyczących oprocentowania nadpłat powstałych w wyniku orzeczenia TSUE. W wyroku z 8 czerwca 2023 r. w sprawie C-322/22 TSUE orzekł o niezgodności z zasadą skuteczności w związku z zasadą lojalnej współpracy uregulowania krajowego (konkretnie art. 78 § 5 pkt 2 O.p.), które w przypadku, gdy wniosek o zwrot nadpłaty podatku powstałej w wyniku orzeczenia Trybunału został złożony po upływie 30 dni od opublikowania tego orzeczenia w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, ogranicza oprocentowanie nadpłaty do 30. dnia od tej publikacji, a nawet wyklucza wszelkie oprocentowanie w przypadku, gdy ta nadpłata powstała po upływie tego 30. dnia. Wobec powyższego zachodzi konieczność dostosowania regulacji O.p. do ww. orzeczenia TSUE.

W wyroku z dnia 27 marca 2019 r. w sprawie C-545/17 Pawlak Trybunał orzekł, że art. 7 ust. 1 zdanie pierwsze w związku z art. 8 dyrektywy 97/67/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 grudnia 1997 r. w sprawie wspólnych zasad rozwoju rynku wewnętrznego usług pocztowych Wspólnoty oraz poprawy jakości usług, zmienionej dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/6/WE z dnia 20 lutego 2008 r. należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwia się on przepisowi prawa krajowego takiemu jak art. 165 § 2 k.p.c (w brzmieniu obowiązującym do 23 września 2021 r.), który za równoznaczne z wniesieniem pisma procesowego do danego sądu uznawał złożenie takiego pisma w placówce pocztowej wyłącznie operatora wyznaczonego do świadczenia usługi powszechnej.

W obowiązujących art. 12 § 6 pkt 2 O.p., art. 45 u.p.w., art. 57 § 5 pkt 2 k.p.a., art. 9ta ust. 1 pkt 1 u.u.c.p.g. i art. 176 ust. 3 u.o.n.d.f.p. zawarte są rozwiązania analogiczne do występującego w wersji art. 165 § 2 k.p.c. obowiązującego do 23 września 2021 r. Z kolei obecne brzmienie przepisu art. 165 § 2 k.p.c. obowiązujące od 1 lipca 2023 r. oznacza powrót do stanu prawnego sprzed implementacji wyroku TSUE w sprawie Pawlak. Dlatego niezbędne jest dostosowanie brzmienia tych przepisów do wykładni przyjętej przez TSUE w wyroku w sprawie C-545/17 Pawlak.

Zmiana zasad wysyłania pism (np. podatkowych, urzędowych, sądowych) – z zachowaniem terminu

Aktualnie art. 12 § 6 pkt 2 Ordynacji podatkowej uznaje termin za zachowany m.in. w przypadkach, gdy przed jego upływem pismo zostało:
- nadane w polskiej placówce pocztowej operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy z 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe lub w placówce pocztowej operatora świadczącego pocztowe usługi powszechne w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej lub
- otrzymane przez polską placówkę pocztową operatora wyznaczonego po nadaniu w państwie spoza Unii Europejskiej.

Aktualnie operatorem wyznaczonym jest Poczta Polska SA.

Zmiana przewidziana omawianą nowelizacją polega na rozszerzeniu domniemania zachowania terminu przewidzianego w art. 12 § 6 pkt 2 O.p. Po wejściu w życie tej zmiany domniemanie zachowania terminu będzie dotyczyło pism:
− nadanych do organów podatkowych u dowolnego operatora pocztowego w rozumieniu ustawy – Prawo pocztowe i dowolnego podmiotu zajmującego się doręczaniem korespondencji na terytorium innego niż Rzeczpospolita Polska państwa członkowskiego Unii Europejskiej,
− otrzymanych przez dowolnego operatora pocztowego po nadaniu w państwie innym niż państwo członkowskie Unii Europejskiej.

Jak wyjaśnia Ministerstwo Finansów, proponowana zmiana obejmuje zatem również doprecyzowanie treści przepisu poprzez zastąpienie zwrotu „w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej” zwrotem „na terytorium innego niż Rzeczypospolita Polska państwa członkowskiego Unii Europejskiej”, analogicznie do zapisów stosowanych w innych aktach prawnych, jak np.:
- w ustawie z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych,
- w ustawie z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych,
- w ustawie z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn,
- w ustawie z 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia,
- w ustawie z 23 września 2016 r. o pozasądowym rozwiązywaniu sporów konsumenckich,
- w ustawie z 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, czy też
- w ustawie z 15 grudnia 2017 r. o dystrybucji ubezpieczeń.

