Osoby z orzeczeniem o niepełnosprawności, które prowadzą własną działalność gospodarczą, mają możliwość skorzystania z różnych ulg i form pomocy. Ich zakres i wysokość zależy od stopnia posiadanego orzeczenia o niepełnosprawności oraz ewentualnego prawa do renty. Poniżej przedstawione zostały informacje na temat najpowszechniejszych form wsparcia – w zakresie składki zdrowotnej oraz refundacji składek społecznych z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (dalej PFRON). Kwestia zwolnienia z obowiązku opłacania składki zdrowotnej opisana została z uwzględnieniem prawa przedsiębiorcy do renty.
Refundacja składek z PFRON
Najpopularniejszą formą wsparcia osób z niepełnosprawnością jest z pewnością refundacja składek emerytalnej i rentowej z PFRON. Wynika to z faktu udostępnienia pomocy wszystkim osobom niepełnosprawnym prowadzącym działalność gospodarczą bez wyłączeń wynikających z rodzaju stopnia niepełnosprawności czy prawa do renty. PFRON od stopnia niepełnosprawności uzależnia wyłącznie wysokość świadczeń, które wynoszą:
100% składki emerytalnej i rentowej – przy stopniu znacznym;
60% składki emerytalnej i rentowej – przy stopniu umiarkowanym;
30% składki emerytalnej i rentowej – przy stopniu lekkim.
Refundacji podlegają jedynie obowiązkowe składki emerytalna i rentowa, które zostały opłacone w terminie. Za składki opłacone w terminie Fundusz uznaje również składki opłacone z opóźnieniem nie dłuższym niż 14 dni. Aby pozyskać pomoc z PFRON niezbędna jest rejestracja podmiotu oraz złożenie wniosku Wn-U-G wraz z niezbędnymi załącznikami najwcześniej w dniu opłacenia składek, za które wnioskowana jest refundacja. Istotne jest również, aby zaległości wobec PFRON nie przekraczały 100 zł. Z refundacji wyłączone są kwoty składek sfinansowane ze środków publicznych (np. w formie wakacji składkowych). Przyznana refundacja stanowi pomoc de minimis oraz przychód podatkowy.
Zwolnienie z opłacania składki zdrowotnej
W tej uldze należy rozróżnić trzy rozwiązania warunkowane przede wszystkim przez posiadanie prawa do renty oraz rodzaj stopnia niepełnosprawności. Wszystkie preferencje opisane są w Ustawie z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (dalej ustawa zdrowotna) i można stosować je wybiórczo w zależności od spełnianych kryteriów.
Składka zdrowotna a przyznane prawo do renty
Renciści prowadzący działalność gospodarczą mogą skorzystać ze zwolnienia opisanego w art. 82 ust. 8 ustawy zdrowotnej. Zostało w nim ustanowione zwolnienie ze składki zdrowotnej dla osób pobierających świadczenie rentowe, którego miesięczna wysokość nie przekracza kwoty minimalnego wynagrodzenia (w 2025 roku jest to kwota 4666 zł), jeśli rencista spełnia dodatkowo jeden z poniższych warunków:
- osiąga przychody z działalności gospodarczej nie wyższe niż 50% kwoty najniższej emerytury (w okresie od 01.03.2024r. do 28.02.2025r. jest to kwota 1780,96 zł brutto, z czego 50% wynosi 890,48 zł)
lub
- opłaca podatek dochodowy w formie karty podatkowej.
Spełnienie ustawowych warunków pozwoli renciście zastosować zwolnienie za miesiące, w których zostały one zrealizowane.
Składka zdrowotna a brak prawa do renty
Zwolnieniem z opłacania składki zdrowotnej objęte są również osoby nieposiadające prawa do renty. Beneficjentami tej ulgi mogą być jednak jedynie przedsiębiorcy zaliczeni do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności. Tutaj wyróżnić należy dwa rodzaje zwolnienia:
1) Zwolnienie z art. 82 ust.9 ustawy zdrowotnej
Przepis ten obejmuje przedsiębiorców rozliczających dochody z działalności bez względu na formę opodatkowania (tj., skala podatkowa, podatek liniowy i ryczałt od przychodów ewidencjonowanych). Dodatkowym warunkiem, który należy spełnić, aby móc skorzystać z preferencji jest nieosiągnięcie miesięcznego przychodu z działalności gospodarczej wyższego niż 50% kwoty najniższej emerytury (w okresie od 01.03.2024r. do 28.02.2025r. jest to kwota 1780,96 zł brutto, z czego 50% wynosi 890,48 zł) lub opłacanie podatku dochodowego w formie karty podatkowej. Po spełnieniu tych warunków zwolnienie przysługuje za miesiąc, w którym zostały zrealizowane.
2) Zwolnienie z art. 82 ust.10 ustawy zdrowotnej
Ta forma zwolnienia wydaje się korzystniejsza finansowo, ponieważ przysługuje bez względu na wysokość osiąganych przychodów, jednak zasady jej stosowania są bardziej restrykcyjne. Obejmuje ona przedsiębiorców, których jedynym tytułem do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego jest prowadzenie działalności gospodarczej. Ponadto podatek z działalności gospodarczej musi być rozliczany na zasadach skali podatkowej w ujęciu miesięcznym (zgodnie z informacją DI/200000/43/849/2024 przekazaną przez Centralę Zakładu Ubezpieczeń Społecznych), a zakwalifikowanie do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności musi być przyznane na co najmniej jeden miesiąc w roku.
Po spełnieniu powyższych przesłanek przedsiębiorca ma prawo zapłacić:
1) miesięczną składkę zdrowotną w wysokości nieprzekraczającej kwoty zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych należnej za miesiąc, za który opłacana jest składka, począwszy od miesiąca przypadającego po miesiącu, w którym ubezpieczony został zaliczony do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności;
2) roczną składkę zdrowotną w wysokości nieprzekraczającej kwoty należnego podatku dochodowego od osób fizycznych za dany rok kalendarzowy, jeżeli ubezpieczony był w tym okresie zaliczony do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności przez co najmniej jeden miesiąc.
Warto dodać, że zgodnie z odpowiedzią na Interpelację do ministra zdrowia nr 43475 ulga może zostać wykorzystana dopiero w rozliczeniu rocznym. Możliwości skorzystania nie determinuje fakt wykazywania jej w miesięcznych deklaracjach rozliczeniowych. Dodatkowo w miesiącu, w którym przedsiębiorca nie opłaca zaliczki na PIT, nie ma zatem również obowiązku opłacania składki zdrowotnej.
Karolina Wolak, księgowa – Meritoros SA
Podstawa prawna i źródła:
- Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jedn. Dz. U. 2024, poz. 44),
- Interpelacja nr 43475 do ministra zdrowia w sprawie udzielania nierzetelnych informacji przez ZUS dotyczących obniżenia składek na ubezpieczenie zdrowotne osób z niepełnosprawnościami,
- Pismo z dnia 16 października 2024 r. Centrala Zakładu Ubezpieczeń Społecznych DI/200000/43/849/2024 „Składka zdrowotna przy posiadaniu orzeczonego stopnia niepełnosprawności.”
- Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych