Umowa powiernicza jak zlecenie
Umowa powiernicza nie została szczegółowo uregulowana, dlatego stosuje się do niej przepisy dotyczące umowy zlecenia z Kodeksu cywilnego, co znalazło odzwierciedlenie w orzecznictwie. Sąd Najwyższy stwierdził, że stosunek powiernictwa jako umowy o dokonywanie czynności prawnych oraz czynności natury faktycznej wykazuje cechy właściwe umowie zlecenia (wyrok z dnia 18 lutego 2004 r., sygn. akt V CK 216/03).
Przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie – w przypadku umowy powierniczej zleceniodawcą będzie powierzający, a zleceniobiorcą powiernik. W braku odmiennej umowy zlecenie obejmuje umocowanie do wykonania czynności w imieniu dającego zlecenie (powierzającego). Istnieje kilka rodzajów powiernictwa: powiernictwo fiducjarne, w ramach którego określone prawo zostaje przyznane w pełni powiernikowi, powiernictwo upoważniające, gdzie powiernik jest upoważniony jedynie do zarządzania oraz powiernictwo polegające na przewłaszczeniu na zabezpieczenie.
Elementy umowy
Umowa powiernicza powinna precyzyjnie określać prawa będące przedmiotem powiernictwa, cele zawarcia umowy oraz prawa i obowiązki stron. Warto pamiętać, że w sytuacjach spornych, zgodnie z art. 65 kodeksu cywilnego, w każdej umowie należy badać jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu. Cel umowy jest określony przez funkcję, jaką strony wyznaczają danej czynności w ramach łączących je stosunków prawnych i jest to cel zindywidualizowany, dotyczący konkretnej umowy i znany obu stronom. Cel ten nie musi być wyartykułowany wprost w treści umowy, ale może być ustalany na podstawie okoliczności towarzyszących dokonaniu czynności prawnej (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 7 czerwca 2016 r. III AUa 1128/15).
Bez względu jednak na powyższe, umowa powinna regulować pozycję prawną powiernika oraz zakres jego zadań i tym samym wynagrodzenie. W miarę potrzeby, w umowie może znaleźć się także zapis dotyczący zobowiązania powierzającego. Ze względu na specyfikę umowy powierniczej, warto w umowie zadbać o uregulowanie obowiązku powiernika do informowania powierzającego na bieżąco o jego działaniach i określenie ewentualnych konsekwencji. Kolejnym postanowieniem powinien być okres obowiązywania umowy oraz możliwość jej wypowiedzenia. Należy także określić sytuację powierzającego na wypadek upadłości powiernika czy egzekucji z majątku powiernika.
Polecamy: Umowy zlecenia i inne umowy cywilnoprawne od 1 stycznia 2017 r. (książka)
Forma umowy
Do zawarcia umowy powierniczej nie jest wymagana szczególna forma. Ze względów dowodowych celowe jest jednak zawarcie umowy w formie pisemnej. W przypadku przeniesienia własności udziałów, zgodnie z treścią art. 180 Kodeksu spółek handlowych, wymagana jest forma pisemna z podpisami notarialnie poświadczonymi.
Prawo spółek
Umowa powiernicza może być przydatna w prawie spółek. Dotyczy to różnych konfiguracji faktycznych. Jedną z nich jest sytuacja, w której dana osoba jest idealnym kandydatem do prowadzenia spraw spółki, ale nie jest wspólnikiem, wówczas istnieje możliwość zawarcia powierniczej umowy tajnej albo jawnej. W związku z tym, że umowa powiernicza może być tajna, często jest wykorzystywana przez osoby, które chcą pozostać anonimowe. Może mieć także zastosowanie, gdy dana osoba działa w kilku spółkach, które mają podobny profil i w jednej z nich zobowiązała się do nieprowadzenia działalności konkurencyjnej.
Istota umowy powiernictwa
Z istoty umowy powiernictwa wynika, że obejmuje ona przysporzenie dokonane przez powierzającego na rzecz powiernika oraz zobowiązanie powiernika do określonego postępowania z otrzymanym prawem (wyrok Sąd Apelacyjnego w Szczecinie w wyroku z dnia 22 listopada 2012 r., sygn. akt I ACa 477/12).
Autorem jest: Kancelaria Prawna Skarbiec, specjalizująca się w przeciwdziałaniu bezprawiu urzędniczemu i w kontrolach podatkowych