Analogiczne zmiany, w zakresie wykonania wyroku TSUE w sprawie Pawlak, zostały przewidziane w:
- art. 45 Prawa wekslowego,
- art. 57 § 5 pkt 2 i 2a Kodeksu postępowania administracyjnego,
- art. 165 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego,
- art. 9ta ust. 1 pkt 1 i 1a u.u.c.p.g. i
- art. 176 ust. 3 u.o.n.d.f.p.

Omawiany projekt nowelizacji przewiduje także zmiany, które nie mają bezpośredniego związku z wykonaniem wyroku TSUE w sprawie Pawlak.

Chodzi tu o rozszerzenie regulacji 3 art. 9ta ust. 1 u.u.c.p.g. o kwestię nadawania pism poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Jednocześnie zaproponowano ujednolicenie przepisów w art. 12 § 6 pkt 2 O.p., art. 57 § 5 k.p.a. i art. 176 ust. 3 u.o.n.d.f.p. w zakresie dotyczącym nadawania pism poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

W wyniku tych zmian domniemanie zachowania terminu przewidziane w art. 12 § 6 pkt 2 O.p. zostanie rozszerzone na pisma nadane w placówkach pocztowych znajdujących się w Konfederacji Szwajcarskiej oraz w państwach członkowskich EFTA – stronach umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, tak jak to funkcjonuje obecnie w art. 57 § 5 k.p.a.

Wniosek o zwrot nadpłaty powstałej w wyniku orzeczenia TK, lub TSUE a oprocentowanie nadpłaty

Skutkiem ww. wyroku TSUE w sprawie C-322/22, jest konieczność likwidacji przewidzianego w art. 78 § 5 Ordynacji podatkowej ograniczenia czasowego na złożenie wniosku o zwrot nadpłaty powstałej w wyniku orzeczenia Trybunału, przekroczenie którego nie pozwala na uzyskanie pełnego oprocentowania nadpłaty, tj. za okres od dnia powstania nadpłaty do dnia jej zwrotu.

Obecnie funkcjonuje tu 30-dniowy termin (liczony od dnia publikacji wyroku TSUE, czy wejścia w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego) na złożenie wniosku o zwrot nadpłaty – co jest warunkiem oprocentowania nadpłaty.

TSUE w wyroku C-322/22 wskazał m.in., że:
− podatnik niebędący stroną w sporze zakończonym wyrokiem TSUE może dowiedzieć się o naruszeniu prawa Unii dopiero jakiś czas po upływie trzydziestodniowego terminu następującego po publikacji wyroku TSUE;
− nawet od podatnika będącego stroną w sporze zakończonym wyrokiem TSUE, który co do zasady wiedział o tym wyroku w dniu jego wydania, nie zawsze można racjonalnie oczekiwać, że złoży wniosek o zwrot nadpłaty w terminie 30 dni od publikacji wyroku;
− podatnik nie zawsze może zapobiec poborowi podatku sprzecznemu z prawem Unii Europejskiej, szczególnie gdy płatnik informuje podatnika o poborze podatku z opóźnieniem.

TSUE zakwestionował też kształtujące się w orzecznictwie polskich sądów administracyjnych rozwiązanie polegające na modyfikacji obowiązujących przepisów poprzez odroczenie upływu terminu na złożenie wniosku do 30. dnia od daty poboru podatku.

W związku z koniecznością implementacji wyroku w sprawie C-322/2, zmienione omawianą nowelizacją przepisy zapewnią oprocentowanie nadpłat powstałych w wyniku orzeczeń TSUE za okres od dnia powstania nadpłaty do dnia jej zwrotu, niezależnie od czasu złożenia wniosku o zwrot nadpłaty względem publikacji orzeczenia w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej (projektowany art. 78 § 3 pkt 3a O.p.).
Taką samą regułę oprocentowania przyjęto w projektowanym art. 78 § 3 pkt 3a O.p. w odniesieniu do nadpłat powstałych w wyniku orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego.

