Jakie są zasady podlegania ubezpieczeniu chorobowemu w przypadku wykonywania umowy zlecenia? Co w przypadku, gdy zleceniobiorca ma kilka zleceń?
Ubezpieczenia chorobowe w ramach umowy zlecenia. Podstawa prawna
Ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (zwana dalej „Ustawą systemową”) reguluje zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym. Zgodnie z art. 11 Ustawy systemowej dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu podlegają między innymi osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz osobami z nimi współpracujące.
Status zleceniobiorcy przy ubezpieczeniu chorobowym
Pewne problemy pojawiają się przy ustaleniu statusu zleceniobiorcy przy ubezpieczeniu chorobowym. Zleceniobiorca, będący uczniem lub studentem do ukończenia 26 roku życia nie może przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego ze względu na to, że ta grupa osób nie podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.
Kilka umów, a ubezpieczenie chorobowe zleceniobiorcy
Jeżeli umowa zlecenia nie stanowi dla zleceniobiorcy jedynego tytułu ubezpieczenia, to wówczas sytuacja zleceniobiorcy ulega modyfikacji, przy zawarciu więcej niż jednej takiej umowy, gdy z pierwszej z nich umów zleceniobiorca nie osiągnie minimalnego wynagrodzenia, to zgodnie z art. 9 ust. 2c Umowy systemowej podlega on obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu ze wszystkich umów aż do osiągnięcia minimalnego wynagrodzenia za pracę. Natomiast po przekroczeniu minimalnego wynagrodzenia za pracę przy zawarciu kilku umów przez zleceniobiorcę każda kolejna umowa będzie stanowiła tytuł do objęcia dobrowolnym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym. W związku z tym zleceniobiorca nie będzie mógł przystąpić z tytułu zawarcia takiej umowy do ubezpieczenia chorobowego.
Z kolei, gdy przychód takiego zleceniobiorcy z kilku zleceń tylko w niektórych miesiącach przekroczy minimalne wynagrodzenie, to zleceniodawca będzie miał obowiązek wielokrotnego rejestrowania i wyrejestrowywania takiego zleceniobiorcy z ubezpieczenia.
Zleceniobiorca ma prawo zawierać umowy z różnymi podmiotami, przez co każdy z płatników ma niepełną wiedzę o przychodzie osiąganym przez ubezpieczonego oraz możliwości objęcia go dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. Zatem, najbardziej korzystną sytuację mają osoby zawierające tylko jedną umowę zlecenia. Jednak w przypadku zawarcia jednej umowy zlecenia obowiązkową składkę na ubezpieczenie emerytalne i rentowe oblicza się od całego przychodu ubezpieczonego.
Wszystkie umowy zawarte z własnym pracodawcą zostaną objęte obowiązkiem ubezpieczenia, a każda z umów stanowi tytuł obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego. Z kolei, gdy strony umowy o pracę i umowy zlecenia są różne, to należy zwrócić szczególną uwagę na to czy ubezpieczony osiąga ze stosunku pracy przychód w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia. W innym przypadku umowa zlecenia zostanie objęta obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym oraz możliwością przystąpienia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Zgodnie z art. 11 ust. 2 Ustawy systemowej w przypadku osiągnięcia ze stosunku pracy co najmniej minimalnego wynagrodzenia ubezpieczony nie będzie mógł przystąpić z umowy zlecenia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.
Prawo do emerytury lub renty, a dobrowolne ubezpieczenie chorobowe zleceniobiorcy
Zleceniobiorca, który nabywa prawo do emerytury lub renty podlega obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu oraz dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu.
Emeryt będący zleceniobiorcą, który pozostaje jednocześnie w stosunku pracy po przekroczeniu z tego tytułu minimalnego wynagrodzenia, nie będzie podlegał ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu umowy zlecenia.
Praktyka pokazuje, że zarówno płatnikom jak i ubezpieczonym problem sprawia ustalenie czy zleceniobiorca może podlegać dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. Dzieje się tak między innymi, dlatego że wyłączenie z ubezpieczenia następuje niezależnie od woli ubezpieczonego.
Zleceniobiorca, a zgłoszenie do ubezpieczenia chorobowego
Jeśli chodzi o zgłoszenia do ubezpieczenia chorobowego, zastosowanie mają ogólnie obowiązujące zasady dotyczące zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych. Podmiotem, który zgłasza ubezpieczonych do ubezpieczenia chorobowego jest zleceniodawca w przypadku zleceniobiorcy. Zgodnie z art. 36 ust. 5 Ustawy systemowej osoby, objęte ubezpieczeniami społecznymi na zasadach dobrowolności mają prawo zgłosić wniosek o objęcie ubezpieczeniem w wybranym przez siebie terminie.
Zleceniobiorca zostaje objęty dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym od dnia wskazanego we wniosku o objęcie ubezpieczeniem, jeżeli płatnik przekazał zgłoszenie do ubezpieczeń w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeń.
Przykład praktyczny: Zleceniobiorca jest zatrudniony od 1 kwietnia 2023 r., a płatnik przekazał jego zgłoszenie w terminie 7 dni, czyli nie później niż 8 kwietnia, na zgłoszeniu zostanie zaznaczone, że ubezpieczony chce zostać od 1 kwietnia objęty dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym, to od tej daty zleceniobiorca podlega ubezpieczeniu chorobowemu. Zleceniobiorca składa wniosek do płatnika, który przekazuje go do ZUS.
Formularz ZUS ZWUA jest właściwym do przekazania wniosku, a jego wzór jest dostępny na stronie internetowej www.zus.pl. Zgodnie z informacjami dostępnymi na stronie internetowej ZUS-u płatnik, który rozlicza składki maksymalnie za 5 osób, może przekazywać dokumenty w formie papierowej korzystając z ustalonego wzoru lub w formie wydruku z oprogramowania udostępnionego przez ZUS, jeżeli zaś płatnik rozlicza składki za więcej niż 5 osób, ma obowiązek przesyłać dokumenty drogą elektroniczną.
Właściwy oddział ZUS dla siedziby pracodawcy można znaleźć na stronie internetowej ZUS.
Ustanie ubezpieczenia chorobowego, a umowa zlecenie
Ubezpieczenie chorobowe może wygasnąć zarówno na wniosek ubezpieczonego jak i z mocy samego prawa.
Zgodnie z art. 14 ust. 2 pkt 1 Ustawy systemowej o wygaśnięciu ubezpieczenia chorobowego może zadecydować zleceniobiorca, a ubezpieczenie chorobowe ustanie od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z tego ubezpieczenia, jednak nie wcześniej niż od dnia, złożenia wniosku. Zatem, ustalenie okresu podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu należy do osoby wykonującej pracę na podstawie umowy zlecenia, która to we wniosku informuje organ rentowy o rozpoczęciu oraz zakończeniu ubezpieczenia chorobowego.
Do wygaśnięcia ubezpieczenia chorobowego może dojść także z mocy prawa.
Zgodnie z art. 14 ust. 2 pkt 3 Ustawy systemowej ustanie tytułu podlegania ubezpieczeniu chorobowemu a zatem np. wygaśnięcie umowy cywilnej powoduje taki skutek. Oznacza to, że zleceniobiorca, zostaje wyłączony z ubezpieczenia chorobowego z chwilą zakończenia danej umowy. Zgodnie z art. 11 ust. 2 Ustawy systemowej z wygaśnięciem z mocy prawa dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego mamy do czynienia także w przypadku wyłączenia na podstawie art. 9 Ustawy systemowej zleceniobiorcy z kręgu osób, obligatoryjnie podlegających ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu.