JAKI PROBLEM ROZSTRZYGNĘŁA IZBA
Podatniczka jest właścicielką działki o powierzchni 0,04 ha, na której znajdują się zabudowania mieszkalne i gospodarcze stanowiące odrębny przedmiot własności. Właścicielem tych zabudowań jest podatnik, który nabył je 25 września 1996 r. w drodze licytacji. Podatniczka wystąpiła do sądu rejonowego z powództwem o odszkodowanie za bezumowne korzystanie z gruntu przez właściciela zabudowań w okresie od 25 września 1996 r. do 25 listopada 2005 r. w wysokości 12,8 tys. zł i ustawowe odsetki od 11 marca 2005 r. Czy przyznana wyrokiem sądowym na rzecz podatniczki kwota 6160 zł wraz z ustawowymi odsetkami jako odszkodowanie za bezumowne korzystanie z gruntu podlega opodatkowaniu PIT?
ODPOWIEDŹ IZBY
Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.; dalej ustawa o PIT), wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań: a) otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, b) dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.
Za podstawę prawną żądania odszkodowania sąd uznał przepisy regulujące kwestie wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z rzeczy. Z bezumownym korzystaniem z rzeczy mamy do czynienia, gdy osoba trzecia bez tytułu prawnego wchodzi w sferę uprawnień właścicielskich, w wyniku czego właściciel zostaje pozbawiony faktycznego władztwa nad rzeczą oraz możliwości czerpania z niej pożytków. Naprawieniu uszczerbków spowodowanych pozbawieniem właściciela możliwości korzystania z rzeczy służą uregulowane w art. 224-225 kodeksu cywilnego tzw. roszczenia uzupełniające. Treścią tych roszczeń jest żądanie wynagrodzenia za korzystnie z rzeczy oraz zwrot pożytków lub ich równowartości. Odszkodowanie za bezumowne korzystanie z nieruchomości obejmuje spodziewane korzyści z tytułu umowy najmu lub dzierżawy, która zostałaby zawarta, gdyby nieruchomość nie została zajęta. Przepisy prawa przyznają właścicielowi prawo do roszczenia o odszkodowanie, które obejmuje kompensatę utraconych korzyści, jakie właściciel uzyskałby, gdyby rzecz wynajął. Utratą korzyści jest w szczególności szkoda polegająca na nieuzyskaniu pożytków cywilnych, które rzecz przynosi.
Specyfika prawa podatkowego nakazuje inaczej traktować odszkodowanie z tytułu poniesionych przez poszkodowanego strat i odszkodowanie z tytułu utraconego zysku. Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlega wyłącznie odszkodowanie z tytułu utraconych korzyści, jakich poszkodowany mógł się spodziewać, gdyby mu szkody nie wyrządzono.
Oznacza to, że wynagrodzenie otrzymane przez podatniczkę od samoistnego posiadacza na podstawie wyroku sądowego za bezumowne korzystanie z nieruchomości jest roszczeniem rozliczeniowym. Obejmuje ono wszystko, co uzyskałby właściciel, gdyby rzecz wynajął, wydzierżawił lub oddał do odpłatnego korzystania. Nie ma więc podstaw, aby zakwalifikować wypłacone kwoty do odszkodowań, które na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT korzystają ze zwolnienia od opodatkowania tym podatkiem. Jednocześnie katalog zwolnień zawarty w art. 21 ust. 1 ustawy o PIT nie obejmuje również odsetek od przedmiotowych wynagrodzeń. Zatem kwoty wypłacone podatniczce stanowią przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o PIT, podlegające opodatkowaniu podatkiem dochodowym.
EWA MATYSZEWSKA