Po wejściu w życie omawianej nowelizacji, koniec okresu naliczania oprocentowania nadpłat powstałych w wyniku orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej lub orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego będzie wynikał z art. 78 § 4 O.p., w którym usunięto zastrzeżenie odwołujące się do dotychczasowego § 5 pkt 2.

Na podstawie art. 78 § 4 O.p. oprocentowanie z tytułu nadpłaty przysługuje do dnia zwrotu nadpłaty, zaliczenia jej na poczet zaległych lub bieżących zobowiązań podatkowych lub dnia złożenia wniosku o zaliczenie nadpłaty na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych.

W związku z tym, że okres naliczania oprocentowania nadpłat powstałych w wyniku orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej lub orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego będzie wyznaczony przez przepisy art. 78 § 3 i § 4 O.p., uchylony zostanie art. 78 § 5 O.p.

Przepisy przejściowe

W przejściowym przepisie zawartym w art. 7 omawianego projektu proponuje się, aby do pism nadanych albo otrzymanych przez polską placówkę pocztową zgodnie z przepisami w brzmieniu dotychczasowym, a nieotrzymanych przez adresata przed dniem wejścia w życie omawianej nowelizacji, zastosowanie miały przepisy w brzmieniu nadanym omawianą nowelizacją.

Ponadto przepis przejściowy art. 8 ma zapewnić jak najszersze stosowanie przepisu art. 78 § 5 O.p. po zmianie wprowadzonej niniejszą ustawą, a jednocześnie uniknięcie wątpliwości interpretacyjnych co do jego stosowania w czasie. Proponuje się, aby do oprocentowania nadpłat powstałych w wyniku orzeczenia TSUE lub orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, niezwróconych przed dniem wejścia w życie nowelizacji lub niezaliczonych przed tym dniem na poczet zaległych albo bieżących zobowiązań podatkowych, miały zastosowanie przepisy art. 78 § 3 pkt 3a i § 4 O.p. w brzmieniu nadanym omawianą nowelizacją.

Autorzy projektu zauważają także, że przewidziane w Ordynacji podatkowej mechanizmy mające doprowadzić do stosowania polskiego prawa podatkowego w zgodzie z orzecznictwem TSUE (art. 74 i art. 240 § 1 pkt 11) wskazują na bezpośrednie stosowanie orzeczeń TSUE w wykładni prawa podatkowego, bez konieczności oczekiwania na ich uwzględnienie w treści przepisów krajowych. Stąd proponowana regulacja przejściowa nie zamyka podatnikom drogi do ubiegania się o dodatkowe oprocentowanie podmiotom, które przed publikacją wyroku TSUE w sprawie C-322/22 składały wnioski o nadpłatę wynikającą z orzeczeń TSUE i otrzymały niepełną kwotę oprocentowania (ze względu na złożenie wniosku po 30-dniowym terminie wynikającym z Ordynacji podatkowej). Wyrok TSUE sprawie C-322/22 stworzył także możliwość wystąpienia, na podstawie art. 240 § 1 pkt 11 Ordynacji podatkowej, z wnioskiem o wznowienie postępowania w sprawach zakończonych decyzjami ostatecznymi, w których wcześniej zapadły niekorzystne dla podatników rozstrzygnięcia w przedmiocie oprocentowania nadpłaty. Dotyczy to wszystkich podatników, którzy w przeszłości zapłacili podatek (nie tylko CIT) na podstawie przepisów krajowych niezgodnych z prawem Unii, a którym odmówiono należnego im oprocentowania. Wznowienie postępowania z przyczyny wymienionej w art. 240 § 1 pkt 11 Ordynacji podatkowej następuje tylko na żądanie strony wniesione w terminie miesiąca odpowiednio od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego lub publikacji sentencji orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

Kiedy nowelizacja wejdzie w życie

Projekt zakłada, że nowelizacja wejdzie w życie w terminie 14 dni od dnia jej ogłoszenia. Aktualnie projekt znajduje się (od 16 stycznia 2025 r.) w Sejmie RP i rozpoczynają się prace legislacyjne nad tym projektem. Wydaje się zupełnie możliwe, by omawiane zmiany weszły w życie jeszcze w I połowie, a być może i w I kwartale 2025 roku.

Źródło: Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw – procedura legislacyjna w Sejmie.