Instytucją, która pozwala zniwelować ryzyka występujące po stronie i wierzyciela, i dłużnika jest kumulatywne przystąpienie do długu. Ta instytucja nie jest uregulowana w kodeksie cywilnym. Stanowi umowę nienazwaną, stworzoną przez praktykę jako dodatkowy pozakodeksowy sposób zabezpieczenia wierzytelności. Dopuszczalność stosowania tej instytucji wywodzona jest z ogólnej zasady swobody umów.
Istotą umowy o przystąpienie do długu jest przekształcenie podmiotowe w zobowiązaniu, polegające na powiększeniu grona dłużników. Wierzyciel uzyskuje dodatkowego dłużnika, który jest zobowiązany do przystąpienia do długu: pieniężnego i niepieniężnego, powstałego w wyniku m.in. czynności jednostronnej i dwustronnej, bezpodstawnego wzbogacenia, orzeczenia sądowego.
W wyniku skutecznego przystąpienia do długu powstaje pomiędzy dłużnikiem a przystępującym do długu stosunek solidarności. Ma on swoje źródło w umowie o przystąpienie do długu. Z faktu powstania solidarności po stronie dłużników, wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia w całości lub części od każdego z dłużników lub od wszystkich wspólnie. Zawarcie umowy kumulatywnego przystąpienia do długu skutkuje wejściem przystępującego do długu obok dłużnika. Oba podmioty odpowiadają solidarnie w ramach jednego stosunku prawnego.
Sprawdź: INFORLEX SUPERPREMIUM
Zawarcie umowy
Przystąpienie do długu najczęściej następuje albo przez zawarcie umowy pomiędzy wierzycielem a przystępującym do długu albo między dłużnikiem a przystępującym do długu.
Częstym rozwiązaniem stosowanym przez przedsiębiorców jest zawieranie umowy o przystąpieniu do długu wraz z uznaniem długu dłużnika względem wierzyciela przez przystępującego do długu. Przepisy kodeksu cywilnego nie przewidują szczególnej formy dla zawarcia wspomnianej umowy. Z uwagi na fakt, że umowa ta nie została skodyfikowana, należy stwierdzić, że złożenie przez wierzyciela oświadczenia woli zmierzającego do zawarcia umowy (na mocą której osoba trzecia przystąpiła do długu) może nastąpić w dowolnej formie, która nie pozostawi wątpliwości co do jednoznacznego wyrażenia woli.
Zgodnie z dorobkiem doktryny i judykatury, dla wywołania skutków prawnych przystąpienia do długu, nie jest wymagana zgoda wierzyciela w przypadku zawarcia umowy między dłużnikiem a przystępującym do długu bądź zgoda dłużnika w razie zawarcia umowy pomiędzy wierzycielem a przystępującym do długu. Brak wymogu uzyskania zgody należy tłumaczyć tym, że w skutek przystąpienia do długu przez nowy podmiot, interes wierzyciela nie zostanie w jakimkolwiek stopniu naruszony. Zwiększenie liczby osób odpowiedzialnych za spłatę długu znacznie zmniejsza potencjalne ryzyko niewykonania spłaty długu, gdyż wierzyciel będzie mógł podejmować ewentualne działania windykacyjne także wobec przystępującego do długu.
Pomimo braku wymogu uzyskania zgody wierzyciela na przystąpienie do długu, należy wskazać, że wierzyciel powinien być zawiadomiony o przystąpieniu do długu przez dłużnika albo przystępującego do długu. Po powzięciu informacji o przystąpieniu do długu, wierzyciel będzie mógł żądać spełnienia świadczenia od przystępującego do długu w całości lub w części.
Przystąpienie to nie przejęcie
Wiele osób myli omawianą instytucję z tzw. przejęciem długu, które zostało uregulowane w kodeksie cywilnym. Podstawowa różnica między przystąpieniem a przejęciem długu polega na tym, że w tym drugim przypadku, dłużnik zostaje zwolniony z ciążących na nim obowiązków. Natomiast w przypadku przystąpienia do długu, podmiot przystępujący staje się dłużnikiem dodatkowym, który ponosi solidarną odpowiedzialność z dotychczasowym dłużnikiem. Przystępujący nie wstępuje na miejsce dłużnika, który zostaje zwolniony z długu. Dług dotychczasowego dłużnika w wyniku przystąpienia staje się długiem własnym - także przystępującego do długu.
Biorąc powyższe pod uwagę, należy stwierdzić, że kumulatywne przystąpienie do długu stanowi osobiste zabezpieczenie wierzytelności, znacznie zwiększające prawdopodobieństwo spłaty długu. W wyniku stosunkowo prostej czynności, wierzyciel może zwiększyć swoją ochronę przez dodanie nowej osoby, z majątku której może bezpośrednio dochodzić zaspokojenia roszczenia.
Maciej Tuszyński, adwokat z kancelarii Chałas i Wspólnicy